Giá trị ngành công nghiệp “chống già” (anti-ageing) tại riêng nước Mỹ đã đạt 20 tỷ USD và gia tăng cao hàng năm. Ngành khoa học về "cải lão hoàn đồng" trên thế giới đang hết sức sôi động. Phải chăng con người chúng ta, một ngày không xa, sẽ có quyền lựa chọn "Chết hay không chết?"

Có thể coi tuổi già không phải như cái gì đó tự nhiên, mà là một chứng bệnh cần phải thanh toán. Trong thập kỷ qua, giải pháp giải pháp kìm chân quá trình lão hoá đã chuyển từ địa hạt khoa học viễn tưởng sang kế hoạch hành động cụ thể của không ít cơ quan nghiên cứu khoa học nổi tiếng nhất thế giới.

Nó được xuất hiện dưới cái tên khác nhau: người ta nói về “y học phục hồi”, “công nghệ mô” hoặc “sinh học lão khoa” nhiều hơn “thần dược cải lão hoàn đồng”, tuy nhiên ý tưởng chỉ là một: sự già nua không phải cái gì đó không thể tránh né; khoa học có thể giúp chúng ta kìm hãm quá trình này.

Theo một bộ phận giới khoa học – nhân vật Dorian Gray bằng xương bằng thịt, muôn đời trẻ trung đã sống giữa chúng ta. Theo câu chuyện của nhà văn khoa học viễn tưởng Oscar Wilde và bộ phim xây dựng dựa trên các tác phẩm của nhà văn, thay vì con người Dorian già nua theo tuổi tác và qua đời, chân dung của Dorian đã “gánh chịu” tất cả nhờ thế bất chấp nếp sống “xả ga” thưởng thức mọi thú vui trên đời, Dorian bao giờ cũng trẻ trung và điển trai sống cùng thời gian.

Dorian sống hiện đại – trong mắt không ít nhà khoa học, sẽ là nhân vật trẻ khoẻ vĩnh cửu nhờ hỗn hợp gien chất lượng tuyệt hảo, lối sống lành mạnh và thủ pháp y học cần thiết vào thời điểm thích hợp.

Già, chứng bệnh có thể chữa trị?

Tại các quốc gia công nghiệp phát triển, mỗi thế hệ sau đều thừa hưởng tuổi thọ trung bình cao hơn so với thế hệ đã qua, chủ yếu nhờ chăm sóc y thế hiện đại, chế độ dinh dưỡng hợp lý, khả năng kiểm soát bệnh tật hiệu quả và hạn chế tối đa tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh. Trong thế kỷ qua những nhân tố này đã dẫn đến mức nhảy vọt tuổi thọ trung bình từ dưới 50 lên trên 75 tuổi.

Tuy nhiên mãi đến thế hệ hiện nay, con người mới thực sự nghĩ về già nua như một “chứng bệnh” cần phải chữa trị.

Vậy nên, trong khi con người hiện đại thuộc lứa tuổi trung niên có thể hy vọng sống đến 80-90 tuổi, một số nhà sinh học đã tính đếm rằng, thế hệ con cái chúng ta có thể dễ dàng vượt qua rào cản 120 tuổi với trí tuệ hoàn toàn minh mẫn.

Và cho dù việc sống đến 200 tuổi vẫn là triển vọng quá xa xôi, một số nhà khoa học thí dụ như GS Steve Austrad (Đại học Texsas, Mỹ) vẫn khẳng định đã xuất hiện nhân vật đầu tiên có thể sống thọ 150 tuổi. Tinh thần lạc quan của GS Austrad chủ yếu dựa vào tốc độ gia tăng nhanh chóng tuổi thọ trung bình tại các quốc gia đã phát triển.

Những giấc mơ kìm hãm già nua cũng đã này nở trên nền tảng không ít thành quả tuyệt vời của sinh học và công nghệ sinh học - những chứng cứ đã cho phép chúng ta quan sát những chứng cứ dẫn đến sự tàn phá cơ thể con người và mách bảo chúng ta cách thức loại bỏ chúng.

