Tờ Le Temps (Thời đại) của Pháp số ra ngày 29.9.1883 có trích đăng bản báo cáo của đô đốc Amédée Courbet, chỉ huy lực lượng hải quân ở Bắc Kỳ về cuộc tấn công cửa biển Thuận An ngày 16.8.1883, buộc triều đình Huế phải ký Hòa ước Quý Mùi. Bài báo hiện đang được bảo quản tại kho Lưu trữ lịch sử của Bộ quốc phòng Pháp[1]. (...)

Trong sách "Nhân danh tập chí tài liệu về tổ chức và tục lệ Bắc kỳ" tác giả Phạm Xuân Lộc có viết về xếp hạng ngôi thứ và tục mua danh vị ở làng xã xưa, phần lớn dẫn liệu được lấy từ quê của tác giả là xã Dịch Vọng Tiền (nay thuộc quận Cầu Giấy, TP Hà Nội).
Phạm Xuân Lộc hoặc Phạm Quang Lộc là một nhà trí thức (...)

Phân loại trang phục thời xưa
Thời xưa trang phục thường được phân loại theo cách cắt của cổ áo thành ba dạng: đối lĩnh (tức giao lĩnh), trực lĩnh và bàn lĩnh:
– Đối lĩnh, hay giao lĩnh, có cổ cắt vạt chéo cài sang bên phải. Đây là lễ phục trang trọng nhất trong các lễ phục cổ truyền, được mặc trong các lễ tế. Cao cấp (...)

Tạm dịch bức thư trên, được cho là của Hồ Chí Minh viết ở Moskva và gửi Stalin:
Đồng chí Stalin kính mến,
Tôi đã bắt đầu soạn thảo đề án cải cách ruộng đất của Đảng Lao Động Việt Nam, và sẽ giới thiệu với đồng chí trong thời gian tới. Tôi gửi tới đồng chí một số yêu cầu, và hi vọng sẽ nhận được chỉ thị của đồng (...)

Ngày 9 tháng 2 vừa rồi chúng tôi đã đến cửa sông Saigon cùng chiến hạm Le Phlégéton treo cờ hiệu của phó đô đốc Rigault de Genouilly, Le Primauguet, ba pháo thuyền, nhiều tàu vận tải đa chủng loại và một pháo thuyền hơi nước (steam-aviso) của Tây Ban Nha, chiếc El Cano nếu tôi nhớ không lầm. Chúng tôi kiên quyết tiến (...)

Hôm nay là ngày tưởng niệm 44 năm sự kiện quần đảo Hoàng Sa bị Trung Quốc cưỡng chiếm trái phép (19-1-1974). Cần phải ghi nhớ những mốc thời gian liên quan tiếp theo để củng cố quyết tâm bảo vệ Tổ quốc của chúng ta.
Trong khoảng nửa thế kỷ qua, các chính quyền của Việt Nam đã nhiều lần lên tiếng khẳng định Việt Nam có (...)

BBCVN— Bài thể hiện quan điểm riêng và cách hành văn của tác giả, nhà báo tự do Phạm Cao Phong từ Paris. Phần trích dẫn nội dung sách và trích dẫn Viện sĩ Hàn lâm Troyat do tác giả dịch từ bản tiếng Pháp.
Một nhà báo cánh tả gửi tặng tôi một bưu kiện nặng. Hình ảnh Việt Nam những năm 1967-70, ảnh phi công John McCain (...)

Nhiều người Việt Nam qua sống ở quận Cam từ lâu nhưng ít ai biết con trai út của Cựu Hoàng Bảo Ðại cũng đang sống tại nơi này.
Ðó là ông Nguyễn Phước Bảo Ân, con trai của bà Lê Phi Ánh, người vợ không hôn thú của cựu hoàng trong thời gian ở Ðà Lạt. Bà có hai người con với cựu hoàng là Nguyễn Phúc Phương Minh sinh năm 1950 (...)

Nói về mặt chính trị, Tuyên ngôn Độc lập do Hồ Chí Minh đọc trước đám đông ở Hà Nội vào ngày 2/9/1945 là một trong những văn bản quan trọng nhất trong lịch sử Việt Nam hiện đại. Đối với nhiều người thì nó biểu trưng cho hồi cáo chung của sự cai trị ngoại quốc, mặc dù chuyện này còn cần đến chín năm thử thách bằng máu lửa. (...)

(LỜI NGƯỜI DỊCH:Vài ngày sau cuộc thảm sát ở đài phát thanh Huế, bản phúc trình này được Sở Tình Báo Trung Ương Hoa Kỳ trình lên các cấp cao nhất trong chính phủ Mỹ — trong đó có Tổng Thống Mỹ, Phó Tổng Thống Mỹ, nhiều Bộ Trưởng trong nội các chính phủ, và các cấp cao nhất về quốc phòng và tình báo. Danh sách các nơi nhận (...)

Lời Người Dịch
Để hiểu rõ hơn nội dung của bài dịch dưới đây, có ít điều cần phải được nói đến về lý lịch tác giả và thời điểm ấn hành quyển sách.
Tác giả John Thomson, sinh ngày 14-6-1837 và mất ngày 7-10-1921, là nhà địa dư học và kẻ lữ hành tiên phong gốc Scotland. Ông là một trong các nhiếp ảnh gia đầu tiên du hành sang (...)

BÀI NÀY CHO BIẾT DIỆN MẠO SÀI GÒN TRONG THỜI KỲ CÁC ĐÔ ĐỐC THỦY QUÂN CẦM QUYỀN Ở NAM KỲ. VIẾT VỀ THỜI KỲ NÀY CÓ HÀNG CHỤC CUỐN SÁCH, NHƯNG RÚT TỈA TỪ NHỮNG CUỐN SÁCH ĐÓ RA NHỮNG GÌ CẦN RÚT TỈA VỚI MỘT DUNG LUỢNG TỐI THIỂU THÌ BÀI NÀY LÀ MỘT BÀI NÊN ĐỌC CHO CÁC BẠN ĐỌC BƯỚC ĐẦU TÌM HlỂU SÀI GÒN. TÁC GIẢ LOUIS MALLERET, THÀNH (...)

Trong kho tàng các di tích văn hóa lịch sử của đất nước, Dinh Độc lập góp mặt như một trong những di tích quốc gia có tầm quan trọng đặc biệt.
Những ngày tháng 4 lịch sử này, đông đảo người dân Việt Nam và những người yêu chuộng hòa bình trên thế giới lại có dịp về thăm Dinh Độc lập - biểu tượng của chiến thắng, hòa bình (...)

Nói chung phương Tây có xu hướng xem nhẹ vai trò đi đầu của Liên Xô trong việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít. Trận đánh lịch sử tại Stalingrad (Liên Xô) cũng được cho là nằm trong sự đánh giá thấp đó.
Về vấn đề này, Tướng Makhmut Gareyev, cựu binh Thế chiến 2, Chủ tịch Học viện Khoa học Quân sự Nga, đã có bài viết trên (...)

Năm nay tròn 70 năm kết thúc trận chiến Stalingrad lịch sử tại thành phố cùng tên, nay là Volgograd. Các sử gia gọi trận đánh này là bước đầu tiên tiến tới thắng lợi của Liên Xô trong Chiến tranh Thế giới thứ 2.
Trận Stalingrad - bước ngoặt trong Thế chiến thứ 2 - là một trong các trận đánh tiêu biểu nhất lịch sử về nghệ (...)

Căng thẳng trong quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc đang ngày một gia tăng vì những tranh chấp liên quan tới quần đảo Senkaku mà Bắc Kinh gọi là Điếu Ngư. Tranh chấp này có từ khi nào?
Senkaku là một nhóm đảo hoang hiện do Nhật kiểm soát, Trung Quốc và Đài Loan đều đòi chủ quyền với quần đảo này.
Trong khi Trung Quốc (...)

Đã có nhiều người nghiên cứu, nhiều bài viết về tác phẩm “Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh” trong hơn 40 năm qua, kể từ ngày bản Di chúc được Tổng bí thư Lê Duẩn công bố tại Lễ tang của Người, tháng 9-1969. Thời gian trôi đi, cuộc sống trôi đi. Sự thanh lọc của thời gian với những biến động dữ dội của thế giới và những (...)

Tôi đã biết trong một thời gian dài rằng lĩnh vực học thuật sử học ở Việt Nam đã không tốt, nhưng tôi nghĩ đến bây giờ tôi có thể khẳng định rằng lĩnh vực học thuật sử học đó cuối cùng đang chết. Học thuật sử học ở Việt Nam không còn sự sống trong nó nữa. Nó bị chết. Cái gì khiến tôi nhận ra điều ấy? Đã có một vài bài (...)

Trong cuốn Văn minh vật chất của người Việt, tôi đã khảo sát ba bữa ăn trong một ngày. Đó là sự nhận xét nói chung từ những thời no đủ, còn trong lịch sử, không ít giai đoạn người Việt thiếu lương thực triền miên, nên bình dân không tài nào có đủ ba bữa ăn trong ngày. 1. Ăn một bữa, hai bữa và ba bữa trong một ngày tùy (...)

Cảnh trong phim Cách mạng Tân Hợi quay tại Hà Nội: Tôn Trung Sơn đi trên phố, phía sau là toà nhà Phủ Thống sứ Pháp
Cách mạng Tân Hợi xảy ra vào năm Tân Hợi (1911) là cuộc cách mạng dân chủ lật đổ chế độ phong kiến Trung Quốc với đại diện là triều đình Mãn Thanh, lập nên nước Cộng hoà Trung Hoa tức “Trung Hoa Dân quốc”; (...)

Những ngày đầy “sóng gió” ở Biển Đông, nhất là so sánh cách hành xử hai bên đối với ngư dân, tôi chợt nhớ lại chuyện danh nhân Đào Tấn từng được dân đảo Hải Nam, Trung Quốc lập đền thờ sống. Đó là năm 1883, khi Nhà thơ, nhà từ khúc, nhà soạn tuồng kiệt xuất Đào Tấn đang làm Phủ doãn Thừa Thiên. Trong hàng trăm trang viết về (...)

