Tiểu sử:

Patrice Lumumba (2/7/1925 - 17/1/1961), tên đầy đủ là Patrice Émery Lumumba. Ông là nhà hoạt động chính trị, thủ tướng đầu tiên (tháng 6-9 năm 1960) của nước Cộng hòa Dân chủ Congo. Ông là người sáng lập Đảng Phong trào Dân tộc Congo (1958). Lumumba chủ trương Congo độc lập hoàn toàn. Năm 1960, sau khi giành thắng lợi trong tuyển cử, ông lập chính phủ, tuyên bố thành lập nước. Bị các thế lực chống đối trong nước lật đổ, ông bị bắt vào ngày 9.12.1960 và bị sát hại một năm sau đó (17.1.1961). Trong cuộc đời hoạt động chính trị của mình, ông đã để lại một số tác phẩm có giá trị bao gồm các bài diễn văn, bài báo và thơ ca.

Tác phẩm

Cho nhân dân ta giành được thắng lợi
Người anh em thân thiết của tôi ơi
Mấy nghìn năm rồi
Anh đã khóc trong đêm dày của cuộc đời cơ cực
Gio xương cốt của anh trên mặt đất
Bị gió nồng, bão lớn quạt tung bay
Vì bọn vua cường bạo đọa đày
Anh đã phải xây bao kim tự tháp
Vòng vây săn và trong bao trận mạc
Anh bị dồn đi cho đến khi lực kiệt sức tàn
Câu cách ngôn phải học thuộc ở giáo đường
Cứ nô lệ cứ cúi đầu chịu chết
Anh ẩn nấp nơi rừng hoang kín mít
Gặp trăm muôn thần chết lặng câm
Mang mặt nạ của thương hàn sốt rét
Mang mặt nạ của hùm beo múa vuốt nhe nanh
Không thì, nơi lầy lội hôi tanh
Chết mòn mỏi, như thân lươn kiếp chạch
Người da trắng bỗng một hôm xuất hiện
So với tử thần còn hiểm độc gian ngoan
Ít chiếc vòng, ít chiếc gương con
Chúng đổi lấy bạc vàng anh hết
Vợ và chị của anh chúng hiếp
Anh em anh chúng trói vào nhau
Các con anh chúng khóa chặt đáy tàu
Ôi lúc đó, khắp thôn xóm, tiếng cồng vang dậy
Mọi người biết thì chiếc tàu đã chạy
Về bên kia bờ bể xa xăm
Nơi vàng bạc là vua, bông vải ấy thiên thần
Anh bị kết tù chung thân khổ dịch
Suốt ngày phơi dưới lửa mặt trời
Làm như loài trâu ngựa mà thôi
Chúng dạy anh những bài thơ ca tụng
Hòa điệu nhạc ca ngợi các Ngài của chúng
Đã đóng đinh bao người tiên tri hạnh phúc của thế giới đẹp tươi
Anh ở đây chỉ một điều tâm nguyện
Mong sống thôi, cứ sống đi thôi
Bên ngọn lửa, trong ước mơ táo bạo
Để thổ lộ nỗi niềm phiền não
Anh đã đem điệu hát vạch đau thương
Những khúc lặng im, chân thật lạ thường
Cũng có lúc lòng vui phơi phới
Anh múa nhảy với tâm hồn sôi nổi
Thân thể anh càng khỏe càng hăng
Sức thanh xuân càng lại vang ngân
Trên dây đàn, trên trống chiêng rực đỏ
Điệu nhạc xuynh bỗng cuốn thành trận gió
Bỗng trang nghiêm, hùng tráng sục sôi
Người da trắng nghe như chọc vào tai
Cả hành tinh này không còn là của chúng
Điệu nhạc anh, cũng là để cho các dân tộc chúng ta giải phóng
Ngửng đầu lên, nhìn thẳng tới ngày mai
Cho hai bờ sông cuồn cuộn sóng tương lai
Đều thuộc về anh tất cả
Cho tất cả đất đai, và tài nguyên tất cả
Đều thuộc về anh
Cho mặt trời giữa trưa gay gắt
Đem nỗi đau thương anh đốt cháy sạch sành sanh
Cho nước mắt của cha ông chết mòn giữa đồng xanh
Dưới mặt trời nóng sôi lên sùng sục
Cho nhân dân ta tự do mà hạnh phúc
Trên đất Công-gô ta
Trên trái tim của Châu Phi vĩ đại bao la
Sinh tồn mãi, mãi mãi giành thắng lợi
Hoàng Trung Thông dịch
Bản tiếng Anh:
May our people triumph
Weep, O my black beloved brother deep buried in eternal, bestial night.
O you, whose dust simooms and hurricanes have scattered all over the vast earth,
You, by whose hands the pyramids were reared
In memory of royal murderers,
You, rounded up in raids; you, countless times defeated
In all the battles ever won by brutal force;
You, who were taught but one perpetual lesson,
One motto, which was—slavery or death;
You, who lay hidden in impenetrable jungles
And silently succumbed to countless deaths
Under the ugly guise of jungle fever,
Or lurking in the tiger’s fatal jaws,
Or in the slow embrace of the morass
That strangled gradually, like the python....
But then, there came a day that brought the while,
More sly, more full of spite than any death.
Your gold he bartered for his worthless beads and baubles,
He raped and fouled your sisters and your wives,
And poisoned with his drink your sons and brothers,
And drove your children down into the holds of ships.
’Twas then the tomtom rolled from village unto village,
And told the people that another foreign slave ship
Had put off on its way to far-off shores
Where God is cotton, where the dollar reigns as King.
There, sentenced to unending, wracking labour,
Toiling from dawn to dusk in the relentless sun,
They taught you in your psalms to glorify
Their Lord, while you yourself were crucified to hymns
That promised bliss in the world of Hereafter,
While you—you begged of them a single boon:
That they should let you live—to live, aye—simply
live. And by a fire your dim, fantastic dreams
Poured out aloud in melancholy strains,
As elemental and as wordless as your anguish.
It happened you would even play, be merry
And dance, in sheer exuberance of spirit:
And then would all the splendour of your manhood,
The sweet desires of youth sound, wild with power,
On strings of brass, in burning tambourines.
And from that mighty music the beginning
Of jazz arose, tempestuous, capricious,
Declaring to the whites in accents loud
That not entirely was the planet theirs.
O Music, it was you permitted us
To lift our face and peer into the eyes
Of future liberty, that would one day be ours.
Then let the shores of mighty rivers bearing on
Their living waves into the radiant future,
O brother mine, be yours!
Let the fierce heat of the relentless middaysun
Burn up your grief!
Let them evaporate in everlasting sunshine,
Those tears shed by your father and your grandsire
Tortured to death upon these mournful fields.
And may our people, free and gay forever,
Live, triumph, thrive in peace in this our Congo,
Here, in the very heart of our great Africa!
Nguồn: Những nhà thơ da đen, NXB Văn học, 1962