Trong đời người thì tuổi mới lớn là thời gian để lại một dấu ấn sâu đậm nhất, là giai đoạn chuyễn tiếp giữa trẻ em và người lớn, là nhóm những người mang đặc tính rất riêng biệt mà theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới, tuổi đó bắt đầu từ 10-19 tuổi. Ở nước ta nhóm này chiếm đa số trong biểu đồ dân số.

Thời kỳ này thường được xác định bằng sự bắt đầu lớn lên và phát triển mau lẹ về mặt sinh học và tâm lý. Xã hội và môi trường là các yếu tố quan trọng ảnh hưởng từ khi trẻ bắt đầu ý thức cho đến khi kết thúc giai đoạn này.

Nếu chúng ta để ý, quan tâm và hiểu biết thấu đáo về những thay đổi sinh học, tâm lý của tuổi mới lớn, những thay đổi của môi trường tác động lên chúng, các hệ lụy pháp lý, đạo đức, các phong trào, mode, quan niệm về lối sống, âm nhạc, y phục, trò giải trí, các vi phạm luật pháp hay tội ác… thì khả dĩ có thể cung cấp cho chúng ta thêm những thông tin để tìm ra biện pháp cụ thể hóa các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho tuổi mới lớn tốt hơn, trong đó vấn đề xì ke ma túy và các bệnh lây qua đường tình dục và hiểm họa AIDS, kỷ năng sống phải là những vấ đề được quan tâm hàng đầu.

Sự phát triển phân chia giới tính dậy thì bắt đầu từ 12-14 tuổi, ở nữ sớm hơn nam 1 tuổi, nhưng thời gian kéo dài tuổi dậy thì thì lại có sự khác nhau, ở nam là 3 năm, ở nữ thời gian này dài hơn có thể kéo dài đến 8 năm, trung bình là 5 năm.

Để theo dỏi sự trưởng thành chín mùi ở tuổi mới lớn thì việc quan sát tiến trình lớn lên ở trẻ, việc thăm khám thực thể và một vài xét nghiệm có thể giúp cho cha mẹ hoặc người thầy thuốc nhận dạng được các vấn đề bệnh lý thường xãy ra trong độ tuổi này như chậm lớn, suy dinh dưỡng hay các vấn đề rối loạn tâm lý .

Từ 14 – 16 tuổi

Sự phát triển cơ thể về mặt giới tính nhanh và khá đầy đủ có thể là ngòi nổ đưa đến việc xuất hiện các xung động tình dục. Do tác động của sự hấp dẫn của người khác phái sẽ đưa đến tình trạng thủ dâm hoặc thực nghiệm hoạt động tình dục nam với gái điếm, nữ với bạn trai.

Đây là thời kỳ phát triển mau lẹ về mặt nhận thức và bắt đầu hiểu các quan niệm trừu tượng, cũng là lúc mà vô số câu hỏi được đặt ra về các giá trị đạo đức, thẩm mỹ, xã hội v.v…. Lúc này, ảnh hưởng của gia đình, môi trường xã hội rất quan trọng. Những hoài nghi về việc làm của người lớn, sự phán xét của xã hội dễ làm tổn thương những giá trị đạo đức trong sáng mà trẻ đã được dạy dỗ.

Bản ngã của trẻ đã mang một nét đặc trưng cá biệt và dễ đưa đến ứng xử bốc đồng cũng như các “hành vi nổi loạn” cũng chính là lúc mà trẻ tự khẳng định mình với nhửng người chung quanh.

Từ 17 – 20 tuổi

Tức là cuối giai đoạn của tuổi mới lớn, là thời kỳ thiết lập bản sắc con người, vừa có mối quan hệ riêng tư vừa có khuynh hướng tham gia xã hội.

Trong một hội nghi chuyên đề Technical Cooperation Among Developing Countries (TCDC) tổ chức tại Bắc Kinh vào tháng 10 năm 1996, đại biểu của Việt Nam cho biết tuổi này là 15 – 19 tuổi và lực lượng này đang trở thành nhân tố quan trọng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển xã hội tương lai.

Bệnh tật và tử vong ở tuổi mới lớn

Người ta cho rằng: tuổi mới lớn là thời kỳ lành mạnh nhất trong cuộc đời “mười bảy bẻ gãy sừng trâu” như ông cha ta đã từng nói. Nhưng nay, nếu nhìn và đánh giá lại tình trạng sức khỏe với sự phát triển của xã hội như sự ô nhiễm môi trường, đô thị hóa, phát triển giao thông truyền tin và một số vấn đề mới nảy sinh mà xã hội truyền thống xưa không có như dùng, lạm dụng và nghiện ngập ma túy, rượu; các bệnh lây qua đường tình dục, AIDS, nạn bạo hành trên đường phố, tai nạn xe cộ, giết người, hiếp dâm, tự tử và bệnh tâm thần… thì ta thấy có sự gia tăng đáng kể tỷ lệ tử vong ở tuổi mới lớn và thanh niên.

Ngoài các bệnh truyền nhiễm, bẩm sinh tim mạch, ung thư v.v chiếm một tỷ lệ tử vong rất ít, còn lại là bắt nguồn từ nghiện ma túy, hoạt động tình dục và tai nạn giao thông.

Trong một công trình nghiên cứu về “Kiến thức, thái độ hành vi sinh sản ở tuổi thiếu niên học sinh TP.HCM” trên 1464 em của GS. Phạm Gia Đức, cho thấy:

Về kiến thức với câu hỏi:

 Khi nào thì phụ nữ dễ có thai? Có 613 em trả lời đúng, 22.7% không biết.