Được thành lập trong “một cái nháy mắt của lịch sử”, chính quyền Việt Nam non trẻ đã đứng vững trong cuộc đối chọi được với quân Tàu Tưởng ở miền Bắc, quân Anh - Pháp ở miền Nam. Đó cũng là nhờ những tinh hoa nước Việt đã theo Cụ Hồ gánh vác những trọng trách trong thời điểm ngàn cân treo sợi tóc. Chính phủ lâm thời nước (...)

Một trong những nguyên nhân chủ yếu nước VN mất về tay Pháp và phải chịu ách đô hộ hơn 80 năm trời là sự nhu nhược của triều đình Huế. Năm 1802, chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài hơn hai thế kỷ, Nguyễn Ánh lên ngôi, lấy niên hiệu là Gia Long, quốc hiệu là Đại Việt, đóng đô tại Huế. Nguyễn Ánh lại sai sứ sang nhà Thanh cầu (...)

Lời dẫn: Petrus Key (sau này sửa thành Trương Vĩnh Ký) thường được ca ngợi là một học giả lớn miền Nam. Ông cũng có công quảng bá loại tiếng Việt mới, tức quốc ngữ hiện nay mà các giáo sĩ Portugal và Espania đã sáng chế vào thế kỷ XVII. Tuy nhiên, Petrus Key cũng đóng một vai trò đáng kể trong cuộc xâm lăng Việt Nam của (...)

Cách đây ít lâu, Nhà xuất bản Đà Nẵng đã ấn hành cuốn “Giai thoại và sự thật về Bảo Đại – ông vua cuối cùng triều Nguyễn” của tác giả Lý Nhân Phan Thứ Lang. Đúng như tên gọi, nội dung cuốn sách không hoàn toàn là chính sử, tác giả tập hợp tư liệu trong và ngoài nước, kể cả ghi chép của những người thân cận và hồi ký “Le (...)

Nhân dịp đầu xuân 2011, chúng tôi xin giới thiệu bài tường thuật buổi làm việc của Hồ Chủ tịch về văn hoá với đại biểu đoàn văn hoá lâm thời Bắc Bộ đã được đăng trên Tạp chí Tri Tân số 205, tháng 9/1945, trang 4-5. Tri Tân là tạp chí có khuynh hướng dân tộc, yêu nước chuyên về khảo cứu, số 1 ra ngày 3/6/1941, trụ sở 349 Phố (...)

Năm ngoái ta vừa chúc mừng hai vị chính khách cao niên là các cụ Võ Nguyên Giáp và Trần Văn Giàu đã bước qua tuổi 100. Chưa bước sang năm nay 2011, cụ Giàu đã lên đường …
Và năm 2011 này ta lại có dịp nhắc đến một nhân vật của thời kỳ lịch sử gắn với cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến nay cũng bước vào tuổi 100. Đó là (...)

Năm 1945, ai đã từng sống ở Thừa Thiên - Huế những ngày sôi sục của Cách mạng Tháng 8, chắc không thể nào quên được ngày 30/8, ngày thu lịch sử, ngày lễ tiếp nhận sự thoái vị của Bảo Đại. Mới 7h sáng mà cả bãi đất rộng sau cột cờ thành nội đã chật cứng người với cả một rừng cờ đỏ sao vàng và biểu ngữ. Các đoàn người tấp (...)

Cầu Long Biên trước năm 1945 gọi theo tên viên toàn quyền Pháp Paul Doumer - người chính thức quyết định xây cầu này. Nó được xây nhanh tới mức báo chí Pháp phải đánh giá “đáng kinh ngạc”: 3 năm 9 tháng. Cầu trước hết phục vụ vận tải đường sắt và là một công trình kỳ vĩ (trước năm 1945 được coi là cây cầu dài nhất Đông (...)

Bìa cuốn "Rừng người Thượng" bản dịch tiếng Việt từ Les Jungles Moi, Henri Maitre, Lưu Đình Tuân dịch, Nguyên Ngọc hiệu đính, Nguyên Ngọc và Andrew Hardy biên tập, NXB Tri Thức và Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp tại Hà Nội, 2008 Nói về cuốn Rừng người Thượng – Vùng rừng núi cao nguyên miền Trung Việt Nam của Henri Maitre, (...)

Trong lịch sử cận đại Việt Nam, Nguyễn Ánh tức vua Gia Long là một trong những nhân vật phức tạp, cũng giống như triều đại Nguyễn (1802-1945) do ông dựng nên, đã từng nhận nhiều sự đánh giá khác nhau của lớp hậu sinh, và trở thành đề tài tranh luận kéo dài hơn nửa thế kỷ nay trong giới sử học, tính từ năm 1954 trở đi. (...)

Từ trái sang phải: Dương Bạch Mai, Ernst Frey / Nguyễn Dân, Trường Chinh, Lê Văn Lương, Georges Wächter / Hồ Chí Thọ, Rudy Schröder / Lê Đức Nhân (Bộ ảnh sưu tầm của H. Schütte) VI – Vượt khỏi sự dấn thân dân tộc... Đến đây, tôi muốn dành đôi dòng để nêu câu hỏi này: Vì sao Schröder và Borchers đã sẵn sàng hợp tác với (...)

Từ trái qua phải: Ngồi: Phạm Văn Đồng, Erwin Borchers (Chiến Sỹ), Ernst Frey (Nguyễn Dân), Võ Nguyên Giáp, Đặng Bích Hà (vợ tướng Giáp) ; Đứng : Lưu Văn Lợi, X, X, Rudy Schröder (Lê Đức Nhân). Bộ ảnh sưu tầm của H. Schütte. Để tưởng nhớ Georges Boudarel (2) từ trần ngày 26-12-2003 I – Những trang sử chung Nói tới những (...)

Khoản bồi thường năm Canh Tý
Cuối thế kỷ XIX, do không chịu nổi ách áp bức bóc lột dã man của phong kiến Mãn Thanh, nông dân một số tỉnh ở Trung Quốc đã nổi dậy chống triều đình. Phong trào này mới đầu có tên Nghĩa Hoà Quyền; từ 1899 đổi tên là Nghĩa Hoà Đoàn, chuyển mục tiêu sang chủ yếu chống đế quốc phương Tây.
Năm (...)

Mới đây, trên tạp chí Hồn Việt, số 18 tháng 12-2008, có đăng bài của hai tác giả Mai Bá Triều-Phạm Thị Tuyết Anh, nhan đề “Sự bức tử chữ Hán-Nôm”. Các tác giả cho rằng: “Dân tộc Việt Nam không hề tự từ bỏ chữ viết Hán-Nôm truyền thống của mình” và quy tội “bức tử chữ Hán-Nôm” cho chính quyền thực dân Pháp … “bằng những (...)

8h15 sáng 5/8/1945, một đám mây khổng lồ hình cây nấm xuất hiện trên bầu trời thành phố Hiroshima, Nhật Bản. Quả bom nguyên tử Mỹ "Little Boy" nổ cách mặt đất khoảng 600m đã san bằng hầu hết nhà cửa và thiêu đốt hàng trăm nghìn người, để lại các di chứng nặng nề trong cơ thể và tinh thần của những ai sống sót cùng nỗi (...)

Trang bìa tài liệu về gia đình Ngô Đình Diệm, giải mật đầu năm nay Lần đầu tiên trong lịch sử của Trung Ương Tình Báo Hoa Kỳ (CIA), ban biên tập của cơ quan cho giải mật hai tập tài liệu quan trọng về liên hệ CIA và Việt Nam.
"Lần đầu tiên" trong nghĩa này là hai quyển sách trên thuộc loại sử kể (narrative history), có (...)

Trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, Việt Minh đã tiếp nhận một số hàng binh từ phía đối phương, trong đó có nhiều người Đức. Cuộc tìm kiếm thông tin về những sĩ quan Đức trong lực lượng Việt Minh của chúng tôi bắt đầu từ một bức thư điện tử với giáo sư sử học Heinz Schutte... Từ trái sang: Ulbrich (Hồ Chí (...)

Khi vùng đất Bà Rịa-Vũng Tàu chỉ mới được khai phá hơn trăm năm, cụ Trịnh Hoài Đức đã nhận xét: “Bà Rịa ở đầu trấn Biên Hoà là đất có danh tiếng”... Ngày nay, khi nói đến Bà Rịa-Vũng Tàu, người ta thường lưu ý đến vị trí cửa ngõ, vai trò kinh tế, văn hoá và an ninh quốc phòng cả trong quá khứ và hiện tại của vùng đất này đối (...)

Nguyễn Thiện Thuật hay Tán Thuật là lãnh tụ một cuộc khởi nghĩa chống Pháp của sĩ phu và nông dân Bắc Bộ những năm tám mươi thế kỷ 19. Khởi nghĩa dấy lên từ một vùng quê sông Hồng xưa kia đầm lầy lau sậy, từng làm căn cứ của Dạ Trạch Vương Triệu Quang Phục, nên được gọi là khởi nghĩa Bãi Sậy. Tán Thuật giữ chức Sơn phòng (...)

Bài này là Chương 27 của cuốn Chu Ân Lai Dữ Nhật Nội Ngoã Hội Nghị (周恩来与日内瓦会议 Chu Ân Lai và Hội nghị Genève, nhà xuất bàn Trung Cộng Đảng Sử Xuất Bản Xá, 2005, xem ảnh bên), tác giả Tiền Giang. Đang lúc giữa hè nóng nực nhất, lãnh đạo hai bên Trung Việt tiến hành tám lần họp trong ba ngày tại Liễu Châu, đưa ra quyết định (...)

Từ nhan đề chúng ta đã biết được rõ thời gian tác giả viết bản văn. Tác giả cho in lần đầu tại nhà in Guilland et Martinon bằng quốc ngữ, 32 trang. Văn bản mà chúng tôi được đọc là ấn bản trong Bulletin de la Société des études indochinoises (nouvelles séries, tome III, No 3, Saigon 1929). Trong tập san này, hồi ký được (...)