Quá trình già nua xuất phát từ sự phá hủy tế bào; cơ thể chúng ta tự sửa chữa dễ dàng thời tuổi trẻ, song khả năng này suy yếu dần và cạn kiệt cùng thời gian. Cuối cùng tính mạng của chúng ta bị chi phối bới những lực lượng thù địch ngày càng phát triển mạnh. Chúng thường xuất hiện dưới dạng các bệnh gắn với tuổi tác, thí dụ ung thư ác tính (thường phát triển khi những tế bào đầy đủ chất mất khả năng tự hủy diệt và tự nhân bào, tạo thành khối ung thư), các bệnh thoái hoá hệ vận động và bệnh Alzheimer (mất trí nhớ).

Thỉnh thoảng chúng ta chết vì sự già nua: tuổi cao tự giương cờ trắng, thời khắc đã đến, sự đầu hàng mang tính sinh học.

Trên làn sóng những tiến bộ di truyền học và các nghiên cứu tế bào gốc những đội quân khoa học chờ đợi bước đột phá trong lỗ lực tạo ra những tế bào khoẻ mạnh (không bị đe doạ bởi mối đe doạ) và loại bỏ bệnh của tuổi già. Thí dụ tháng 6/2009, các nhà nghiên cứu thuộc Đại họcY John Hopkins ở Maryland thông báo, thực tế các khối u ở gan chuột thí nghiệm đã biến mất, sau khi họ cho chúng tiếp xúc với các nguyên tố di truyền có tên RNA siêu nhỏ.

“Một khi đã thu được kết quả điều trị tuyệt vời mô hình ung thư đặc biệt nguy hiểm ở con người, chúng tôi hy vọng chiến lược điều trị tương tự cũng sẽ chứng tỏ hiệu quả với con người” – Giáo sư, bác sĩ Joshua Mendell, thành viên nhóm nghiên cứu phát biểu trên tạp chí chuyên ngành Cell.

Các hãng dược phẩm cũng có vai trò trong nhiều nghiên cứu, bởi quá trình già nua liên quan đến mọi người, và mỗi người dân của các quốc gia phát triển đều có thể trở thành khách hàng tiềm năng của họ: thế hệ người cao tuổi giàu có hơn và tâm trạng trống vắng hơn bất cứ thế hệ nào trước đó. Giá trị ngành công nghiệp “chống già” (anti-ageing) tại riêng nước Mỹ đã đạt 20 tỷ USD và sự gia tăng của nó trong năm nay ước tính 10%. Sự gia tăng là nhờ sản xuất các biệt dược được sử dụng cho tuổi mãn kinh, chống hói đầu, các bệnh về khớp và cải thiện trí nhớ.

Hãy lưu ý chi tiết số lượng không nhỏ tỷ phú buổi sáng nọ quyết định, muốn trường thọ (thí dụ tỷ phú Mỹ Jonh Sterling), và chúng ta có thể dễ dàng hình dung lĩnh vực khoa học được cung cấp tài chính đầy đủ, có sức cạnh tranh và phát triển nhanh thế nào dựa vào đội ngũ người tiêu thụ sẵn tiền.

Các nghiên cứu được thực hiện không chỉ trong các trung tâm thí nghiệm tại các trường đại học hoặc các doanh nghiệp: nhiều tổ chức, thí dụ Maximum Life Foundation (mục đích của tổ chức là chặn đứng quá trình lão hoá đến năm 2029 nhờ kết hợp công nghệ quang học và công nghệ nano) tập hợp các chuyên gia sinh học, các nhà tương lai học và các bác sĩ nỗ lực kéo dài tuổi thọ.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng, nếu thành công trong nỗ lực hạn chế hoặc thậm chí kéo lùi sự già nua, hoàn toàn có thể ngăn cản được giai đoạn cuối cùng của sự sống, tức cái chết. Nhà khoa học người Anh là đối tượng gây nhiều tranh cãi – giáo sư Aubrey deGrey đã tin rằng, cơ thể con người có thể sống đến 1 ngàn năm! Cách nhìn của giáo sư de Grey cũng gần giống quan điểm của những tín đồ học thuyến nhân văn chuyển đổi – những người cho rằng, khoa học có thể chinh phục được giới hạn của đời người.

