Dưới đây giới thiệu một số thực phẩm sẵn cỏ với tác dụng chống bệnh tiểu đường.

BÍ ĐỎ

Đọt bí:

Giảm thân trọng: Đọt bí có khả năng sinh nhiệt thấp, 100 g chỉ sinh 16 calori, thuận lợi cho bệnh nhân tiểu đường kiểu II cần giảm thân trọng.

Đọt bí xào cà chua là món ăn chay thông dụng. Cả hai thứ đều thanh nhiệt, nhuận tràng. Đọt bí có lutein, cà chua có lycopen; cả hai chất này đều thuộc nhóm carotenoid với tính chống oxy hóa, chống lão hóa và ngăn chặn biến chứng của bệnh tiểu đường.

Hoa bí:

Glucoz-huyết cao mãn tính sản sinh nhiều gốc tự do. Hoa bí có cryptoxanthin chống oxy hóa, ngăn chặn biến chứng của bệnh tiểu đường. Hoa bí đỏ là món ăn rẻ tiền, ngon và bổ.

 Món hoa bí xào nhuyễn thể (nghêu, sò, hến, lụa...) có tính thanh nhiệt, sinh tân dịch và chống oxy hóa. Thêm cà chua càng tốt.

Món canh bí đỏ

Quả bí:

 Thanh nhiệt giải khát.

 Giảm thân trọng: bí có khả năng sinh nhiệt thấp, 100 g thịt quả sinh 25 - 30 calori, thuận lợi cho bệnh nhân tiểu đường kiểu II cần giảm thân trọng.

 Ít bột đường: Thịt quả chủ yếu là chất sợi hòa tan và chất xơ, ít bột.

 Nhuận tràng.

Lưu ý: Quả bí xanh có tính xổ mạnh và làm mất nước, tránh dùng.

 Chống oxy hóa: Bí đỏ có beta-caroten, chất này chống oxy hóa. Một số thử nghiệm gần đây chứng tỏ rằng dùng thực phẩm nhiều carotenoid có tác dụng phần nào chống thoái hóa võng mạc, mù điểm vàng, thoái hóa thần kinh thị giác... Carotenoid còn chống biến chứng mao mạch, ngăn chặn thoái hóa tế bào hạch ở võng mạc. Thịt quả bí có thể làm nhiều món ăn: luộc, xào, nấu canh, nấu cháo...

Bưởi thông thường

BƯỞI

Tính chất:

 Sinh nhiệt thấp: 100 g (phần ăn được) sinh 40 calori.

 Ít đường: Đa phần chất ngọt là fructoz nên không phải kiêng, miễn là đừng ăn nhiều quá. Trong khi cam quít nhiều đường glucoz và saccaroz thì bưởi lại chỉ có ít.

 Vitamin C: Dịch quả có vitamin C và acid citric.

Người bệnh tiểu đường kiểu I dễ bị chuột rút (vọp bẻ) do tích tụ acid lactic. Acid lactic là sản phẩm chuyển hóa của glucoz khi thiếu oxy. Vitamin C giúp giải tỏa acid lactic, nhưng khi có triệu chứng nhiễm lactic thì không tiêm vitamin C để tránh acid hóa máu.

 Ức chế aldoz reductaz.

 Nhuận tràng.

Tình trạng táo bón kinh niên làm tăng thời gian tiếp xúc giữa tác nhân ung thư có trong phân với đại tràng, tăng nguy cơ ung thư. (tỷ suất ung thư đại tràng ở bệnh nhân tiểu đường cao gấp 2 người thường).

Món ăn

 Ăn tép bưởi, uống nước ép bưởi (không thêm đường).

 Nộm (gỏi) bưởi. Tép bưởi chua dịu nên thực khách thích hơn giấm. Có thể thêm tôm nõn, thịt nạc, rau răm... tùy thích.

Loại bưởi chùm

Chú ý: Không dùng nhầm loại “bưởi chùm” vỏ mỏng (ít trồng ở Việt Nam) vì nó làm thay đổi hiệu lực một số thuốc trị bệnh do ức chế enzym.

CARNITIN CHỐNG BIẾN CHỨNG CETON

Carnitin thiên nhiên có hoạt tính dưới dạng levo-carnitin, thường có trong thịt động vật, nhất là thịt bò. Muốn bổ sung carnitin hãy dùng các miếng thịt thăn, bắp thịt không có mỡ, rồi ép lấy nước. Tùy theo khẩu vị của mỗi người, có thể uống sống, hoặc pha nước trái cây, hoặc nấu sôi nhưng đừng đun lâu quá.

Giải phẫu bệnh nhân nhồi máu cơ tim cho thấy tim không có carnitin (Spagnoli LG. Lancet 1982). Bigalli DP theo dõi 160 người được cứu thoát khỏi cơn nhồi máu cơ tim, cho dùng 2 g carnitin mỗi 12 giờ, nhận thấy ít biến chứng và tỷ lệ tử vong thấp hơn đối chứng. Thêm carnitin vào phác đồ trị liệu, cải thiện được nhịp tim, giảm huyết áp và triglycerid-huyết, ít đau thắt tim. Các tác giả kết luận rằng carnitin có khả năng bảo vệ tim (Drugs Exp Chin Res, 1992). Biến chứng của bệnh tiểu đường là bệnh tim mạch; người bệnh tiểu đường nên dùng carnitin để ngừa nhồi máu cơ tim, cũng như ngừa ceton-huyết.

Carnitin có trong thịt động vật và hầu như không hiện diện trong protein thực vật. Vì thế bệnh nhân tiểu đường kiểu I không nên ăn chay trường. Uống nước ép thịt bò nhưng không ăn nhiều thịt bò.

RAU ĐẮNG

Có hai loại rau đắng với nguồn gốc thực vật khác nhau nhưng công dụng tương tự.

Tính chất:

 Thông huyết.

 Thanh nhiệt.

 An thần: chống stress.

Nhà tâm lý học Richard Surwit (Trung tâm Y khoa Đại học Duke, Mỹ) qua theo dõi 108 bệnh nhân tiểu đường kiểu II đã nhận thấy người luyện tập, chống stress giảm glucoz-huyết nhiều hơn so với đối chứng.

 Nhuận tràng.

 Chống oxy-hóa: Hoạt chất chính của rau đắng là avicularin, khi vào cơ thể chuyển hóa thành quercetin.

Món ăn:

 Ăn như rau sống.

 Canh rau đắng với thịt heo nạc.

 Cháo cá lóc rau đắng. Thay một phần gạo bằng đậu xanh, cháo sẽ ngon hơn mà lại thích hợp với bệnh tiểu đường.

DS. BÙI KIM TÙNG (KHPT)