“Chúng tôi cũng đặt vấn đề Hoàng Sa trước lương tri của các nhà nghiên cứu trên thế giới, xin có thái độ đối với sự chà đạp sự thực lịch sử một cách trắng trợn của người Trung Hoa…” Tờ lệnh triều đình Nguyễn lập hải đội đến Hoàng Sa năm 1834, tài liệu lịch sử chứng minh chủ quyền của Việt Nam tại quần đảo. Ảnh: Phạm Khang. (...)

2-9-1945, Hồ Chí Minh đã mở đầu bài diễn văn khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa bằng một câu nổi tiếng: "Mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng...", trích bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ năm 1776, tác giả Thomas Jefferson (hình bên).
Thomas Jefferson đi tìm giống lúa xứ Đàng Trong Trong cuốn US - Vietnam (...)

Trong giới sử học, ông thuộc số ít viết sử kinh tế. Người như ông, GS Đặng Phong - tác giả của hàng chục ngàn trang sử kinh tế VN, còn ít hơn nữa. Ông bảo: “Nền kinh tế miền Nam trước 1975 phồn vinh thật nhưng giả tạo ở chỗ nó không tự nuôi nổi nó”. Báo Người Đô Thị xin giới thiệu cùng bạn đọc bài phỏng vấn GS Đặng Phong, (...)

Photo: Nguyễn Thái Học, đảng trưởng Việt Nam Quốc dân đảng, lãnh tụ khởi nghĩa Yên Bái.
Cuộc khởi nghĩa Yên Bái đã đi vào lịch sử. Về nước năm 1941, Hồ Chí Minh có thư "Kính cáo đồng bào" viết ngày 6-6-1941, trong thư có đoạn: "Tấm gương oanh liệt của các bậc lão tiền bối như Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Lương Ngọc (...)

TTCN - Một hệ thống tổ chức tuyệt mật xuyên suốt cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước, làm nhiệm vụ đặc biệt tiếp nhận nguồn tài chính từ trung ương, “chế biến” thành tiền Sài Gòn, xóa sạch dấu vết, nguồn gốc. Nguồn tiền này là huyết mạch nuôi quân của chiến trường B2 ngay trong lòng địch, trước mũi quân thù.
Ban tài chính (...)

Chiến tranh Triều Tiên 1950-1953 là cuộc đối đầu quân sự cục bộ lớn nhất đầu tiên giữa hai phe XHCN và tư bản chủ nghĩa ngay sau Thế chiến II. Trước đây sách báo hai phe đưa ra những tư liệu khác nhau, thậm chí trái ngược nhau về sự kiện lớn này. Phụ nữ, trẻ em là nạn nhân đầu tiên Đầu thập kỷ 90, chính quyền Nga bắt (...)

Xem kỳ trước Chiến tranh kết thúc Sau Nagasaki, người Nhật thấp thỏm chờ xem trái bom thứ 3 sẽ rơi xuống đâu. Tình hình vô cùng nguy cấp buộc Nhật phải trả lời ngay có chấp nhận Tuyên ngôn Potsdam hay không. Ngày 9, nhà vua dự “Ngự tiền Hội nghị” của Hội đồng Tối cao Chỉ đạo Chiến tranh. Sakomizu kể lại : "Đêm khuya (...)

TP Hiroshima bị bom nguyên tử san phẳng Xem kỳ trước
THẢM HỌA HIROSHIMA
Sau những tổn thất lớn ban đầu và bị Nhật chiếm mất nhiều cứ điểm quan trọng ở Thái Bình Dương, Mỹ đã ra sức tăng cường lực lượng binh lính và trang bị vũ khí. Chi phí quân sự từ 4,5 tỷ USD năm 1941 tăng lên 20 tỷ năm 1942 và 38 tỷ USD năm 1943, (...)

III. NGƯỜI ĐỨC VỚI CUỘC DIỆT CHỦNG CỦA PHÁT XÍT ĐỨC
Cho đến bây giờ, nhiều người vẫn chưa thể hiểu được tại sao nước Đức văn minh bậc nhất thế giới – nơi từng sinh ra những tài năng như nhà văn Goethe, triết gia Hegel, bác học Humboldt v.v. – lại là thủ phạm của cuộc diệt chủng người Do Thái vô cùng dã man tàn bạo trong Đại (...)

Biển San hô
Đầu tháng 5.1942, một hạm đội hùng mạnh của Nhật tiến xuống Coral Sea (biển San hô) ở phía Bắc châu Úc định chiếm các đảo vùng này nhằm cắt đứt tuyến tiếp viện từ Mỹ sang Úc. Hạm đội Nhật gồm 3 tầu sân bay, 6 tầu tuần dương và 7 tầu khu trục cùng 146 máy bay trên tầu, ngoài ra còn hơn 90 máy bay trên đảo (...)

“Lò giết người” khổng lồ
Sachsenhausen là một trại tập trung gần Berlin, được xây dựng năm 1936. Đức quốc xã sử dụng trại này để giam giữ các tù nhân chiến tranh. Trại được lắp đặt các thiết bị để hành quyết, khoảng 30.000 người đã bỏ mạng tại đây.
Sau cuộc tuyển cử 1932, khi biết rằng không thể bảo đảm đa số phiếu, giới (...)

Bà Trương Thị Lê, sống sót sau vụ thảm sát Mỹ Lai năm 1968, khóc trong lễ tưởng niệm những người đã khuất (ảnh: Reuters) Đa số người chết là phụ nữ và trẻ em Một đại đội lính Mỹ đến Mỹ Lai vào một buổi sáng đầy nắng. Nhiệm vụ của họ rất rõ ràng. "Mệnh lệnh là bắn vào bất cứ thứ gì động đậy", một quân nhân Mỹ về sau kể (...)

Phát xít Đức chiếm kỷ lục về giết đồng loại: ứng với mỗi chữ trong tự truyện của Hitler Mein Kampf – bản tuyên ngôn của phát xít Đức – có 125 người bị chúng giết, ứng với mỗi chương sách này có 1,2 triệu người chết. Trong dịp kỷ niệm 60 năm chiến thắng chống phát xít, một người đứng đầu CHLB Đức nói: đấy không phải là (...)

Câu chuyện đời người của một nhà Việt học 50 năm du học, sống và dạy học (*) tại Pháp, đây là lần đầu tiên tôi được về nước vào đúng dịp tết. Đi từ thác Bản Giốc vào TP.HCM giữa đất trời sang xuân, tôi chạnh nhớ tới người bạn quá cố và canh cánh ước nguyện của một nhóm bạn bè từ cuối năm 2003 khi ông tạ thế. Đó là nhà sử học (...)

Âm mưu Nam tiến ở Thái Bình Dương 18.4.1942: MỸ NÉM BOM TOKYO
Trận đánh bất ngờ
7h50 Chủ Nhật 7.12.1941 (theo giờ Hawaii, hoặc 3h19 Thứ Bẩy 8.12 theo giờ Tokyo), 183 máy bay Nhật cất cánh từ các tàu sân bay bắt đầu ném bom Trân Châu Cảng. Lúc này lính Mỹ trong cảng đang ngủ say sau một tối Thứ Bảy vui vẻ. Cùng (...)

Năm 1938 Hitler đón tiếp Mussolini nồng nhiệt. Chính phủ Nhật thừa nhận “sự lãnh đạo của Đức và Ý trong việc lập lại trật tự mới tại châu Âu”.
Quốc sách năm 1940
Sau khi Đức gây chiến ở châu Âu và liên tiếp giành thắng lợi như chẻ tre, bè lũ quân phiệt Nhật càng nôn nóng Nam tiến. Đầu năm 1940, Chính phủ Nhật tái xác (...)

Chủ nghĩa phát xít Nhật Bản có nguồn gốc lịch sử lâu đời hơn rất nhiều so với phát xít Ý và Đức. Từ thế kỷ IX, thế lực quân phiệt của một số ít dòng họ dựa trên sức mạnh các võ sĩ samurai đã nắm quyền cai trị nước Nhật, triều đình chỉ còn là hình thức. Cuối thế kỷ XII, chính quyền hoàn toàn vào tay tập đoàn quân phiệt gọi (...)

Cuối cùng, câu chuyện về "sự kiện Vịnh Bắc Bộ" mà chính quyền của Tổng thống Johnson lấy cớ ném bom ra miền Bắc Việt Nam hồi tháng 8/1964 đã được chứng minh là hoàn toàn bịa đặt sau hơn ba thập kỷ kết thúc cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam. Thế hệ trẻ hát về chiến tranh Hãng tin AFP trích dẫn tài liệu mới giải mật của (...)

KỲ 2: MỖI THANH RAY, MỘT KIẾP NGƯỜI
Vẫy taxi từ Bangkok đi Kanchanbury, anh chàng tài xế người Thái có tên Melom ra giá 2500 bạt và hỏi luôn bằng một câu tiếng bồi: “Death railway anh Kwai river bridge?” (Đường sắt tử thần và cầu sông Kwai phải không?). Không đợi tôi trả lời, anh ta đã phóng xe vút ra đường cao tốc. (...)

XEM KỲ 1: Cuộc mộ phu tàn ác
16.000 người lính đồng minh đã vĩnh viễn không trở về quê hương. Nhưng họ vẫn là những sinh linh may mắn khi 100.000 công dân châu Á khác đã vùi xác trong vô danh, không có lấy một tấm bia mộ để tưởng nhớ.
Xem thêm: HỒ SƠ TƯ LIỆU VỀ PHÁT XÍT NHẬT
MỖI THANH RAY, MỘT KIẾP NGƯỜI
Rất nhiều (...)

Cuộc mộ phu tàn ác
Kế hoạch về con đường nối từ Singapore lên tận Ấn Độ, Pakistan, Iran ấy đã ra đời từ những chiến thắng "dây chuyền" sau trận Trân Châu cảng.
Bước ngoặt Trân Châu cảng
Ngày 7-12-1941, người Nhật đã làm thế giới kinh ngạc với một trận tập kích bằng không quân vào Hawaii, phá hủy 14 chiếc chiến hạm, tàu (...)

