Tiểu sử

Sinh ở Vienna (Áo) năm 1899, giáo sư tại London School of Economics ở Anh từ 1931, Friedrich August von Hayek hướng về chủ nghĩa tự do chính yếu do ảnh hưởng của Ludwig von Mises mà ông tách rời một ít sau đó. Trong những năm 1930, vị thế của ông suy sụp đáng kể do sự thành công của Keynes.

Năm 1944, cuốn luận chiến mang tựa The Road to Serfdom (bản dịch Pháp văn: La route de la servitude, nxb. Médicis, 1946, tái bản: PUF, 1985, 1993) đã góp phần tạo nên danh tiếng cho ông và kéo theo đó, vào 1947, việc thành lập hiệp hội Société du Mont-Pèlerin. Cuốn sách đó làm cho ông được mời tới Mỹ.

Làm giáo sư triết học đạo đức tại Chicago từ 1950 đến 1956, Hayek rút ra từ đó chất liệu cho những tác phẩm nổi tiếng nhất, đặc biết với ba tập Law, Legislation and Liberty (nxb. Routledge & Kegan Paul, London, và University of Chicago Press, Chicago 1973-79; bản dịch Pháp văn: Droit, législation et liberté. Une nouvelle formulation des principes libéraux de justice et d’économie politique, vol. 1: Règles et ordre, vol. 2: Le mirage de la justice sociale, vol. 3: L’ordre politique d’un peuple libre, nxb. PUF, 1980-83, tái bản năm 1985-92).

Trở về Áo năm 1956, ông tiếp tục dạy tại Đại học Salzbourg. Hayek nghỉ hưu năm 1969 và rút lui về Fribourg, Brisgau (CHLB Đức).

Năm 1974, Hayek chia giải Nobel kinh tế với Gunnar Myrdal. Trong những 1970 và 1980, tác phẩm của ông được phát hiện lại bởi những người tự do cực đoan ở bên Mỹ cũng như tại Pháp bởi nhóm “những nhà kinh tế mới”.

Ông mất ngày 23-3-1992.

Tác phẩm

Monetary Theory and Trade Cycle (1929), Prices and Production (1931, bản dịch Pháp văn: Prix et production, nxb. Calmann-Lévy, 1975, tái bản: Agora, 1985), Monetary Nationalism and International Stability (1933), Collectivist Economic Planning (en collab. avec Ludwig von Mises, 1935), The Political Idea of the Rule of Law (1937), Profits, Interest and Investment (1939), The Pure Theory of Capital (1940), The Counter-Revolution of Science (1944, bản dịch Pháp văn của Raymond Barre: Scientisme et sciences sociales. Essai sur le mauvais usage de la raison, nxb. Plon, tái bản: Agora, 1986), Individualism and Economic Order (1948), The Constitution of Liberty (1960), Studies in Philosophy, Politics and Economics (1967), New Studies in Philosophy, Politics, Economics and the History of Ideas (1978), Denationalization of Money (1974-76), 1980’s Unemployment and the Unions (1980), Money, Capital and Fluctuations (1985).

Cuốn sách cuối cùng của ông, The Fatal Conceit: The Errors of Socialism (nxb. University of Chicago Press, Chicago 1989; bản dịch Pháp văn: La présomption fatale. Les erreurs du socialisme, nxb. PUF, 1993), biên tập bởi W.W. Bartley III, đứng đầu sưu tập tác phẩm (Collected Works) của Friedrich A. Hayek gồm 22 quyển xuất bản tại University of Chicago Press.

Thư tịch đầy đủ nhất về Hayek, tới tháng 7-1983, có thể tìm thấy trong cuốn sách của John Gray, Hayek on Liberty, nxb. Basil Blackwell, London 1984 (tái bản 1986), pp. 143-209. Về Hayek, cũng xem Fritz Machlup (biên tập), Essays on Hayek, nxb. New York University Press, New York 1976, và nxb. Routledge & Kegan Paul, London 1977; Eamonn Butler, Hayek. His Contribution to the Political and Economic Thought of Our Time, nxb. Temple Smith, London 1983; Chiaki Nishiyama và Kurt R. Leube (biên tập), The Essence of Hayek, op. cit.; Arthur Sheldon (biên tập), Hayek’s "Serfdom" Revisited, Institute of Economic Affairs, London 1984; Kurt R. Leube và Albert H. Slabinger (biên tập), The Political Economy of Freedom. Essays in Honor of F.A. Hayek, Philosophia, München-Wien 1984; Philippe Nemo, La société de droit selon F.A. Hayek, op. cit.; Gilles Dostaler và Diane Ethier (biên tập), Friedrich Hayek: philosophie, économie et politique, Economica, 1989; Guido Vetusti (biên tập), Il realismo politico di Ludwig von Mises e Friedrich von Hayek, Giuffrè, Milano 1989; Jérôme Ferry, Friedrich A. Hayek: les éléments d’un libéralisme radical, nxb. Presses universitaires de Nancy, Nancy 1990; Bruno Pays, Libérer la monnaie. Les contributions monétaires de Mises, Rueff et Hayek, nxb. PUF, 1991; Barry J. McCormick, Hayek and the Keynesian Avalanche, nxb. Harvester Wheatsheaf, New York 1992; Renato Cristi, Le libéralisme conservateur. Trois essais sur Schmitt, Hayek et Hegel, nxb. Kimé, 1993.

(Xem Chống Hayek)