Đây là một quá trình viêm nhiễm do vi khuẩn yếm khí và vi khuẩn ái khí kết hợp gây ra. Sự tăng sản các loại vi khuẩn này tạo ra các cục huyết khối làm tắc những mạch máu dưới da, gây hoại tử các lớp da ở cơ quan sinh dục.

Vi khuẩn thường xâm nhập từ một thương tích khu trú ở cơ quan sinh dục nam, có khi chỉ là một vết xước rất nhỏ do gãi hoặc do côn trùng cắn. Các phẫu thuật vùng bẹn, bìu, hậu môn, trực tràng, một đoạn niệu đạo hẹp bị nhiễm khuẩn hay áp-xe niệu đạo cũng đều có thể gây bệnh.

Viêm nhiễm lan theo các tổ chức dưới da, theo chiều dài các lớp cơ nông ở thành bụng trước rồi đến các lớp sâu như cân cơ thắt lưng chậu và phía dưới dây chằng ống bẹn.

Bệnh có các biểu hiện sau:

 Khởi phát rất dữ dội: Đau vùng bìu kèm theo sưng tấy và căng phồng tại chỗ. Bìu nhanh chóng trở nên rắn, sưng đỏ và tiết dịch. Các vết lằn trên da bắt đầu xuất hiện. Cũng có những trường hợp bệnh nhân chỉ đau ở vùng bìu có kèm theo sốt. Bìu sưng đỏ, phù nề vừa phải, dễ nhầm với viêm tinh hoàn hoặc mào tinh nên bị coi thường. Cho đến khi bệnh bùng phát thì tiến triển đã quá nặng.

 Toàn thân trong tình trạng nhiễm trùng, nhiễm độc và suy kiệt. Thường có sốt cao kèm theo rét run nhưng cũng có khi nhiệt độ hạ xuống rất thấp (trụy tim mạch), mạch nhanh, huyết áp tụt, thở nhanh và nông, có khi buồn nôn và nôn làm cho bệnh nhân mệt lả.

 Các hiện tượng viêm tấy lan rất nhanh xuống phía đùi và lên phía bụng. Sờ thấy tiếng lạo xạo dưới da (do hoại tử sinh hơi).

 Các xét nghiệm cấp cứu cho thấy: Bạch cầu tăng cao, tốc độ máu lắng cao, điện giải bị rối loạn.

Khi phát hiện hoại tử sinh dục nam, cần điều trị theo các bước:

 Lấy ngay bệnh phẩm để nuôi cấy tìm vi khuẩn và kháng sinh đồ.

 Dùng kháng sinh phối hợp với liều mạnh ngay từ đầu. Thường dùng penicillin liều cao phối hợp với một loại aminoglucosid và kháng sinh chống vi khuẩn yếm khí như clidamycin hay xephoxytin.

 Áp dụng các biện pháp hồi sức tích cực thật khẩn cấp vì bệnh biến chuyển rất nhanh.

 Rạch rộng và cắt bỏ các tổ chức hoại tử cho tới khi xuất hiện các tổ chức lành, nghĩa là những tổ chức có máu tươi chảy ra. Riêng với dương vật và tinh hoàn, chú ý cắt lọc thật tỉ mỉ và hết sức tiết kiệm để bảo tồn chức năng tiết niệu, sinh dục về lâu dài. Nếu bệnh khu trú vùng hậu môn, trực tràng thì phải mở thông đại tràng hoặc làm hậu môn nhân tạo phía trên. Nếu niệu đạo bị chít hẹp, có những ổ nhiễm khuẩn thì phải mở dẫn lưu bàng quang trên xương mu.

Nếu điều trị tích cực, các dấu hiệu toàn thân sẽ thuyên giảm rất nhanh và có thể phục hồi hoàn toàn. Nếu hoại thư vẫn tiếp tục lan rộng thì phải tiến hành cắt lọc tối đa các tổ chức hoại tử một cách thật kiên quyết. Trong trường hợp tinh hoàn và thừng tinh vẫn được tưới máu nuôi dưỡng tốt thì có thể tránh được việc cắt lọc tinh hoàn và nguy cơ suy giảm sinh dục sẽ được hạn chế.

Tỷ lệ tử vong trong bệnh này trước đây là 50%. Hiện nay, nhờ sự tiến bộ của hồi sức tích cực và các phương pháp điều trị khác, tỷ lệ này chỉ còn 10%.

GS Lê Sỹ Toàn (SK&ĐS)