 Kiến thức về các bệnh lây qua đường tình dục: trên 94% trả lời đúng nhưng chỉ có 58% biết đúng về cách phòng ngừa, gần phân nửa biết sai hoặc không biết về cách phòng bệnh.

Về hành vi:

Một nghiên cứu do Hội Kế hoạch hóa gia đình Việt Nam cho thấy, “mới vài năm trước, số tuổi bắt đầu có quan hệ tình dục là 19, nay là 14,2. Cũng theo nguồn điều tra này, tuổi dậy thì của các em đã hạ xuống ở lứa tuổi 10. Và một khảo sát của Trường ĐH Y Dược TPHCM: cách đây 10 năm, tuổi dậy thì trung bình của nữ là 13 - 14 nhưng hiện nay đã giảm 2 tuổi, có trẻ dậy thì từ 9 tuổi.

Quan hệ tình dục sớm thì việc xảy ra mang thai ngoài ý muốn là điều không thể tránh khỏi; Đặc biệt là ở tuổi mới lớn, khi mà đa số các em chưa có một kinh nghiệm nào trong cuộc sống, tình yêu và nhất là hiểu biết về các biện pháp ngừa tránh thai. Những năm gần đây, trên báo chí, truyền hình đã đề cập nhiều về tình trạng này nhằm cảnh báo xã hội và các bậc cha mẹ trước vấn nạn trẻ yêu quá sớm và tình trạng nạo phá thai gia tăng.

Một cuộc khảo sát với 365 các em tuổi mới lớn trong đó có 230 nữ và 135 nam. Lần đầu tiên phỏng vấn có 11% teen nam và 4% teen nữ thú nhận đã từng có quan hệ tình dục. Sáu tháng sau tỉ lệ tăng lên là 12% dành cho nam và 8% dành cho nữ. Một năm sau số nam, nữ thú nhận có quan hệ tình dục lần lượt tăng vọt là 22% và 12%.

Theo thống kê, hàng năm cả nước có khoảng 70.000 ca nạo phá thai ở lứa tuổi vị thành niên do tình trạng quan hệ tình dục sớm trước hôn nhân của nam nữ ngày càng tăng. Việc nạo phá thai ở lứa tuổi này gây ra nhiều tác hại sức khỏe. Thường các em không dám đến bệnh viện mà tìm đến các nơi phá thai bất hợp pháp, không đảm bảo tiêu chuẫn vệ sinh và chuyên môn nên dễ nguy hiểm đến tính mạng. Tại Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ, mỗi năm cũng có khoảng 30.000 ca nạo phá thai, trong đó có khá nhiều cô gái dưới 18 tuổi.

Mục tiêu chiến lược quốc gia về chăm sóc sức khỏe sinh sản phụ nữ đặt tiêu chí là phải giảm còn khoảng 25.000 ca/100.000 phụ nữ vào năm 2010. Tổ chức Y tế thế giới cảnh báo, Việt Nam là một trong những nước có tỉ lệ tăng dân số tự nhiên rất cao và tỉ lệ nạo phá thai đứng vào hàng đầu thế giới. Đáng lưu ý là phần lớn tập trung ở đối tượng trẻ như công nhân nhập cư, học sinh, sinh viên.

Một nghiên cứu khác của viện Pasteur TP.HCM về “Kết quả thăm dò quan niệm về tình dục trên 1 nhóm thanh niên” với 64.7% có gia đình thì gần một nửa là họ đồng ý có thể chấp nhận được việc quan hệ tình dục trước hôn nhân, nam là 47.6% so với 37.3% ở nữ. Nếu như 38.1% phái nam có quan hệ tình dục trên 2 người thì chỉ có 5.9% phái nữ trả lời có.

Các kiến thức thu nhận được của các em phần lớn từ trường học: 74.2%; từ trung tâm y tế cộng đồng là 37.8%, nghĩa là từ xã hội bên ngoài. Trong khi đó, vai trò của gia đình và các bệnh viện còn rất thấp.

Một khảo sát mới đây tại hai trường THPT tại Hà Nội đã cho kết quả: Hơn 20% học sinh cho rằng em bé được sinh ra từ hậu môn, 19% học sinh không biết gì. Một giáo viên nói: "Các em biết về sức khoẻ sinh sản rất ít vì chương trình học trên lớp rất hạn chế. Các em thường tìm hiểu những thông tin này trên sách, báo, Internet... nhưng không được định hướng nên hiểu biết chỉ là bập bõm hoặc sai lệch...".

Người ta nhận thấy: qua các thống kê thì tuổi muốn hiểu biết về những thông tin đó là từ 15 tuổi trở lên chiếm từ 47.6% đến 95.4% khi đến tuổi trưởng thành.

Văn hóa truyền thống, tập tục, quan niệm nam nữ thọ thọ bất thân, nói đến vấn đề tình dục là một điều cấm kỵ hoặc e ngại, giáo dục giới tính trong gia đình chưa được chấp nhận… là những yếu tố đẩy tuổi mới lớn tìm hiểu vấn đề qua những thông tin lệch lạc, thiếu tinh thần khoa học, được truyền miệng hay qua các sách báo, phim ảnh, băng hình nhảm nhí, bạo lực và đồi trụy.

Phần lớn bệnh mắc phải ở tuổi mới lớn bắt nguồn từ nghiện ma túy và bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Chúng tôi rất sung sướng được liên lạc với quý vị qua đia chỉ

BS Hồ Dắc Duy ̣(khoahoc.net)

hodacduy@yahoo.com