Xem thêm:—18.4.1942: MỸ NÉM BOM TOKYO
23 giờ ngày 13.4.1943. Phòng tình báo Bộ Tư lệnh Hải quân Mỹ ở Thái Bình Dương trình lên Đô đốc Chester Nimitz bức điện của Nhật họ vừa giải mã được : “Kế hoạch công tác ngày 18 tháng 4 của Tư lệnh Hạm đội Liên hợp Yamamoto: 8h đáp máy bay từ Rabaul đến Bougainville, có 6 máy bay (...)

Ảnh: Thủ tướng Hideki Tojo, trùm quân phiệt Nhật Bản, sau này bị Toà án binh Viễn Đông treo cổ. Ngày 7 tháng 5 năm 1945, nước Đức phát xít đầu hàng Đồng Minh vô điều kiện. Quân đội Anh Mỹ bắt đầu tập trung lực lượng giải quyết chiến trường châu Á -Thái Bình Dương. Đối với họ, đây là nơi khó khăn nhất, vì quân Nhật chiến (...)

TT Mỹ Nixon, người ra lệnh ném bom Hà Nội tháng 12-1972.
Bộ phim tài liệu Tù binh ở Hà Nội - Hilton của đạo diễn người Pháp Daniel Roussel đã được Đài truyền hình Việt Nam mua bản quyền, và sẽ phát sóng lúc 21 giờ 10 ngày 26.12.2007 trên VTV1. Dài 60 phút, đan xen giữa hồi tưởng và thực tại, phim kể về những vị khách (...)

Tháng 1.2005, trong dịp kỷ niệm 60 năm ngày quân đội Liên Xô giải phóng Trại Tập trung Ao-xvit (27.1.1945), Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc An-nan cùng nhiều đại biểu đã lên tiếng kêu gọi loài người phải cảnh giác kịp thời vạch trần và tố cáo nạn diệt chủng. Báo chí nhiều nước đã nhắc lại một sự thật khó hiểu trong Đại chiến (...)

Cuộc tàn sát của phát xít Nhật ở Nam Kinh diễn ra liên tục trong 6 tuần kể từ tháng 12-1937. Rất nhiều ảnh chụp và bút tích đã ghi lại thảm kịch kinh hoàng này…
Trong vài giờ, hàng chục ngàn người thiệt mạng
Năm 1931, Nhật xâm chiếm Mãn Châu và đến tháng 7-1937, trận chiến giữa Nhật và Trung Quốc đã leo thang toàn (...)

Trước năm 1862, trên đất nước chúng ta không có báo, chỉ có một số câu hát, câu vè nói tới một vài sự kiện rất đơn lẻ, ví dụ như vụ Tự Đức khi nối nghiệp Thiệu Trị đã tiếm ngôi của anh là Hồng Bảo, người được người đương thời thương tiếc và nhắc tới với hai câu:
“Chiều chiều lại nhớ chiều chiều, nhớ người quân tử khăn điều (...)

Thư do Hoàng Xuân Hãn mang đến tòa Đại Sứ Việt Nam tại Paris, dịp tết Nguyên Đán năm 1996, trao tận tay, nhờ chuyển. Trên đường về nhà, ông trượt chân ngã, chuyển vào nhà thương, ít lâu sau mất. PARIS ngày mồng 2 tháng Giêng năm Bính Tý Thân gửi anh VĂN (anh TÔ) Thưa ANH Đối với ANH đã nhậm trọng-trách trong nước, những kẻ (...)

Một trong những sự kiện nếu thành công có thể đã làm thay đổi cục diện Thế Chiến II là vụ ám sát hụt Adolf Hitler ngày 20.07.1944. Ảnh bên: đô đốc Wilhelm Canaris, trùm tình báo quân sự, chủ mưu vụ này.
Ngay từ cuối thập niên 1930, một số sỹ quan cao cấp của quân đội Đức đã cho rằng đường lối của Hitler sẽ dẫn đến sự sụp (...)

Tên của công ty Liên Thành đã đi vào lịch sử. Đó là nơi một trong những trung tâm hoạt động yêu nước với nhiều gương mặt xuất sắc đã từng hiện diện ở đây: Nguyễn Thông, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp... Đó cũng là công ty đã bảo trợ cho trường Dục Thanh, nơi mà Nguyễn Ái Quốc từng là giáo viên trước khi ra (...)

Thế Chiến 2 chấm dứt và thời cơ của Việt Nam Đầu năm 1945, Thế chiến thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc. Ở mặt trận Thái Bình Dương, Nhật gặp nhiều khó khăn khi quân Đồng Minh đánh lùi Nhật ở Miến Điện và đổ bộ lên Philippines. Đường biển đến các căn cứ Đông Nam Á của Nhật bị cắt đứt. Sau khi nước Pháp được hoàn toàn giải (...)

1975 01.02 TNS M. Mansfield báo cáo trước Quốc hội Mỹ sau khi đi thăm Trung Quốc về: Trung Quốc tán thành để 2 nước Việt Nam tiếp tục tồn tại. Trung Quốc cho rằng một nước Campuchia thống nhất trung lập là điều chủ yếu trong một Đông Dương ổn định. 17.04 Giải phóng PhnomPenh. 30.04 Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng. (...)

Nguyễn Hữu Thọ sinh ngày 10-7-1910 tại Chợ Lớn (nay là Tp Hồ Chí Minh). Năm 1930, ông sang học luật tại Pháp. Năm 1948, ông tham gia Mặt trận Liên Việt và năm sau vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Ông hoạt động trong phong trào trí thức và bị Pháp bắt tháng 6-1950, giam ở Lai Châu rồi Sơn Tây cho đến tháng 11-1952. Sau đó (...)

Chương 17
Mùa thu năm 1945 ở Huế, đất trời xám xịt, mưa phùn kéo dài. Nước mưa rả rích trên những tấm ngói men trên mái lầu Ngũ phụng ở cửa Ngọ môn. Cả khu vực Đại nội hoang vắng ẩm ướt. Điện Kiến Trung, nơi ở trước đây của vua và Hoàng hậu vẫn cửa đóng then cài.
Không ai cướp phá, mọi thứ y nguyên. Song quang cảnh trống (...)

1.- TRUNG HOA GẶP ĐẠI NẠN
Vào thế kỷ 19, trong nền giao thương giữa Trung Hoa và các nước Âu Châu, một cuộc tranh chấp gay gắt đã đưa đến việc người Âu Châu xâu xé Trung Hoa. Nguyên trong những sản phẩm người Anh đem đến Trung Hoa, có một món hàng vừa dễ chuyên chở, lại bán được nhiều và được giá cao, đó là thuốc phiện (...)

Ít ai ngờ rằng Tòa soạn báo Công An TP Hồ Chí Minh nằm tại góc đường Nguyễn Du – Huyền Trân Công Chúa lại là trụ sở Hội Tam Ðiểm – xây dựng theo kiến trúc cổ điển trang trọng từ đầu thế kỷ XX. (Ảnh chụp năm 1940) Hội này có tên tiếng Pháp – Franc Maçonnerie và tiếng Anh - Free Masonry (Hội Xây dựng Tự do). Nguồn gốc hội (...)

Dương Bá Trạc người làng Phú Thị, tỉnh Hưng Yên. Thân phụ là cụ đồ Dương Trọng Phổ có những hoạt động yêu nước nên năm 1909 bị Pháp đầy ra Côn Đảo.
Dương Bá Trạc vốn nổi tiếng hay chữ từ nhỏ: năm 1900 mới 16 tuổi đã đỗ cử nhân. Yêu nước và không muốn làm quan, năm 1906 (22 tuổi) Dương Bá Trạc đã cùng Phan Chu Trinh tìm cách (...)

L’Association Hướng Thiện et l’origine socio-culturelle du mouvement Duy Tân et de l’école Đông Kinh nghĩa thục* (Colloque "Viêtnam, le moment moderniste (1905-1908)", Aix-en-Provence, du 3 au 5 mai 2007)
L’Association Hướng Thiện est créée en 1836 (?) par des célèbres lettrés au centre de Hanoi, dans le (...)

Về phương diện nhà thơ, ông là người sung mãn về tình cảm, "chỉ hộc ra thơ” hay chỉ là anh nói chí? Về phương diện chính trị, ông là người bồng bột, nông cạn hay là người nhìn thấy các vấn đề quá sớm. Về phương diện sử học, ông có đóng góp gì về mặt phương pháp không, hay chỉ là người tập hợp các tư liệu đơn thuần? Về (...)

(Trích báo cáo tham dự Hội thảo về Đông Kinh nghĩa thục tại ĐHQGHN ngày 23-5-2007)
... Trong hoạt động của mình, Đông Kinh nghĩa thục đã chú trọng việc biên soạn, giảng dạy lịch sử dân tộc, bên cạnh các môn “Cách trí”, “Toán pháp”, “Văn chương”, “Địa lý”, “Công dân giáo dục”. Trong những sách giáo khoa mà Đông Kinh (...)

Vào đầu thế kỷ 20, xã hội Việt Nam (khi đó thuộc Đông Dương do Pháp cai trị) bắt đầu có những sự thay đổi. Tại các thành thị xuất hiện một lớp doanh nhân mới.
Hà Nội có những cửa hàng lớn như Đồng Lợi tế, Hồng tân hưng và những công ty hùn vốn như Quảng Hưng Long, Đồng Thành Hưng; Nghệ An có Triêu dương thương quán; (...)

Tân Việt Nam được trước tác sau khi Phan Châu Trinh được thả từ Côn Đảo (tháng 6, 1910) và trước khi đi Pháp (tháng 3, 1911). Tác phẩm này có mục đích minh oan cho các đồng chí của Phan đang bị tù đày sau cuộc dân biến ở Trung Kỳ (1908) bằng cách nói lên những điểm khác nhau giữa lập trường của Phan và Phan Bội Châu cũng (...)

Phan Bội Châu dưới cặp mắt của Phan Châu Trinh trong Tân Việt Nam
Như đã đề cập ở phần đầu, Tân Việt Nam được trước tác trong khoảng thời gian Phan mới đến Mỹ Tho sau khi được thả từ Côn Đảo. Vào thời điểm này, tri kỷ của Phan là Trần Quý Cáp đã bị sát hại ở Khánh Hòa và những người bạn thân thiết khác như Huỳnh Thúc (...)

