Nobel Hóa học 2016 cho ba nhà khoa học châu Âu

Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển ngày 5-10 đã quyết định trao giải Nobel Hóa học 2016 cho 3 nhà khoa học Pháp, Anh và Hà Lan trong việc thiết kế và tổng hợp các loại máy siêu nhỏ ở kích cỡ phân tử.

Họ gồm Jean-Pierre Sauvage đến từ Đại học Strasbourg (Pháp), J. Fraser Stoddart từ ĐH NorthWestern (Mỹ) và Bernard L. Feringa từ ĐH Groningen (Hà Lan). Khi hay tin, Sir Stoddart (người Anh) đã nói về các bạn cùng đoạt giải với mình: "Chúng tôi không chỉ là một gia đình khoa học mà gần như đã trở thành một gia đình thực thụ; chúng tôi rất gần gũi nhau".

Ba người này được vinh danh nhờ "thiết kế và tổng hợp các cỗ máy phân tử (hay còn gọi là cỗ máy nano)". Quả thực, họ đã thành công trong việc nối các phân tử lại với nhau để thiết kế nên một chiếc máy nâng và các động cơ tí hon cùng với các cơ bắp cực nhỏ, từ đó chứng minh được rằng, con người có thể tạo ra những cỗ máy nhỏ chỉ bằng 1 phần nghìn của sợi tóc.

Theo thông cáo của Ủy ban trao giải Nobel, ba nhà khoa học đã “phát triển các phân tử với các di chuyển có thể điều khiển, và thực hiện được các chức năng khi được tiếp năng lượng”. Thông cáo nhấn mạnh: "Các nhà đoạt Nobel Hoá học 2016 đã thu nhỏ các loại máy và đưa hoá học tới các đỉnh cao mới. Họ đã làm chủ được việc kiểm soát chuyển động ở kích thước phân tử".

Ủy ban đã nhận xét: "Về mức độ phát triển, động cơ phân tử đang ở cùng giai đoạn phát triển với động cơ điện vào những năm 1830, khi các nhà khoa học trưng bày vô số mẫu tay quay và bánh xe khác nhau mà không hay biết một ngày chúng sẽ dẫn đến sự ra đời của tàu điện, máy giặt, quạt máy, và những chiếc máy xử lý thực phẩm."

Theo hãng tin BBC, các cỗ máy siêu nhỏ cỡ phân tử có thể được đưa vào bên trong cơ thể con người để vận chuyển thuốc chữa tới các tế bào bị bệnh từ bên trong - chẳng hạn tiếp thuốc điều trị trực tiếp tới các tế bào ung thư. Ngoài ra, nghiên cứu của 3 nhà khoa học vừa đoạt giải Nobel Hóa học cũng có thể được ứng dụng trong lĩnh vực thiết kế vật liệu thông minh.

Jean-Pierre Sauvage sinh năm 1944 ở Paris, là một chuyên gia về hóa học siêu phân tử. Người hướng dẫn luận án tiến sĩ của ông là Giáo sư Jean-Marie Lehn từng là chủ nhân giải Nobel Hóa học năm 1987. Jean-Pierre Sauvage hiện là giáo sư danh dự của ĐH Strasbourg và là Giám đốc nghiên cứu danh dự của CNRS (Trung tâm quốc gia Nghiên cứu Khoa học Pháp).

GS Fraser Stoddart sinh năm 1942 ở Edinburgh, Vương quốc Anh, hiện thỉnh giảng tại ĐH Northwestern của Mỹ. Ông chủ yếu nghiên cứu trong lĩnh vực hóa học siêu phân tử và công nghệ nano.

Bernard L. Feringa sinh năm 1951 ở Barger-Compascuum, Hà Lan, hiện là giáo sư ngành Hóa hữu cơ tại ĐH Groningen. Ông là chuyên gia về hóa học hữu cơ tổng hợp, nghiên cứu chuyên sâu về công nghệ nano phân tử và chất xúc tác thuần nhất.

Mở đầu vào năm 1983, ông Jean-Pierre Sauvage đã tạo nên một bước đột phá khi sử dụng i-ôn đồng để khóa các phân tử lại với nhau bằng liên kết vật lý. Và năm nay, nhà nghiên cứu Fraser Stoddart vận dụng kết quả nghiên cứu đó của Jean-Pierre Sauvage để làm ra một chiếc "xe phân tử" (molecular shuttle) có khả năng di chuyển trên một trục phân tử theo cách có kiểm soát.

Từ năm 1901 tới nay, Ủy ban Nobel đã 107 lần vinh danh chủ nhân giải thưởng này. Nó chỉ bị gián đoạn trong thời gian diễn ra Chiến tranh Thế giới thứ 1 và thứ 2. Người trẻ nhất được trao giải Nobel hóa học là Frederic Joliot, 35 tuổi (năm 1935) và người lớn tuổi nhất nhận giải thưởng danh giá là John B. Fenn, 85 tuổi (năm 2002). Năm ngoái, ba nhà khoa học Tomas Lindahl, Paul Modrich và Aziz Sancar đã nhận giải Nobel hóa học vì công trình vẽ bản đồ giải thích cơ chế tự chữa trị DNA của tế bào nhằm đảm bảo các thông tin di truyền.