Fernando Henrique Cardoso

Giải Nobel được coi là giải thưởng quốc tế danh giá nhất, nhưng theo di chúc của Alfred B. Nobel, giải Nobel khoa học chỉ dành cho các nhà khoa học tự nhiên về vật lý, hóa học, y học hoặc sinh học; ngoài ra còn giải văn học và hòa bình. Năm 1968 người ta bổ sung thêm giải Nobel Kinh tế. Khoa học xã hội và nhân văn là một ngành tri thức quan trọng nhưng hơn 100 năm qua chưa hề có một giải thưởng quốc tế nào dành cho ngành này. Để bù đắp thiệt thòi đó, năm 2003 Thư viện Quốc hội Mỹ đã lập Giải thưởng thành tựu suốt đời về khoa học nhân văn và xã hội John W. Kluge (John W. Kluge Prize for Lifetime Achievement in the Humanities and Social Sciences) để trao cho các nhà khoa học hoạt động trên lĩnh vực triết học, sử học, tôn giáo học, ngôn ngữ học, nhân loại học, phê bình văn học…

Cho tới nay, giải John W. Kluge được coi là giải thưởng quốc tế lớn nhất trong lĩnh vực khoa học nhân văn-xã hội; giới báo chí thường gọi là giải Nobel khoa học nhân văn-xã hội.

Tên giải thưởng này lấy theo tên của nhà tài trợ John W. Kluge, một người Mỹ kinh doanh ngành truyền hình; năm 2000 ông tặng 73 triệu đô-la cho Thư viện Quốc hội Mỹ làm quỹ lập giải thưởng này.

Để tìm ra chủ nhân giải Kluge, hàng năm Thư viện Quốc hội Mỹ mời hơn 2000 nhân vật tên tuổi trên toàn thế giới tham gia bình xét và chọn ra mỗi năm 9 ứng viên; từ danh sách đó, Giám đốc Thư viện Quốc hội Mỹ lựa lấy một hoặc vài người để trao một giải thưởng Kluge trị giá một triệu đô-la Mỹ. Có lẽ là do khó tìm được sự nhất trí trong việc đánh giá thành tựu khoa học xã hội nhân văn nên suốt 10 năm qua chỉ có 5 năm chọn được người để trao giải Kluge – tổng số có 8 người. Các năm 2005, 2007, 2009, 2010, 2011 không chọn được ai.

Danh sách chủ nhân giải Kruge các năm qua

Giải Kluge năm 2003 (giải đầu tiên) được trao cho nhà triết học Ba Lan Leszek Kolakowski, sinh 1927, chuyên gia nghiên cứu về sự sụp đổ hệ tư tưởng của Liên Xô, nổi tiếng với tác phẩm 3 tập Các trào lưu chính của chủ nghĩa Mác (Main Currents of Marxism), xuất bản năm 1976. Giải Kluge năm 2004 được trao cho hai người: - Jaroslav Pelikan giáo sư Đại học Yale, sinh 1923, chuyên nghiên cứu về Ki Tô giáo và giáo lý Ki Tô giáo; - Paul Ricoeur triết gia Pháp, sinh 1913, nổi tiếng về các nghiên cứu hiện tượng học và chú giải học. Giải Kluge năm 2006 được trao cho hai nhà sử học: - Yu Ying-shi, người Mỹ gốc Hoa, sinh 1930, giáo sư ba trường Đại học Harvard, Yale, Princeton; - John Hope Franklin, người Mỹ gốc Phi, sinh 1915, giáo sư Đại học Duke, cựu Hội trưởng Hội Sử học Mỹ, chuyên nghiên cứu lịch sử nước Mỹ, nổi tiếng với tác phẩm Từ nô lệ tới tự do (From Slavery to Freedom, 1947), in hơn 3 triệu bản.

Giải Kluge năm 2008 được trao cho hai nhà sử học Romila Thapar (nữ) and Peter Brown. Bà Romila Thapar người Ấn Độ, sinh 1931, giáo sư đại học Jawaharlal Nehru ở New Delhi, chuyên nghiên cứu về lịch sử Ấn Độ cổ đại. Ông Peter Brown người Ireland, sinh 1935, chuyên nghiên cứu về cổ sử La Mã và châu Âu thời trung cổ.

Chủ nhân giải Kruge năm 2012 là Fernando Henrique Cardoso, người Brazil, sinh 1931, một trong các học giả hàng đầu và nhà thực hành môn kinh tế chính trị học trong lịch sử châu Mỹ Latinh hiện nay. Ông là người đầu tiên nhận giải Kluge trong số các học giả ở lĩnh vực xã hội học, chính trị học và kinh tế học. Cardoso từng nhiều năm làm Bộ trưởng trong chính phủ Brazil và từng là Tổng thống thứ 34 của nước này, nhiệm kỳ 8 năm (1/1/1995-1/1/2003).

Từ danh sách trên có thể thấy hầu hết chủ nhân giải Kluge khi nhận giải đều có tuổi đời rất cao, trẻ nhất 73 tuổi, già nhất 91 tuổi, bình quân hơn 80 tuổi. Điều đó chứng tỏ lĩnh vực khoa học xã hội-nhân văn quả là khó có sáng tạo, chủ yếu dựa vào tích luỹ kiến thức và cần cù lao động. Ngoài ra việc bình chọn thành tựu trong lĩnh vực này là rất khó.

Vài nét về Yu Ying-shi (Dư Anh Thời 余英時)

Ông được báo giới Trung Quốc đại lục ca ngợi là “nhà sử học Trung Quốc vĩ đại nhất đương thời”, tác giả của hơn 30 đầu sách bao quát lịch sử Trung Quốc hơn 2000 năm. Vài tác phẩm tiêu biểu: “Xem xét ý nghĩa hiện đại của văn hóa Trung Quốc từ hệ thống giá trị”, “Sử học và truyền thống”, “Giải thích hiện đại về truyền thống tư tưởng Trung Quốc”, “Hồ Thích trong lịch sử tư tưởng cận đại Trung Quốc” … Ông là một trong số rất ít người có vinh dự được đồng thời làm việc cho 3 trường đại học thuộc Ivy League. Năm 2001 ông nghỉ hưu tại Princeton. Năm 2008 Dư Anh Thời từng đến Việt Nam dự một hội thảo về Nho giáo với cương vị Giám đốc Viện Harvard Yenching (Yên Kinh).

Nguyễn Hải Hoành