Lương Khải Siêu (1873-1929) Lương Khải Siêu là một thần đồng, 16 tuổi đỗ cử nhân. Hỏng thi tiến sĩ liền bỏ cử nghiệp theo học nhà cải cách Khang Hữu Vi rồi tham gia chính trị phò vua trẻ Quang Tự. Khi còn ở trong nước, Phan Bội Châu đã có dịp đọc Lương Khải Siêu qua Trung Quốc Hồn Báo, một số Tân Dân Tùng Báo hay bộ sách (...)

...Có ngôi trường Áo Tím (tên chính thức là Trường Nữ học đường Sài Gòn, xây năm 1913), nay là Trường Nguyễn Thị Minh Khai. Bức ảnh chụp cảnh những nữ sinh mặc áo dài màu tím, nhìn khá lạ và đặc biệt. Màu tím được chọn làm màu áo đồng phục cho nữ sinh, tượng trưng đức tính đoan trang, kín đáo và khiêm nhường của thiếu nữ (...)

Phong trào Đông kinh nghĩa thục, một sự kiện nổi bật trong năm Mùi đầu thế kỷ 20, tuy không tồn tại được bao lâu, nhưng đã ghi lại một nét son chói lọi trên trang sử cách mạng Việt Nam. Đầu thế kỷ 20, sự trỗi dậy của Nhật Bản cùng các cuộc cách mạng tư sản ở Trung Quốc và nước Nga đã tạo thành một cao trào thức tỉnh cả (...)

Trường Đông kinh nghĩa thục thành lập tháng 3-1907, đánh dấu sự ra đời của một phong trào cùng tên có mục đích yêu nước và canh tân xã hội thông qua giáo dục.
Nhà số 10 Hàng Đào (3 vòm trắng, giữa ảnh) từng là cơ sở 2 của Đông Kinh Nghĩa Thục Lịch sử
Đầu thế kỷ 20, Pháp hầu như đã hoàn thành quá trình bình định, dẹp yên (...)

Tên một đơn vị hành chính cấp phủ (trên cấp huyện, dưới cấp tỉnh) và địa danh được thành lập từ 1841, thuộc tỉnh Hưng Hóa (nay là tp Điện Biên Phủ, thuộc huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên). Nơi đây cũng chính là bãi chiến trường chôn vùi sức mạnh chủ nghĩa thực dân Pháp tại Việt Nam. Ngày 7/5/1954, QĐNDVN đã tiêu diệt và (...)

11h32 ngày 30 tháng 10 năm 1961, trên khu vực thử nghiệm hạt nhân tại vịnh Mityushikha thuộc lãnh thổ Liên Xô cũ, quả bom khinh khí Tsar Bomba (bom “Sa Hoàng”) đã phát nổ gây chấn động cho toàn thế giới.
Tsar Bomba là một quả bom khinh khí ba giai đoạn có sức nổ mạnh ngang với 57 triệu tấn thuốc nổ TNT. Như vậy là (...)

Mười thế kỷ sau Công nguyên được các nhà nghiên cứu thường gọi là thời Bắc thuộc hoặc chống Bắc thuộc. Thực ra, thời Bắc thuộc còn ngược về trước gần hai thế kỷ. Vào năm 179 trước Công nguyên, sau khi chinh phục được nước Âu Lạc, Triệu Đà sáp nhập đất đai Âu Lạc vào phạm vi nước Nam Việt. Đất Âu Lạc cũ bị chia thành hai (...)

Sách “Cõi thiêng yên Tử’ do ông Thi Sảnh (tức Thanh Sỹ giám độc Sở Văn hóa Thể Thao và Du lịch kiêm chủ tịch Hội khoa học lịch sử tỉnh Quảng Ninh xuất bản trước năm 2000, hiện vẫn có giá trị lưu hành) và giáo sư Hà Văn Tấn là tác giả. Sách dầy 40 trang cỡ 12-21cm. Phần ông Thi Sảnh viết hai bài từ trang 20 đến trang 38. (...)

Trải qua gần 800 năm lưu lạc, ấn cổ khắc chữ “Sắc mệnh chi bảo” của vua Trần hiện đang lưu giữ tại Hoàng thành Thăng Long vẫn còn nguyên vẹn. Đặc biệt, đây có lẽ là chiếc ấn duy nhất của vua Trần được làm bằng gỗ nhưng lại khắc ngược. Chính điều này đã thôi thúc các nhà nghiên cứu, những người đam mê lịch sử nước nhà quan (...)

Bia miệng nhắc chuyện phá đàn
Giai đoạn nước nhà chia cắt, chiến tranh ác liệt, di tích đàn Nam Giao hầu như hoang phế. Rừng thông bao quanh bị đạn bom đốn gục một phần, phần khác thì bị thiên hạ tha hồ đẵn làm chất đốt. Thỉnh thoảng, nơi này vụt có chút sinh khí khi các đoàn thể Hướng đạo, Gia đình Phật tử, Thanh sinh (...)

Giao đàn trên đất Dương Xuân
Đàn Nam Giao do vua Gia Long cho xây tại làng Dương Xuân, phía nam sông Hương, cách Kỳ đài cỡ 3km tính theo đường chim bay. Đây là công trình lộ thiên được khởi tạo vào mùa xuân Bính Dần (25-3-1806) do tập thể thợ và lính thuộc Bộ Công và Bộ Binh thực hiện dưới sự chỉ huy của Chưởng quân Phạm (...)

Nơi Quang Trung tế trời rồi xuất chinh
“Song, từ trước đến nay, những người đến tham quan Huế và ngay cả những người từng sống ở Huế chỉ biết đến một đàn Nam Giao nhà Nguyễn ở phía nam Kinh thành hiện ở thôn Bình An [làng Dương Xuân, trước thuộc xã Thủy Xuân, nay thuộc phường Trường An], Gia Long cho lập năm 1806”. Đỗ (...)

“Bua ra Giao”: vài nghi vấn
Trong Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum (Từ điển Việt – Bồ – La) xuất bản lần đầu tại Roma năm 1651, giáo sĩ Alexandre de Rhodes (1591 – 1660) có đưa mấy từ tiếng Việt mà ngày nay nghe là lạ: “bua ra giao”. Nghĩa là sao?
Ngữ âm học lịch sử đã chứng minh rằng người Việt thuở (...)

Vế thách đối hóc hiểm!
Sau khi tập đoàn Lê – Trịnh bị hất văng khỏi vũ đài chính trị, đàn Nam Giao ở Bắc Thành (tên mới của Thăng Long) bị biến cải đến nực cười. Theo Phạm Đình Hổ (tlđd) thì bấy giờ, đàn hết là nơi đón vua tế trời, chỉ còn là chỗ quan lẫn dân tới cúng cầu hầu bóng cực kỳ nhố nhăng! Tác giả Vũ trung tùy bút (...)

Nhà Lê tế Giao tự bao giờ?
Mùa hạ năm Mậu Thân 1428, ngay sau khi chiến thắng giặc Minh, Lê Lợi vào thành Thăng Long, lên ngôi Thái Tổ hoàng đế. Vua chọn Thăng Long làm quốc đô với tên mới là Đông Đô, qua năm Canh Tuất 1430 thì đổi tên Đông Đô thành Đông Kinh. Vua cũng đặt cho năm Mậu Thân 1428 ấy là Thuận Thiên nguyên (...)

Năm 2004, đàn tế Nam Giao nhà Hồ đã được các nhà khoa học phát lộ và khai quật tại núi Đốn Sơn (thuộc địa phận xã Vĩnh Thành, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa), cách thành nhà Hồ khoảng 2,5 km về phía Đông Nam.
Di tích phát lộ
Trong khuôn khổ dự án Nghiên cứu và bảo tồn di tích thành Tây Đô, Ban Quản lý di tích danh thắng (...)

Trong tất cả lễ hội cung đình của các triều đại quân chủ ở Á Đông thuở trước, thường được chuẩn bị kỳ công nhất và tiến hành trang trọng nhất chính là đại lễ tế Nam Giao, nói gọn thành tế Giao. Giao, chữ Hán ghi 郊, có nghĩa là tế trời.
Nói cho chính xác thì tế Giao bao gồm cúng tế cả trời lẫn đất cùng nhiều đấng linh thiêng (...)

Từ 1990 đến 2002, trong hơn mười năm, chúng tôi đã tham gia hai chương trình nghiên cứu về làng xã ở đồng bằng sông Hồng trong khuôn khổ hợp tác khoa học giữa Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia (Việt Nam) với CNRS - Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Khoa học (Pháp), rồi với EFEO - Viện Viễn Đông Bác cổ (Pháp). Các (...)

Đây là tấm bia tại cổng tam quan cũ của chùa An Long, tọa lạc ở đầu đường 2 tháng 9, thành phố Đà Nẵng, bên cạnh Bảo tàng Điêu khắc Chăm. Văn bia bằng chữ Hán và một ít chữ Nôm. Tấm bia này được giới nghiên cứu lịch sử văn hóa chú ý sau bài viết của H. Cosserat, “La pagode Long Thu à Tourane” (Chùa Long Thủ ở Đà Nẵng), (...)

Làng vốn là một đơn vị cơ bản trong kết cấu xã hội Việt truyền thống. Nó có kết cấu chặt chẽ nhưng đa diện, đa sắc, phức tạp về mặt quản lý cũng như tổ chức cộng đồng. Hay nói theo cách khác, kết cấu đóng - mở có tính lưỡng nguyên của làng đã tạo nên tính cách đặc thù mang đậm chất tiểu nông, nông dân trong tâm thức người (...)

Sau khi trận siêu bão Sandy tràn qua New York hồi năm ngoái, nó đã gây thiệt hại cho rất nhiều công trình lớn của thành phố, trong đó có tượng Nữ thần Tự do, khiến tượng phải đóng cửa trong 8 tháng liền để sửa chữa. Và đến ngày 04/07/2013 vừa qua, tượng Nữ thần Tự do đã mở cửa trở lại để đón khách tham quan. Tượng Nữ (...)

