219 Nam Dong community hall

Đình Nam Đồng

quận Đống Đathời Lê trung hưngsông Kim Ngưu

Đình Nam Đồng có từ thế kỷ XVII. Thờ: Thái úy Lý Thường Kiệt. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1991). Vị trí: số 73 phố Nguyễn Lương Bằng, 2R8H+RM, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 2 km (hướng 8 h). Trạm bus lân cận: 83 Nguyễn Lương Bằng (xe 01, 02, 09), 490 Xã Đàn (25, 28, 99)

Lược sử

Đình Nam Đồng có ít nhất từ thế kỷ XVII và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Ngôi đình hiện nay nằm sát một trục giao thông rất quan trọng nối liền trung tâm thủ đô với vùng tây nam của TP Hà Nội. Hàng ngày xe cộ qua lại nườm nượp và vội vã nên trừ dịp lễ hội ít ai nhận ra đây là một trong vài nơi thờ Thái úy Việt quốc công Lý Thường Kiệt trên địa phận kinh thành Thăng Long, quê hương của Ngài.

Lý Thường Kiệt nổi tiếng trong cả sử sách Việt Nam lẫn Trung Quốc vào buổi đầu kỷ nguyên độc lập và giữ nước của dân tộc ta, cách nay gần nghìn năm. Mộ Ngài theo truyền thuyết được táng ở phía nam đàn Xã Tắc, nghĩa là thuộc chính khu vực Xã Đàn này.

Tượng Lý Thường Kiệt trong hậu cung. Ảnh ©NCCong 2015

Khuôn viên đình làng này trước đây khá đẹp và rộng rãi, ao đình phía trước chỉ bị san lấp vào cuối thế kỷ XIX khi con đường Hà Nội—Hà Đông được xây dựng hiện đại và nắn thẳng hơn bởi người Pháp. Một trăm năm sau thì mọi ruộng vườn xung quanh và tuyến xe điện đều biến mất hết, đường trở thành phố xá và nhà cửa mọc lên san sát, dần dần chen lấn thu hẹp cả hai bên và phía sau đình.

Kiến trúc

Dáng dấp ngôi đình ngày nay mang đậm phong cách nghệ thuật kiến trúc thời Nguyễn. Đình quay mặt về phía tây bắc, sát hè phố là tam quan với 4 trụ biểu, các mặt trụ đều viết câu đối chữ Hán, trên là lồng đèn ô vuông có đắp hình lân và tứ linh. Sân đình được lát gạch to, bên trái mới xây đài tưởng niệm liệt sĩ kiểu phương đình, bên phải có một cây sanh rễ mọc xù xì, sau gốc cây là hàng bia đá cổ dựng lại dọc tường.

Chính điện đình Nam Đồng. Ảnh ©NCCong 2015

Nền đình Nam Đồng hơi thấp do sân bị tôn cao sau nhiều đợt trùng tu. Qui mô đình khang trang với kết cấu hình chữ “Nhị”, gần đây sửa thành hình chữ “Đinh”.

Tòa đại bái rộng 5 gian, cửa chính có đỉnh đá và bát bửu che chắn. Hương án đặt sau đôi hạc đồng, phía trước trải thảm đỏ giữa hai hàng lỗ bộ. Hai gian bên bày cỗ trống đại và chiêng đồng với cặp tượng ngựa hồng-bạch đối xứng đứng chầu vào chính điện.

Chái bên hữu tòa đại bái có ban thờ Hồ Chủ tịch, chái bên tả bày bảng xếp hạng Di tích và cỗ kiệu bát cống. Các cột đình đều treo những đôi câu đối chữ Hán. Tòa hậu cung rộng 3 gian, phía trước và dọc tường nhà thiêu hương mới xây là nơi xếp lễ vật. Đầu hàng hiên có cặp tượng hộ pháp Trừng Ác—Khuyến Thiện ôm đại đao đứng gác cung cấm, trong khám thờ đặt một pho tượng Lý Thường Kiệt khá lớn và long ngai, bài vị của Thành hoàng.

Trong đại bái đình Nam Đồng. Ảnh ©NCCong 2015

Di sản

Đình Nam Đồng hiện vẫn giữ được những mảng chạm khắc phong phú và đa dạng. Nhiều bức cốn có giá trị cao do được tạo tác độc đáo với những thủ pháp của nghệ thuật điêu khắc dân gian hồi thế kỷ XIX. Cỗ ngai gỗ sơn son thếp vàng thậm chí còn mang niên đại cổ hơn vào thế kỷ XVII.

Một trong các đôi câu đối ca ngợi Lý Thường Kiệt viết:
Phạt Tống phong công lưu đế giản
Bình Chiêm vĩ tích tại vương kỳ
Đông Tỉnh tạm dịch:
Dẹp Tống, vĩ công ghi sử đế,
Bình Chiêm, đại tích cắm cờ vua

Dãy bia đá đình Nam Đồng. Ảnh ©NCCong 2015

Ngoài ra lại có các hiện vật như nhang án, hạc, đỉnh, lư hương và đồ tế khí tinh xảo khác, một số tác phẩm mang niên đại thời Lê—Nguyễn. Đặc biệt trong đình vẫn còn bi ký cổ văn trên 8 tấm bia đá ghi niên hiệu Cảnh Hưng 17 (năm 1756), Cảnh Hưng 32 (1771), Gia Long 14 (1815), Minh Mạng 17 (1836)... cùng một quả chuông đồng được đúc năm Chính Hoà 11 (1690).

Lễ hội đình làng được tổ chức mỗi năm hai lần, hội mùa xuân mở đúng dịp sinh nhật vị anh hùng Lý Thường Kiệt (ngày 16-17 tháng Hai âm lịch).

Ngày 2-10-1991, đình Nam Đồng được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Ngày hội đình Nam Đồng. Ảnh ©NCCong 2015

Panorama

Di tích lân cận

©NCCông 2011-2015, Nam Dong community hall