Bảo tàng Lịch sử Việt Nam

Lược sử

Bảo tàng Louis Finot (nay là Bảo tàng Lịch sử Việt Nam) thuộc Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp (École Française d’Extrême Orient), do các kiến trúc sư C.Batteur và E.Hébrard thiết kế năm 1925 có thể được coi là một đại diện lớn của phong cách Kiến trúc Đông Dương, một phong cách nỗ lực kết hợp các giá trị của nền kiến trúc Pháp với các giá trị kiến trúc bản địa.

Mặt tiền Bảo tàng Lịch sử. Photo ©NCCong 10-2014

Công trình được khởi công năm 1926 và hoàn thành năm 1932 trên khu đất phía sau Nhà hát Lớn, chạy dọc theo bờ đê sông Hồng và là điểm kết thúc của tuyến phố Quaï Guillemoto (chỗ Tràng Tiền cắt Phạm Ngũ Lão và Trần Khánh Dư ngày nay), một vị trí có thể tạo ra điểm nhấn kiến trúc cho tuyến đường bờ đê.

Kiến trúc

Mặt bằng bảo tàng được kiến tạo theo yêu cầu của không gian kiến trúc trưng bày nên được cấu tạo dựa trên những không gian khẩu độ lớn. Không gian chính sảnh hình bát giác có kích thước mỗi cạnh lớn lên đến 11m, không gian trưng bày chính nằm ngay sau đại sảnh có hình chữ nhật kéo dài và được tổ chức theo hình thức xuyên phòng có sự chuyển tiếp được tổ chức khéo léo. Ngoài ra còn có các không gian trưng bày chuyên đề nằm ở hai phía của đại sảnh tạo thành một tổng thể trưng bày khoáng đạt.

Bên trong Bảo tàng Lịch sử Việt Nam. Ảnh Wikipedia

Phía dưới tầng trưng bày là một tầng trệt cao 2,5m nơi tổ chức các phòng phục chế, lưu trữ, kho và bộ phận hành chính, tầng này cũng mang ý nghĩa của một tầng cách ẩm làm cho không gian trưng bày phía trên luôn khô ráo trong điều kiện độ ẩm cao ở Hà Nội.

Hình khối mặt đứng công trình được nhấn mạnh bởi hệ thống mái che khối sảnh hình bát giác nhô cao phía trên công trình. Đây là một hệ ba lớp mái bao gồm mái trên có độ dốc lớn và được ngăn cách với các mái dưới bởi hệ thống cửa lấy sáng và một hệ con sơn liên tục, phía dưới là hai lớp mái có độ dốc nhỏ hơn.

Mặc dù hình khối theo kiểu bát giác mang nhiều nét của kiến trúc Trung Hoa cổ, nhưng nhìn toàn bộ khối mái này lại gợi cho chúng ta hình ảnh của tháp chuông chùa Keo, Thái Bình do cách xử lý khéo léo của các kiến trúc sư - tác giả theo kiểu hệ mái ba lớp với các con sơn liên tục chồng lên nhau. Bảo tàng là một công trình văn hoá lớn lúc bấy giờ nên khối sảnh bát giác mang nhiều tính hình thức của chủ nghĩa Biểu hiện là điều dễ hiểu và tạo được ấn tượng tốt.

Toàn bộ hệ mái cho các khu trưng bày được cấu tạo theo kiểu mái chồng diêm hai lớp thường thấy ở các công trình tôn giáo, tín ngưỡng Việt Nam truyền thống. Khe hở giữa hai lớp mái đóng vai trò thoát gió trong hệ thống thông gió tự nhiên của công trình.

Mặt phía đông Bảo tàng Lịch sử. Photo ©NCCong 10-2014

Lớp mái phía dưới đua rộng ra khỏi hệ thống tường ngoài, có tác dụng che nắng và chống mưa hắt cho hệ thống cửa mở rộng phía dưới, đồng thời tạo bóng đổ trên mặt đứng làm tăng vẻ duyên dáng cho toà nhà. Phần mái đua được đỡ bởi hàng cột kép kết hợp với hệ con sơn cách điệu cùng các hoạ tiết trên lan can tạo ra một dáng vẻ Á Đông rõ rệt.

Các giải pháp thông gió tự nhiên được các tác giả lưu ý đặc biệt bằng cách tổ chức một hệ thống cửa sổ mở rộng trên các tầng nhà, kết hợp với các cửa thoát gió trên mái khiến cho khối không khí trong nhà luôn được lưu thông theo cả phương ngang lẫn phương đứng.

Mặt phía tây Bảo tàng Lịch sử. Photo Ngọc Long

Không gian sảnh và các khu trưng bày cũng luôn tràn ngập ánh sáng tự nhiên nhờ các cửa sổ rộng kết hợp với các cửa kính hãm trên cao, đặc biệt là các cửa kính bát giác trên khối sảnh vừa mang ý nghĩa trang trí vừa đưa vào ánh sáng rực rỡ cho khu đại sảnh.

Các hoạ tiết trang trí nội - ngoại thất công trình đều xuất phát từ các motif Á Đông cổ truyền nhưng được cách điệu và biến hoá ở các vị trí khác nhau, tạo ra sự đa dạng trong phương cách trang trí nhưng vẫn hoà nhập với hình thái kiến trúc chung.

Mặt phía bắc Bảo tàng Lịch sử. Photo ©NCCong 10-2014

Cây xanh, sân vườn cũng được các tác giả lưu ý một cách thấu đáo. Hệ thống cây xanh từ vườn hoa phía trước được kéo vào sâu trong sân bảo tàng làm cho công trình dường như mọc lên từ khối cây xanh nhiệt đới.

Với sự kết hợp nhuần nhuyễn Á - Âu trong cấu trúc mặt bằng không gian, trong tổ chức hình khối kiến trúc và mặt đứng, cùng sự hài hoà giữa công trình với cảnh quan thiên nhiên, Bảo tàng Louis Finot xứng đáng được coi là một trong những đại diện lớn nhất của phong cách Kiến trúc Đông Dương không chỉ ở Hà Nội mà còn trên toàn lãnh thổ Việt Nam.

KTS Trần Quốc Bảo (BEE)