Với giá trị của di tích, đền thờ Văn Phong đã được UBND tỉnh ra quyết định công nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh và thành phố năm 2012.
1. Đê đập Bình Định qua ghi chép
Ghi chép về vùng đất Bình Định trong mục “Đê đập” có thấy nói đến những công trình thủy lợi phục vụ tưới tiêu canh tác nông nghiệp. Đại Nam nhất (...)

Đã từ lâu, các hội phủ Giầy Nam Định, hội đền Đồng Bằng (Thái Bình), hội đền Bảo Lộc (Nam Định) và hội Kiếp Bạc (Hải Dương) được tổ chức vào mùa xuân và mùa thu đã trở thành những “Quốc lễ”- tiêu biểu nhất của lễ hội Việt Nam cổ truyền. Nhiều dòng khách hành hương đã tìm về những địa chỉ văn hoá này để cầu nguyện, bày tỏ lòng (...)

Vấn đề nguồn gốc và thời điểm xuất hiện ngôi đình làng từ lâu đã được nhiều nhà nghiên cứu lịch sử văn hóa để tâm tìm hiểu. Mở đầu là nghiên cứu của Nguyễn Văn Huyên, trong một công trình nghiên cứu công phu về thành hoàng Lý Phục Man vào năm 1938, ông đưa ra giả thuyết: Đình vốn là hành cung của vua rồi sau mới thành đình (...)

Không gian Văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại vào ngày 15/11/2005. Sau nhã nhạc cung đình Huế, đây là Di sản thứ hai của Việt Nam được công nhận danh hiệu này.
Phạm vi:
Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên trải dài trên 5 tỉnh Tây Nguyên: Kon tum, (...)

(4) Về sự việc cắt đất cho nhà Minh của họ Mạc
Trong một số sách sử, sự kiện nhà Mạc qua Mạc Đăng Dung dâng đất cho nhà Minh là một trong vài lý do mà qua các triều đại sau này (ngay cả cho đến cách đây không lâu) đã lên án gay gắt. Nhưng sự thật thì không đúng vậy và lý do chính là sự thù hận và thiên vị của các người (...)

Nói đến Việt Bắc, ta lại liên tưởng đến vùng trung du rừng núi trùng điệp trong những năm kháng chiến chống Pháp, với những trận đánh đi vào lịch sử trong chiến dịch biên giới, đóng góp vào sự thảm bại sau cùng của Pháp ở Việt Nam. Nhưng Việt Bắc cũng là địa danh cùng với con người tạo ra một bề dày lịch sử đáng kể. Bài (...)

Kho báu hiện được con cháu của hoàng tộc Chăm lưu giữ ở thôn Tịnh Mỹ, xã Lương Sơn, huyện Bắc Bình (Bình Thuận). Nằm cách Trung tâm Trưng bày văn hóa Chăm ở Bình Thuận hơn 10km, trước đây kho báu thuộc quyền kế thừa của cụ Nguyễn Thị Thềm, hậu duệ hoàng tộc và là người có uy tín trong cộng đồng người Chăm.
Anh Lư Nhất, (...)

Viện Bảo tàng Lịch sử quốc gia vừa khánh thành phòng trưng bày “Óc Eo-Phù Nam”. Lần đầu tiên nhân dân mới được chiêm ngưỡng các cổ vật tuyệt mỹ của một số bảo tàng Nam Bộ đem ra trưng bày giữa Thủ đô. Nhưng điều quan trọng hơn, hình ảnh của một vương quốc tồn tại trong thư tịch, nay lại được hiện ra qua bia ký, qua tượng (...)

Tượng Phật Đồng Dương nặng 120 kg tìm thấy cách đây đúng 100 năm (vào 1911) tại Đồng Dương (Quảng Nam), hiện đang trưng bày ở Bảo tàng Lịch sử TP.HCM là tác phẩm mỹ thuật tiêu biểu cho kỹ thuật đúc đồng tinh xảo kết hợp với nghệ thuật tạo hình do nền văn hóa Chăm Pa để lại.
Tượng cao 119 cm, chỗ rộng nhất 38 cm, chỗ dày (...)

Một bộ di sản của hoàng tộc Chămpa gồm hơn 100 hiện vật của vua Pôklông Mưhnai được lưu giữ hơn 300 năm qua bởi những người phụ nữ dòng dõi hoàng tộc tại Bình Thuận
Vương miện của hoàng hậu PôBia Sơm (cao 9,5 cm, chu vi 12 cm) và bông tai, vòng xuyến
Vượt hơn 60 km từ TP Phan Thiết, chúng tôi tìm về thôn Tịnh Mỹ, xã (...)

Thành Sơn Tây nằm giữa thành phố Sơn Tây cách Hà Nội hơn 40 km là một công trình kiến trúc quân sự cổ. Thành được xây dựng theo kiểu Vauban vào năm 1822 thời vua Minh Mạng, tại thủ phủ của trấn Sơn Tây (sau là tỉnh Sơn Tây).
Khoảng thập kỷ 70 - 80 của thế kỷ 19, Sơn Tây là một trung tâm phòng bị kháng chiến chống Pháp của (...)

GS Takeshi Nakagawa, chuyên gia hàng đầu thế giới về bảo tồn và tái thiết di sản vừa có buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên - Huế về dự án tái thiết điện Cần Chánh trong Tử Cấm thành.
“Trong sự nghiệp bảo tồn di tích ở Huế, nhân lực và công nghệ bảo tồn, bảo quản (mà Việt Nam hay dùng là hóa nghiệm bảo quản) hiện (...)

Mẫu Liễu Hạnh là một trong Tứ Bất Tử của tín ngưỡng Việt Nam. Ở nhiều nơi trên đất nước ta có nhiều đền miếu thờ Mẫu Liễu. Tuy nhiên, phủ Giày ở Kim Thái, Vụ Bản, Nam Định là nơi thờ tự lớn nhất và cũng là nơi phát tích của Mẫu Liễu. Đây chính là vùng quê mà vào thế kỷ 15, Mẫu Liễu Hạnh nguyên là công chúa Quỳnh Hoa của (...)

Với các bà nội trợ, ngoại trừ đi siêu thị, hầu hết khi đi mua hàng đều phải sử dụng đến cân. Phổ biến cân “điêu”, cân thiếu tại các chợ truyền thống là các mặt hàng: thịt, cá, hoa quả, rau xanh… Đặc biệt, ăn bớt trắng trợn nhất phải kể đến gánh hàng rong và xe thồ. Nhiều bà nội trợ cho biết, mua hàng bây giờ thiếu 1-2 lạng (...)

Bản đồ do nhà xuất bản Covens and Mortier tại Amsterdam vào năm 1760 có ghi chú quần đảo Paracel bên cạnh bờ biển xứ Đàng Trong (Ảnh: ĐĐK)
Các tư liệu đương đại của cả Việt Nam, Trung Quốc và phương Tây thế kỷ XVII đều chép rất cụ thể, rõ ràng và thống nhất về sự hiện diện của đội Hoàng Sa.
Việt Nam có bờ biển dài, với (...)

Trong những thập kỷ cuối thế kỷ XIX, khi Pháp tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, triều đình Tự Đức không còn đủ sức chống lại đã lần lượt để mất chủ quyền về tay Thực dân Pháp, trong đó có cả chủ quyền các vùng biển đảo. Tuy nhiên vùng đất máu thịt của tổ tông vẫn là niềm thôi thúc các thế hệ con dân đất Việt (...)

Bán thỏ
Đôi quang gánh trên vai có thể coi là phương tiện vận chuyển thủ công và hiệu nghiệm nhất mà người dân Việt sử dụng trước tiên trên những lối đi nhỏ ở nông thôn rồi cả ở đô thị. Mãi đến khi người Pháp qua ta thì mới phổ biến những phương tiện có 2 bánh xe xếp ngang (ví như xe tay, xe ngựa, xích lô, ôtô...) cần (...)

Đây là một phim tư liệu đặc sắc về lễ mật trong ngôi đền thiêng thôn Miếu Trò (Miếu Đụ Đị), xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ.
Sau khi hát thờ trước điện, xin âm dương, cụ thủ từ trèo lên khám thờ lấy ra cặp dương vật, âm vật bằng gỗ (sơn màu đỏ, tả thực) đưa cho một cặp trai gái. Khi ấy đèn nến đã tắt hoàn (...)

Tượng thần Shiva mang phong thái và dáng dấp của một vua Chăm - Ảnh: Diệp Đức Minh
Một kiệt tác của nghệ thuật điêu khắc Champa là đài thờ Trà Kiệu bằng đá được phát hiện từ năm 1901 đến nay, cùng với nhiều cách giải thích khác nhau quanh các bức phù điêu chạm trên đài ấy.
Cách giải thích của nhà nghiên cứu Trần Kỳ (...)

Di chỉ Thành Dền thuộc xã Tự Lập, huyện Mê Linh ở phía Đông Nam di chỉ Đồng Đậu, cách 9 km trên một đường thẳng chim bay từ Lũng Hoà qua Đồng Đậu xuống.
Thành Dền còn gọi là thành Cự Triền, hay thành Trại, thành Cờ cách thành Hạ Lôi 8 km và tương truyền là doanh trại của bà Trưng Nhị. Đây là một quả gò nằm giữa cánh đồng (...)

Theo truyền thống kiến trúc tôn giáo của người Chăm trước kia, các tháp Chăm được xây với biểu tượng là núi Meru, nơi ngự trị của thần linh, thờ 3 vị thần chính của Ấn Độ giáo là Brahma (thần Sáng tạo)- Visnu (thần Bảo tồn)- Shiva (thần Hủy diệt). Trong văn hóa Chăm 3 vị thần này thường được thờ thể hiện dưới dạng ngẫu (...)

Ở Quảng Ngãi có một thành cổ của người Chăm. Thành cổ này có tên là thành Ðại La hay thành Châu Sa (vì nằm ở làng Châu Sa, nay là thôn Phú Bình, xã Tịnh Châu, huyện Sơn Tịnh) cách trung tâm thị xã khoảng chừng 7km về hướng đông bắc.Theo các nhà nghiên cứu, Châu Sa là thành bằng đất duy nhất của người Chăm đã tìm thấy được. (...)

