Chế Lan Viên (1920-1989)

Tiểu sử

Nhà thơ, nhà phê bình văn học Chế Lan Viên tên thật là Phan Ngọc Hoan, còn có các bút danh như Thạch Hãn, Chàng Văn; quê ở xã Cam An, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị, nhưng lớn lên ở tỉnh Bình Định, nơi cha của ông làm Đề lại nhiều năm.

Năm 1939, ông ra Hà Nội học, sau đó vào làm báo ở Sài Gòn, rồi đi dạy ở Thanh Hóa. 1945 ông cộng tác với báo Quyết Thắng ở Trung Bộ, làm báo ở Bình Trị Thiên, có khi ở Thanh Hóa. Sau 1954, ông làm việc tại Hà Nội, từng giữ nhiều chức vụ trong lĩnh vực văn nghệ.

Chế Lan Viên là một nhà thơ lớn, nhà nghiên cứu lý luận, nhà phê bình văn học nghệ thuật hiện đại thế kỷ XX. Tuy nhiên Di cảo cuối đời của ông đã cho ta thấy nhiều hồi tưởng, suy nghĩ, kết luận và dữ liệu phản ánh tài năng và những mâu thuẫn lớn.

Tác phẩm

Ông để lại các tập thơ chính như: Điêu tàn, Gửi các anh, Ánh sáng và phù sa, Hoa ngày thường, Chim báo bão, Những bài thơ đánh giặc, Đối thoại mới, Hoa trước lăng Người, Hái theo mùa, Hoa trên đá, Thư gửi cho mình.

Ngoài ra ông còn có những tập văn xuôi và lý luận phê bình: Vàng sao, Thăm Trung Quốc, Những ngày nổi giận, Giờ của số thành, Suy nghĩ và bình luận, Nghĩ cạnh dòng thơ, Phê bình văn học, Từ gác Khuê Văn đến quán Trung Tân, Di cảo...

Trích thơ Chế hồi trẻ

Xuân

Chao ôi ! mong nhớ ! Ôi mong nhớ !
Một cánh chim thu lạc cuối ngàn.

.... và khi đã về già

Tôi? Ai?

Mậu Thân 2000 người xuống đồng bằng
Chỉ một đêm còn lại có 30
Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2000 người đó
Tôi! Người viết những câu thơ cổ võ
Ca tụng người không tiếc mạng mình trong mọi cuộc xung phong
Một trong 30 người kia ở mặt trận về sau mười năm
Ngồi bán quán bên đường nuôi đàn con nhỏ
Quán treo huân chương, đầy mọi cỡ
Chả huân chương nào nuôi nổi người lính cũ
Ai chịu trách nhiệm vậy?
Lại chính tôi!
Người lính cần một câu thơ giải đáp về đời
Tôi ú ớ
Người ấy nhắc những câu thơ tôi làm người ấy xung phong
mà tôi xấu hổ
Tôi chưa có câu thơ nào hôm nay giúp người ấy nuôi đàn con nhỏ
Giữa buồn tủi, chua cay vẫn có thể cười.