Rào cản ADN

Giáo sư Aubrede Grey tuyên bố: “Tôi khẳng định, nhờ dự án nhằm mục đích ngăn ngừa và điều trị già nua SENS (chiến lược ngăn ngừa tuổi già di truyền học) chúng ta đang tiến gần đến tuổi thọ ngàn năm. SENS không chỉ là ý tưởng, mà là kế hoạch sửa chữa chi tiết tất cả các dạng tổn thương phân tử và tổn thương tế bào có thể xảy ra với cơ thể cùng với thời gian. Mỗi phương pháp đã được sử dụng nhằm mục đích này, hoặc đã hoạt động ở dạng khởi điểm trong khuôn khổ các nghiên cứu lâm sàng, hoặc dựa vào các công nghệ đã tồn tại, chỉ cần sự liên kết”.

GS Grey cho rằng, các liệu pháp chống lão hoá sẽ phát triển nhanh hơn thời gian chúng ta bước vào tuổi già, tức những bạn trẻ hôm nay sẽ có thể vượt qua rào cản tử vong gần như bất tận.

Hãy tự hình dung cá nhân (thí dụ Dorian) tận dụng đầy đủ các liệu pháp hiện có hoặc đang trong quá trình nghiên cứu, không phụ thuộc vào chi phí. Vào thời điểm ra đời, bản đồ gien của Dorian đã được phân lập (có nghĩa đã xác định sự kế tục của những cặp theo nguyên tắc trong các nhiễm sắc thể). Nói cách khác, cả bộ sách AND của đối tượng có 23 chương (mỗi chương đảm trách một cặp nhiễm sắc thể) đã được phân ra thành từng đoạn văn (gien).

Việc đọc bản đồ gien của ai đó ở mức độ giản lược tối đa do nền y học tương lai đảm nhiệm (cách đây không lâu, nhà sinh học vĩ đại, giáo sư Lewis Wolpert tuyên bố, ông tin vào khả năng chuẩn đoán bệnh dựa vào bản đồ gien). Vậy nên dựa vào bản đồ gien, các bác sĩ của Dorian có thể đọc được xác suất xuất hiện một số bệnh cụ thể.

Thí dụ, nếu bản đồ gen mách bảo, Dorian bị bệnh tim đe doạ. Khi ấy ngay giai đoạn sớm cuộc đời Dorian có thể quyết định uống statyn – biệt dược giảm thiểu nồng độ cholesteron trong máu, thực hành lối sống nhẹ nhàng (thực hiện những bài tập thể lực vừa phải, thỉnh thoảng uống ly vang đỏ). Trái với hình mẫu văn học đầu tiên của mình. Dorain có thể lấy vợ (đàn ông có vợ sống lâu hơn độc thân).

Tế bào gốc – nguồn sống vô tận

Dorian cũng sẽ không phải phiền lòng với bất cứ bệnh di truyền nào: liệu pháp di truyền đã loại bỏ chúng từ lúc mới chào đời. Liệu pháp di truyền có thể so sánh với công việc sửa bài theo bài văn mẫu (sửa các lỗi chính tả, lỗi ngữ pháp, chấm câu, và thêm những từ còn thiếu). Thông thường các nhà khoa học giải quyết công đoạn này bằng các đưa virus vào cơ thể đối tượng, virus có nhiệm vụ kết nối chúng với bản đồ gien, thâm nhập vào tất cả tế bào – mỗi tế bào của cơ thể sẽ có phiên bản bản đồ gen của chúng ta – và ngay bên trong tế bào bản đồ gen đã thay đổi.

Bản đồ gen của Dorian sẽ được hoàn thiện: Tập hợp gen có chức năng mã hoá sự sống vĩnh cửu đã được lắp đặt. Dorian sẽ không phải bận tâm về tình trạng thoái hoá vể thể chất các cơ quan quan trọng đối với tính mạng: máu cuống rốn đã lấy lúc Dorian mới sinh ra được bảo quản trong ngân hàng bảo đảm nguồn tế bào gốc để trường hợp cần thiết có thể sử dụng nuôi cấy buồng gan, quả thận, hoặc thậm chí cả quả tim mới (nhà khoa học cũng có thể nhân bản tế bào da, giống trường hợp con cừu Dolly, để tạo ra phiên bản phôi thai Dorian - từ phiên bản này lấy tế bào gốc phục vụ những mục đích tương tự).