Khu di tích Quận Vân (xã Vân Tảo, Thường Tín, Hà Nội) được giới khảo cổ đánh giá là một trong hai lăng mộ bằng đá đồ sộ nhất Việt Nam. Tuy nhiên, hơn 20 năm sau ngày khai lộ và 7 năm xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, di tích này chưa một lần được trùng tu, tôn tạo khiến nhiều hạng mục xuống cấp nghiêm trọng. (...)

Qua 278 năm tồn tại, cây đèn làm từ đá xanh, niên hiệu Canh Tý (1720) đời Lê Dụ Tông ở chùa Khánh Hưng (Hà Nội) vẫn còn nguyên vẹn, trở thành một trong những biểu tượng quý giá về văn hóa, điêu khắc Việt Nam thế kỷ 18.
Cây đèn đá hay còn gọi là cây hương đá hay thiên đài được đặt trong khuôn viên chùa Khánh Hưng là một (...)

Khởi nguyên, đó là khu “biệt điện” của gia đình Ngô Đình Nhu. Ba tòa biệt thự tráng lệ nằm trên một triền đồi được coi là ở thế đắc địa tại thành phố Đà Lạt này được xây dựng từ hơn nửa thế kỷ nay.
Sau chính biến 1963, chính quyền Sài Gòn đã trưng dụng làm Bảo tàng Sắc tộc Tây Nguyên. Mới đây, với nguồn kinh phí đầu tư trên (...)

Từ TP. Nha Trang, đường 23-10 chạy ngược về hướng Tây chừng 10km, gặp đường thiên lý Bắc - Nam (Quốc lộ I) tại ngã ba Thành, rẽ về hướng tây bắc 500m, ta đến địa phận khóm Đông Môn, thị trấn Diên Khánh. Vùng đất xanh um cây trái này (trước gọi là thôn Khánh Thành, xã Diên Toàn và xưa kia là thôn Phú Mỹ và Trường Thạnh, Phủ (...)

Hoàng Thành và toàn bộ hệ thống cung điện bên trong là nơi cực kỳ trọng yếu, được phân bố chặt chẽ theo từng khu vực, tuân thủ nguyên tắc (tính từ trong ra): “tả nam hữu nữ”, “tả văn hữu võ”. Ngay cả trong các miếu thờ cũng có sự sắp xếp theo thứ tự “tả chiêu hữu mục” (bên trái trước, bên phải sau, lần lượt theo thời (...)

Ðại Nội bao gồm Hoàng Thành và Tử Cấm Thành, ngày nay thuộc địa phận Phường Thuận Thành, thành phố Huế, mỗi năm đón hàng triệu khách du lịch. Ðại Nội là khu lịch sử quý nhất trong quần thể di tích Cố đô Huế được Tổ chức UNESCO công nhận là di sản văn hoá Thế giới ngày 11-12-1993 và tài trợ trùng tu phần lớn các bộ phận. (...)

Xem PHẦN I: LƯỢC SỬ TÊN HỌ NGƯỜI VIỆT
Ðặt tên cho con hoặc để gọi một người nào, người Việt vẫn dùng một họ đơn hoặc kép, một chữ lót hoặc tên đệm biểu chỉ tính giống hoặc chữ lót chung và một tên (gọi) đơn hoặc kép. Cách dùng này có từ thời lập quốc, ít ra là từ khi có sách sử và thư tịch. Tuy nhiên ngày xưa và nhất là ở (...)

Nghiên cứu tất cả hệ thống tên họ các dân tộc trên thế giới cho thấy người Việt có lẽ là một dân tộc đầu tiên, cùng với người Trung Hoa và Ðại Hàn, có một hệ thống tên họ đơn giản và hợp lý nhất. Người Nhật mãi đến năm 1872 mới được quyền có họ, trước đó chỉ có các ngài võ sĩ đại danh (samourais) là có đặc quyền đó.
Theo (...)

Đền Kiếp Bạc là nơi thờ phụng Đức Thánh Trần Hưng Đạo lớn nhất ở Việt Nam. Xếp hạng (cùng chùa Côn Sơn): Di tích lịch sử văn hóa quốc gia đặc biệt. Địa chỉ: xã Hưng Đạo, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Toạ độ: 21°09’13"N 106°19’39"E, cách Hà Nội chừng 70km về hướng đông.
Vị trí
Kiếp Bạc là tên Nôm ghép của hai vùng Vạn (...)

Ảnh: một trong các viên đá trang trí kiến trúc cung điện Đan Dương
Đầu năm 2008, nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân được mời báo cáo với TP. Huế và các ban ngành chức năng của tỉnh TT-Huế về đề tài "Đi tìm dấu tích Cung điện Đan Dương - sơn lăng của Hoàng đế Quang Trung". Sau báo cáo, lãnh đạo TP. Huế cho biết sẽ đề nghị các (...)

Ngay gần chùa Dâu, Thuận Thành, Bắc Ninh là dấu tích thành Luy Lâu và những di tích liên quan đến nhân vật lịch sử Sĩ Nhiếp. Thế nhưng, nếu như ngôi chùa được coi là “chùa tổ” của đạo Phật ở nước ta bắt đầu được chú ý đến, thì dường như chưa có sự quan tâm đúng mức tới "Nam giao học tổ"...
Tượng cừu đá ở chùa Dâu, cạch (...)

Nhà giáo ưu tú Vũ Thế Khôi đã có hơn 15 năm nghiên cứu về Hội Hướng Thiện đền Ngọc Sơn và có những phát hiện rất giá trị. Tháng 5/2007, ông được mời dự Hội thảo quốc tế với chủ đề "Việt Nam, thời điểm duy tân (1905-1908)" tại thành phố Aix-en-Provence nước Pháp để trình bày một tham luận khoa học về chủ đề "Hội Hướng Thiện (...)

Trên một khu đất không rộng, mỗi bề chỉ trên dưới 200m, nằm ở phía đông Hoàng Thành Huế, trải qua thời gian đã từng là nơi tồn tại nhiều công trình quan trọng: Trường Quốc Tử Giám, Trường Hàm Nghi, Bảo Tàng Lịch Sử của Tỉnh, Bảo Tàng Mỹ Thuật Cung Đình Huế.
Ban đầu Trường Quốc Tử Giám được triều đình nhà Nguyễn xây dựng (...)

Sử quan nho thần trong khi hạ bút để tuyên dương thánh giáo đã gạt hẳn những sự kiện xảy ra trái với ý thức hệ của mình. Người sau biết được những mảnh vụn rải rác là nhờ sự vô tịnh của các ông hay chỉ vì lớp sơn chuyển hoá mà các ông phủ lên đã không che lấp được hết quá khứ.
Khảo cổ học Việt Nam ngày nay đã đào được các (...)

Lịch sử Trung Quốc được các nhà sử học nghiên cứu chi tiết dựa trên những văn bản ghi chép lịch sử có nguồn gốc khởi đầu từ thế kỷ 16 TCN. Trung Quốc là một trong những nền văn minh lâu đời và có tính liên tục nhất trên thế giới. Các mai rùa với những dấu hiệu khắc trên đó tương tự với chữ viết Trung Quốc cổ thời Nhà Thương (...)

Nhập số liệu vào sau dòng chữ MM/DD/YYYY theo thứ tự tháng/ngày/năm.
Nhấn chuột vào ô Quick Page để xem tóm tắt về ngày hôm đó.
Nhấn chuột vào ô Advanced Page để xem thông tin rõ ràng hơn.
Nhấn chuột vào ô Start Over để nhập số liệu tìm một ngày (...)

Olmec - nền văn minh cổ nhất châu Mỹ ra đời từ khoảng 1200 TCN, đã để lại những bức tượng vĩ đại. Cái đầu đá trong ảnh bên cao hơn 2m, được cho là của một vị vua có lẽ trị vì sau năm 200 TCN (Bảo tàng Xalapa, Mexico)
Từ thế kỷ 19 người ta tìm thấy gần Mexico 17 cái đầu khổng lồ bằng đá nặng tới 60 tấn, có cái cao đến 3 (...)

Tuy vào năm Sùng Hưng Đại Bảo thứ 6 [1054] vua Lý Thái Tông đặt tên nước ta là Đại-Việt, nhưng quốc hiệu này chỉ được dùng trong nội bộ; bấy giờ Trung-Quốc vẫn gọi nước ta là Giao-Chỉ. Thời vua Lý Anh Tông Chính Long Báo Ứng năm thứ 2 [1164], nhà Tống đổi Giao-Chỉ thành An-Nam quốc. Kể từ đó cho đến cuối thời Hậu Lê, tên (...)

Lý thuyết “chủng tộc thượng đẳng” (master race) của chủ nghĩa quốc xã (nazism) là một quái thai trong lịch sử loài người, nhưng quái thai ấy không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên. Nó là con đẻ của một “bà mẹ bệnh hoạn” – Học thuyết Darwin-xã-hội (Social-Darwinist Ideology) – và một “ông bố điên rồ” – Tư tưởng phục thù (...)

· Swastika không phải là biểu tượng của riêng Phật giáo, mà là biểu tượng của rất nhiều nền văn hoá và tôn giáo khác nhau. · Swastika của Đức quốc xã hoàn toàn không liên quan gì đến chữ Vạn của Phật giáo, mà chỉ liên quan đến Swastika của người Aryan.
Vì thế để tránh nhầm lẫn, bài viết này sẽ sử dụng tên gọi chung của (...)

Từ trên đồi cao của khu A chúng ta có thể nhìn thấy được bao quát toàn bộ Thành địa Mỹ Sơn với những nóc tháp bên dưới ẩn hiện trong những tàn cây hay bị che lấp sau những bụi cỏ gai, điêu tàn, xơ xác, thê lương đến ngậm ngùi, những ngôi tháp không còn nóc rệu rã, những pho tượng mất đầu, các di chỉ, bi ký, các tác phẩm (...)

