Vắng tin ngõ nhỏ

Ở Hà Nội, những di tích lâu đời còn lại cho đến ngày nay phần lớn đều nằm trong những con ngõ cổ kính. Đền chùa miếu mạo và ngay cả nhà thờ Công giáo mới có mặt chưa đầy 200 năm trước cũng vậy. Hà Nội nguyên là những ngôi làng hợp lại mà thành. Những tên làng, tên tổng đặt cho phố bây giờ vẫn còn y nguyên. Bưởi, Vạn Phúc, Ngọc Hà ở mạn Ba Đình; Vân Hồ, Thể Giao dưới quận Hai Bà Trưng; Thọ Xương, Đồng Xuân trên quận Hoàn Kiếm… Và tên gọi những con ngõ làng xa xưa vẫn tồn tại cho đến ngày nay như ngõ Hàng Khoai, Đồng Xuân, Hàng Hành.

Đình Thanh Hà, phố Ngõ Gạch. Panorama ©NCCong 2011

Những con ngõ có tên gắn với địa danh nhiều vô kể nhưng vẫn chưa bằng những con ngõ không tên gọi theo số nhà. Lại còn cả tên gọi theo tập quán cư dân bản địa. Ngõ chùa Vũ Thạch không có tên trên bản đồ. Muốn gửi thư đến nhà ai trong ngõ phải đề ngoài phong bì địa chỉ 13Bis Bà Triệu. Dân ở đầu phố Bà Triệu gần chùa Vũ Thạch đơn giản gọi con ngõ là ngõ Chùa. Người già cũng thế mà trẻ con cũng vậy. Ngõ Chùa thông sang phố Hàng Khay nhìn ra mặt nước Hồ Gươm leo lẻo xanh. Đó là con đường lý tưởng cho bọn trẻ trong ngõ ra hồ câu cá.

Ngõ Phất Lộc. Panorama ©NCCong 2011

Những con ngõ nhỏ trong phần Hà Nội cũ thường gắn liền với hàng quán bình dân ăn uống suốt cả ngày và đủ bốn mùa trong năm. Mờ sáng lên ngõ Hồng Phúc ăn bát canh bánh đa đỏ. Da cá trắm rán giòn béo ngậy, lơ thơ trong bát nước dùng xanh nõn màu dọc mùng. Cũng có thể vào ngõ Thọ Xương ăn xôi xéo và bánh cuốn bình dân hoặc sang ngõ Cấm Chỉ ăn xôi giò chả bà Điếc. Sang trọng hơn có thể tạt qua ngõ Hàng Hành ăn bát bún thang cầu kỳ với đủ cả mắm tôm, cà cuống. Giữa trưa, thả bộ vào ngõ Phất Lộc làm một mẹt bún đậu mắm tôm. Rau kinh giới non tơ chấm vào bát mắm váng mỡ rán đậu, ngọt bùi cay chua xuýt xoa đến hết vẫn thèm. Buổi tối là gà luộc ngõ Hàng Chỉ, chân ngỗng ngõ chợ Ngô Sĩ Liên, hoặc “cua thương” luộc bia ở ngõ Chợ Đồng Xuân...

Người Hà Nội cũ ngày một rời xa những con ngõ cũ. Họ tìm ra vùng ngoại ô sinh sống. Vẫn chỉ ở trong những con ngõ mới mà thôi. Gần như rất hiếm ai quay về những con ngõ cũ ngày xưa, bởi con đường cửa ô vào phố bao giờ cũng tắc đúng vào những lúc cần. Người Hà Nội cũ chờ con ngõ mình mới đến ở sẽ cũ dần đi theo năm tháng nhưng hình như vô vọng. Ngõ mới không mang bất cứ một nền nếp giá trị văn hóa ẩm thực nào ngoài chuyện nó ngày một mới hơn. Vắng tin ngõ nhỏ. Chẳng biết ngõ Chùa ai còn, ai mất. Bà Điếc bán xôi đầu ngõ Cấm Chỉ và bà cụ rán cua bấy ở ngõ Hàng Hành nếu còn có lẽ cũng hơn trăm tuổi. Quán bún đậu mắm tôm ngõ Phất Lộc có còn bát mắm ăn thừa để trong gậm bàn bẫy ruồi. Ngõ Hàng Hương bây giờ mua rơm ở đâu để thui những con cầy bóng lưỡng. Nao nao nhớ...

Nhà văn, họa sĩ ĐỖ PHẤN