Đền Bạch Mã

Đền Bạch Mã theo truyền thuyết có từ thời Bắc thuộc. Thờ: thần Long Đỗ. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1986). Vị trí: số 76 Hàng Buồm, 2VP2+8C, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Vietnam. Cách Ga Hà Nội: 1,9km (hướng 1h). Trạm bus lân cận: 56 Hàng Cân (xe 31), 3 Hàng Muối (04, 08, 11, 14, 18, 23, 31, 34, 36, 86)

Lược sử

Đền Bạch Mã được coi là một trong Tứ Trấn của kinh thành Thăng Long. Xưa kia nơi đền tọa lạc vốn thuộc phường Hà Khẩu, tổng Đông Thọ (Hữu Túc), huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức. Hiện nay đền ở số 76 phố Hàng Buồm, phường Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội.

• Trước cửa đền Bạch Mã. Panorama ©Thang Bui 2011

Tương truyền đền Bạch Mã được xây dựng trong thời Bắc thuộc để thờ thần Long Đỗ (Rốn Rồng). Tới thế kỷ IX, Cao Biền sang làm thứ sử Giao Châu, đóng quân ở La thành. Biền là một thầy phù thủy nổi tiếng nhưng phải thú nhận không trấn yểm nổi đất này, đành chịu phụng thờ thần Long Đỗ.

Cổng đền Bạch Mã. Photo ©NCCong 2015

Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra Đại La vào năm Canh Tuất 1010, khi xây thành mới thì nhiều chỗ đắp lên lại bị sụp đổ. Vua sai người tới đền cầu đảo, liền thấy một con ngựa trắng từ trong đền đi ra, đi đến đâu để vết chân đến đấy, xong xuôi quay về đền rồi biến mất. Cứ y theo dấu chân ngựa mà xây thì thành công. Do đó, vua kính cẩn gọi đền bằng hiệu Bạch Mã và tôn thần Long Đỗ làm Quốc Đô Định Bang Thành Hoàng Đại Vương, trấn giữ phía đông Hoàng thành Thăng Long. Các đời vua sau cũng liên tục ban sắc phong tương tự.

Kiến trúc

Văn bia hiện còn ở đền cho biết, đền Bạch Mã được đại tu vào thời Lê trung hưng, niên hiệu Chính Hòa (1680—1705), đến năm Minh Mệnh thứ 20 (1839) lại được sửa sang thêm: tôn tạo đền cũ, dựng riêng văn chỉ, xây phương đình, qui mô toàn thể được mở rộng hơn.

Trong đền Bạch Mã. Photo ©NCCong 2012

Cuối thế kỷ XIX, khi thực dân Pháp sang mở mang phố xá cũng không dám đụng vào những phần đã xây. Do đó dáng dấp ngôi đền còn lưu lại đến nay chủ yếu mang phong cách nghệ thuật của thời Nguyễn.

Ngôi đền mở cửa theo hướng nam, gồm có nghi môn, phương đình, đại bái, thiêu hương, cung cấm và nhà hội đồng. Các hạng mục này được bố trí theo chiều dọc, trong một không gian khép kín. Du khách vào phương đình sẽ thấy bên trái có một am nhỏ với khám thờ tượng Quan Âm, bên phải có bức phù điêu Long Vân và hòn non bộ, còn trước mặt là tòa đại bái 3 gian 2 dĩ, cửa bức bàn.

Chính điện thờ tượng Bạch Mã, đầu hồi thờ Tam tòa Thánh Mẫu. Trong cung cấm có khám thờ thần Long Đỗ, màn gấm che gần kín, hai bên bày lỗ bộ và ngai kiệu.

Đền Bạch Mã sáng mùng 1 Tết. Photo ©NCCong 2012

Kết cấu của ngôi đền gồm toàn bộ khung nhà gỗ với hệ thống cột gỗ lim lớn, các bộ vì đỡ mái được làm kiểu "giá chiêng chồng rường con nhị". Đặc biệt, "hệ củng ba phương" tại nhà phương đình vừa có tác dụng chịu lực, vừa là tác phẩm nghệ thuật, được sử dụng để treo đèn trong các ngày lễ hội và kết cấu "vòm vỏ cua" đỡ mái hiên nhà thiêu hương.

Di vật

Hiện nay tại đây còn lưu giữ rất nhiều cổ vật có giá trị như: bia đá, sắc phong, chuông đồng, kiệu rước, hương án, hạc thờ, độc bình, đôi phỗng v.v.. Hai bên phương đình và bên trong nhà đại bái, thiêu hương, cung cấm đều đặt các ban thờ trang trọng được chế tác tinh xảo với những tương phản đỏ-vàng và trắng-đen là sắc màu chủ đạo. Trên các cốn gỗ, xà nách, xà ngang, các vì chồng rường lại có nhiều mảng trang trí với các đề tài phong phú và nét chạm chắc, khỏe.

Đại bái đền Bạch Mã. Photo ©NCCong 2012

Ngày 12-12-1986 đền Bạch Mã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng Di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Di tích lân cận

• Chùa Cầu Đông: số 38b phố Hàng Đường.
• Đền Cổ Lương: ngõ 28 phố Nguyễn Văn Siêu.
• Đền Hương Tượng: số 64 phố Mã Mây.
• Đền Quan Đế: số 28 phố Hàng Buồm.
• Đình Đức Môn: số 38a phố Hàng Đường.
• Đình Hương Nghĩa: số 13b phố Đào Duy Từ.
• Đình Kim Ngân số 40-42 phố Hàng Bạc.

110 Temple of White Horse ©NCCông 2012-2015