Chuyển sang thực đơn cho Dorian. Nó sẽ có tổng số calo chỉ bằng hai phần ba thực đơn hàng ngày của con người hiện đại. Nhiều chứng cứ cho thấy, việc hấp thụ các món ăn nghèo năng lượng phát huy tác dụng kéo dài cuộc sống.

Trong khuôn khổ dự án kéo dài 20 năm tại Trung tâm nghiên cứu khoa học tại bang Wiscosin (Mỹ) người ta đã cho nhóm khỉ thứ nhất ăn thực đơn bình thường; nhóm thứ hai – thực đơn nghèo hơn 30% calo. Mùa hè năm 2009, khi kết thúc dự án, kết quả kiểm tra sức khoẻ tổng thể cho thấy:
37% đàn khỉ được nuôi dưỡng bằng thực đơn bình thường bị mắc những bệnh liên quan đến hậu quả của tuổi tác (thí dụ, bệnh tiểu đường, các bệnh ung thư ác tính, bệnh tim); trong khi tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm đối chứng (thực đơn hạn chế năng lượng) chỉ có 13%.

Với con người, thực tế trong những cộng đồng dân cư có tuổi thọ cao nhất thế giới sống trên đảo Okinawa Nhật Bản, từng nổi tiếng trong quá khứ vì tình trạng sống thiếu thốn thực phẩm do thu hoạch nông nghiệp thất bát. Trong kết luận công bố năm 2007 trên tạp chí “Annals of the New York Academy of Science” người ta đã phát hiện ra chi tiết thú vị: dân chúng Okinawa có tuổi thọ trung bình 5 năm cao hơn dân Mỹ, bởi thực đơn của họ nghèo hơn 10% calo.

Tuy nhiên mục đích thực sự các lỗ lực gần đây của các nhà khoa học vẫn là tìm kiếm cơ chế chính điểu khiển quá trình già nua: tìm bằng được “quả lắc định mệnh” nắm chặt nó, hoặc tối thiểu làm chậm nhịp đập của nó.

Trường hợp cô gái tuổi vị thành niên Mỹ Brooke Greenberg, nhân vật gần hình tượng Dorian Gray văn học nhất về phương diện khoa học, có thể cung cấp một số chỉ dẫn nhất định. Đã 16 tuổi, nhưng Brooke Greenberg vẫn duy trì độ dài tấm thân của trẻ sơ sinh 11 tháng tuổi. Cô gái đã ngừng phát triển theo ý nghĩa thông thường của khái niệm này từ tuổi sơ sinh, cho dù một số bộ phận giải phẫu cơ thể vẫn tiếp tục phát triển. Brooke còn răng sữa, song xương cốt của bé gái 10 tuổi (theo tuổi tế bào). Vẫn chưa biết nói, chưa biết nuốt thức ăn bình thường.

Giới khoa học cho rằng, bệnh của Brooke có tên là hội chứng X, hiện tượng độc nhất vô nhị dường như xuất phát từ sự thiếu hụt gien chủ yếu điều chỉnh chiều cao, sự phát triển của cơ thể và cả quá trình lão hoá.

“Trường hợp Brooke Greenberg tạo ra khả năng nhận được lời giải cho câu hỏi, tại sao chúng ta không thể là sinh linh bất tử, hoặc ít nhất cũng giúp giới khoa học tiếp cận gần hơn với vấn để này”– giáo sư, bác sĩ Richard Walke, giảng viên Đại học Y khoa Florida, nhà khoa học cùng nhóm chuyên gia Di truyền học và Tuổi phát triển nghiên cứu hiện tượng Brooke, nhận xét.

“Nếu nhầm lẫn, chúng tôi sẽ bỏ qua dấu vết này. Trường hợp ngược lại – có lẽ chúng tôi đã phát hiện ra chìa khoá dẫn đến cuộc sống ngàn năm”.

Tâm Hoà
(BEE, Theo T&T 45/09)