Thi sĩ Hữu Loan (1916-2010)
Tiểu sử
Nhà thơ Hữu Loan tên thật là Nguyễn Hữu Loan, sinh ngày 2-4-1916 tại làng Nguyên Vũ, xã Nga Lĩnh, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá. Quê gốc của ông – cũng là nơi ông dũng cảm quay về sống ở đó từ năm 1956 đến nay – là thôn Vân Hoàn, xã Nga Lĩnh. Ông tham gia Việt Minh từ trước Cách Mạng Tháng Tám 1945. Trong kháng chiến chống Pháp, làm báo Chiến sỹ ở quân khu IV. Sau giải phóng Hà Nội 1954, làm báo Văn Nghệ.
Hữu Loan làm thơ không nhiều nhưng những bài thơ của ông như ghi lại được số phận của con người qua thời loạn. Trong đó bài thơ khóc vợ "Màu tím hoa sim" có lẽ là nổi tiếng nhất, mặc dù sau này khi phổ nhạc thì có thay đổi nhiều chỗ cho phù hợp với những giai điệu khác nhau (Dzũng Chinh phổ nhạc thành bài hát “Những đồi hoa sim”, Phạm Duy soạn thành bài “Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà”, Duy Khánh với “Màu Tím Hoa Sim”, Anh Bằng với “Chuyện Hoa Sim”).
Tác phẩm thơ:
Tập thơ Màu tím hoa sim (NXB Hội nhà văn, 1990) gồm 10 bài.
Màu tím hoa sim
Nàng có ba người anh
Đi bộ đội
Những em nàng có em chưa biết nói
Khi tóc nàng xanh xanh
Tôi là người chiến binh
xa gia đình
Yêu nàng
như tình yêu em gái
Ngày hợp hôn
nàng không đòi
may áo mới
Tôi mặc đồ quân nhân
đôi giày đinh
bết bùn đất hành quân
Nàng cười xinh xinh
bên anh chồng độc đáo
Tôi ở đơn vị về
cưới nhau xong
là đi
Từ chiến khu xa....
nhớ về ái ngại
Lấy chồng đời chiến chinh
Mấy người đi trở lại
Lỡ khi mình không về
Thì thương người vợ chờ
Bé bỏng chiều quê...
Nhưng không chết người trai khói lửa
Mà chết người gái nhỏ hậu phương
Tôi về không gặp nàng
Má tôi ngồi bên mộ con
Đầy bóng tối
Chiếc bình hoa ngày cưới
Thành bình hương
Tàn lạnh vây quanh...
Tóc nàng xanh xanh
Ngắn chưa đầy búi
Em ơi!
Giây phút cuối
Không được nghe em nói
Không được trông thấy nhau một lần
Ngày xưa...
Nàng yêu hoa sim tím
Áo nàng màu tím hoa sim
Ngày xưa một mình
đèn khuya
bóng nhỏ
Nàng vá cho chồng tấm áo ngày xưa.
Một chiều rừng mưa
Ba người anh
Từ chiến trường Đông Bắc
Được tin em gái mất
Trước tin em lấy chồng
Gió sớm thu về
Rờn rợn nước sông
Đứa em nhỏ lớn lên
Ngỡ ngàng trông ảnh chị
Khi gió sớm thu về
Cỏ vàng chân mộ chí.
Chiều hành quân
Qua những đồi hoa sim
Những đồi hoa sim...
Những đồi hoa sim dài trong chiều không hết
Màu tím hoa sim
Tím cả chiều hoang biền biệt.
Nhìn áo rách vai
Tôi hát trong màu hoa
"Áo tôi sứt chỉ đường tà
Vợ tôi mất sớm mẹ già chưa khâu..."
Tôi ví vọng về đâu.
Tôi với vọng về đâu.
Áo anh nát chỉ dù lâu...
- Núi Đá Bia
Đèo Cả !
Đèo Cả !
Núi cao ngất !
Mây trời Ai Lao
Sầu đại dương
Dặm về heo hút
Đá Bia mù sương !
Bên quán Hồng quân
Người
ngựa
mỏi
Nhìn dốc
ngồi than
thương
ai
lên
đường
Râu ngược
chào nhau
bên sườn núi
Giặc từ vũng Rô bắn tới
Giặc từ trong tràn ra
Nhưng Đèo Cả
vẫn
giữ
vững
Chân đèo nam
máu giặc
bao lần
nắng khô
Sau mỗi lần thắng
Những người lính Đèo Cả
Về bên suối
đánh cờ
Người hái cam rừng
ăn nheo mắt
Người vá áo
thiếu kim
mài sắt
Người đập mảnh chai
vểnh cằm
cạo râu
Suối mang bóng người
soi
những
về
đâu ? !