Chí sĩ

Dương Bá Trạc (1884-1944)

Dương Bá Trạc người làng Phú Thị, tỉnh Hưng Yên. Thân phụ là cụ đồ Dương Trọng Phổ có những hoạt động yêu nước nên năm 1909 bị Pháp đầy ra Côn Đảo.

Dương Bá Trạc vốn nổi tiếng hay chữ từ nhỏ: năm 1900 mới 16 tuổi đã đỗ cử nhân. Yêu nước và không muốn làm quan, năm 1906 (22 tuổi) Dương Bá Trạc đã cùng Phan Chu Trinh tìm cách lên Yên Thế, gặp Hoàng Hoa Thám bàn kế hoạch đánh Pháp. Tiếp đó, Dương Bá Trạc tham gia Đông Kinh nghĩa thục, nhận các việc dạy học, diễn thuyết cổ động thực học, hô hào duy tân, tự cường. Lại được cử vào ban tu thư của nhà trường. Năm 1908, Dương Bá Trạc bị Pháp bắt, kết án 15 năm biệt xứ, đầy đi Côn Đảo. Được mấy năm, chúng đưa về an trí tại Long Xuyên. Tới 1917 mới tha, cho ra Bắc. Toàn quyền Pháp nhiều lần mua chuộc, bổ ông làm tri huyện nhưng ông vẫn khảng khái từ chối. Ông viết báo, làm sách. Một số tác phẩm đã được xuất bản.
Tháng 10/1943, ông bị quân Nhật ở Đông Dương đưa sang Singapore - năm sau (1944), ông bệnh nặng, mất ở đó.