Cách Hội An 42 Km và Trà Kiệu khoảng 30 Km về phía tây có một thung lũng nhỏ đường kính chừng 2 Km, đó là thánh địa Mỹ Sơn.
Nó nằm gọn giữa những ngọn núi bao quanh và chỉ có một lối vào duy nhất là theo con đường độc đạo nằm giữa hai quả đồi, hai quả đồi này tạo thành hai cái trạm gác, một cái chốt phòng ngự cao khoảng (...)

Tại sao con người lại gây ra chiến tranh? Đúng hơn là tại sao con người luôn gây ra chiến tranh? Phát hiện những dấu vết cổ nhất về chiến tranh trong khảo cổ và phân tích nhân chủng học có thể giúp chúng ta hiếu rõ hơn về các cuộc giao tranh thời hiện đại.
Chiến tranh, theo các nhà các nhà nhân chủng học là một dạng (...)

Cố đô Hoa Lư thuộc địa phận xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, cách Hà Nội chừng 100km về phía nam theo Quốc lộ 1A; là kinh đô đầu tiên của nhà nước phong kiến trung ương tập quyền Việt Nam. Kinh đô Hoa Lư rộng khoảng 300ha, bao gồm Thành Ngoại và Thành Nội. Đây là một quân thành vững chắc gồm những dãy núi đá (...)

Xem thêm: Cổ vật Hoàng thành Thăng Long, Sơ lược về trống đồng, Thành Cổ Loa, Di chỉ cổ đại Thành DềnCon Nghê - linh vật thuần Việt, Hình tượng hoa sen trên gốm sứ Thăng Long, Gốm Chu Đậu, Hình ảnh con Nghê Việt Nam"Ai về xứ Bắc ta theo với Thăm lại non sông giống Lạc Hồng Từ thuở mang gươm đi mở cõi Ngàn năm thương nhớ (...)

Việt Nam có những di sản được xếp hạng thế giới, trong đó có sự góp sức của các nhà khoa học Italia. Hội thảo về di sản vừa qua là một dịp nhìn lại một chặng đường hợp tác.
Ngày 21 và 22.5, tại Bảo tàng Lịch sử VN diễn ra Hội thảo "Tìm lại quá khứ" về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá". Hội thảo có mặt nhiều nhà (...)

Lịch sử Việt Nam theo dòng thời gian, xin nhấn vào các liên kết để xem chi tiết ở bài viết liên quan.A. CỔ ĐẠINguồn gốc Việt: xem thêm các mục Huyền thoạivà Khảo cổI. Họ Hồng Bàng (?-? TCN)- xem thêm Khởi nguyên của dân tộc Việt NamII. Nhà Thục (257-179? TCN)- xem thêm An Dương Vương: Huyền thoại cho sự sống còn của căn (...)

Cicero (106-43 trước Công-Nguyên), một nhà hùng biện kiêm chính trị gia lừng danh thời cổ La mã đã có nói: “Lịch sử là thầy dạy của cuộc đời” (Historia, magistra vitae). Câu nói này vốn để lại nhiều suy gẫm về ý nghĩa cho biết bao thế hệ từ đó cho đến ngày hôm nay. Bài học lịch sử là bài học kinh nghiệm đúc kết qua thời (...)

Trong bài trước 1 chúng tôi đã có dịp nói về dã sử tức là nguồn sử liệu tư do tư nhân viết khác với nguồn sử liệu công do quốc sử quán ngày xưa hay nhân viên nhà nước gọi là sử quan viết, và thấy được vai trò của nó trong việc bổ túc những thiếu sót, khiếm khuyết của chính sử. Trong quá trình biên khảo loạt bài này, chúng (...)

Ngô Sĩ Liên là sử quan xuất sắc đời Lê, góp phần chủ yếu trong việc sưu tầm, bổ sung và soạn thảo Đại Việt sử ký toàn thư - bộ quốc sử đầu tiên của Việt Nam còn được giữ lại nguyên vẹn cho tới ngày nay.
TIỂU SỬ
Ông vốn người làng Chúc Lý[[Đông Tỉnh: Theo Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục CHÍNH BIÊN QUYỂN 19 thì là (...)

Chăm Pa, bao gồm các quốc gia Lâm Ấp Quốc, Hoàn Vương Quốc, Chiêm Thành Quốc (Campanagara) và Thuận Thành Trấn (Nagar Cam), bắt đầu độc lập từ 192 và kết thúc vào 1832. Trước thế kỷ thứ 2, vùng đất của vương quốc Chăm Pa cổ đã được nhắc đến với tên Hồ Tôn Tinh (trong truyền thuyết), rồi tên huyện Tượng Lâm (thuộc quận (...)

Tin Mừng đến Việt Nam từ thời nào?
Có truyền thuyết cho rằng Tin Mừng đã đến Việt Nam từ thời thánh Tôma hoặc thời Sĩ Nhiếp tức Sĩ Vương, thái thú Giao Chỉ dưới triều Tây Hán trong những năm 187-226.
Truyền thuyết thứ hai nói về một người Arập gặp một tu sĩ Can Đê gốc thành Nedjran nói rằng khi đi Trung Quốc, ông (...)

Hình trên: Hoàng tử Enrique, biệt danh “Nhà Hàng Hải”. Vào cuối thời Trung cổ, Châu Âu phát triển về mọi phương diện. Nhu cầu xuất và nhập khẩu càng lúc càng cấp thiết. Trước đây, “con đường tơ lụa trên đất” nối liền Châu Âu với Châu Á hoạt động mạnh, nay đế quốc Ottoman gây trở ngại, do nhu cầu kinh tế, Châu Âu cần tìm (...)

Theo tin từ trang mạng radionz.co.nz đăng ngày 4-1-2018, một nhà khảo cổ học người Australia sinh năm 1955 đã tìm ra phương pháp dùng răng để xác định tuổi của những người lớn chết ở thời trung đại, ngược với suy nghĩ lâu nay cho rằng họ chỉ sống được đến tuổi 40.
Trong một bài báo vừa công bố, nghiên cứu sinh Christine (...)

A-VẤN ĐỀ XUNG ĐỘT XÃ HỘI CHAMPA TRONG QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ
Trong bất cứ lịch sử của một quốc gia nào, vấn đề xã hội luôn luôn là một đề tài quan trọng trong cơ cấu tổ chức của một cộng đồng. Mọi yếu tố, dù vô tình hay cố ý, nhằm đưa đẩy dân tộc đến sự xung đột và hiềm thù lẫn nhau, sẽ có một tác dụng vô cùng tai hại trong cơ (...)

"Chiều giông Mả ngụy cũng giông. Hồn lên lớp lớp bềnh bồng như mây. Sống thời gươm bén cầm tay. Chết thời một sợi lông mày cũng buông. Thương thay Mả ngụy mưa tuôn..." Mấy câu thơ đứt quãng như khóc cho gần 2000 sinh linh bị Minh Mạng ra lệnh chém chết ngay rồi chôn tập thể…
Ngày nay, Mả ngụy được xác định nằm ở quanh ngã (...)

ND: Tập biên khảo này ấn hành hồi tháng 9-1987 và viết trong thời gian đối nghịch giữa Việt Nam và Trung Hoa sau cuộc chiến tranh Căm Bốt từ cuối 1978 và cuộc tấn công vào Việt Nam của Trung Quốc đầu 1979. Một số quan điểm lịch sử được phản ảnh dưới cái nhìn của chủ nghĩa Mác-Lê là học thuyết chính thống thịnh hành (...)

Pires* đã thăm Ấn Độ và nhiều nơi trong quần đảo Nam Dương và có thể đã du hành đến Cochinchina**, Xiêm La và Căm Bốt. Sự hiểu biết của ông về đảo Lữ Tống (Luzon) đến từ các thương gia tại Malacca [thành phố và tiểu bang nằm trên bờ biển phía tây của Mã Lai] nơi mà Pires đã làm việc cho chính phủ Bồ Đào Nha. Chính do khả (...)

...Những gì tôi viết ra chỉ là một gợi ý và gợi ý về những sách vở và tài liệu liên hệ tới nước Đại Việt đương thời do chính người Đại Việt viết, trong đó có học thuật, tư tưởng, phong tục, tập quán, sử ký, địa lý và tất nhiên gồm cả văn chương, thi ca…, những gì có thể giúp cho người thời đó và người sau này tìm hiểu về nước (...)

Một tác phẩm của Trung Quốc tuy xa lạ đối với người Việt Nam, nhưng nếu nghe qua tên tác giả thì hầu như ai cũng biết. Tác phẩm có tên Trù Hải Đồ Biên (籌海 圖 編), tác gỉả là Hồ Tôn Hiến, nhân vật trong Truyện Kiều. Tiểu sử con người này có thể gói trọn trong 2 câu thơ của cụ Nguyễn Du:
Có quan Tổng đốc trọng thần,
Là Hồ (...)

Đàng ngoài vào năm 1626
Năm 1626 là cao đỉnh của tình hình căng thẳng giữa chúa Trịnh và chúa Nguyễn, giữa Bắc Hà và Nam Hà, giữa Đàng Ngoài và Đàng Trong. Về phía Cao Bằng thì tạm yên. Năm 1623 nhân việc nước có đại tang Trịnh Tùng mất, Mạc Kính Khoan cầm quân dấy loạn, nhưng Trịnh Tráng đem quân đi dẹp được. Trái lại (...)

5. Châu Đường Lâm (Phúc Lộc) qua tư liệu cổ sử
Tuy nhiên, đối với người làm công tác nghiên cứu lịch sử và nhất là nghiên cứu văn bản học chuyên sâu, những nghi ngờ đã le lói đâu đó trong các chuyên luận hay bài viết (có thể kể đến công trình của GS Đào Duy Anh[57], Văn Tân[58] hay Bùi Văn Nguyên[59], Nguyễn Huệ Chi[60] (...)

Khuông Việt Ngô Chân Lưu (932 – 1011)[3] được coi là vị Tăng thống đầu tiên trong lịch sử Việt Nam, vị trí của ông đối với Phật giáo Việt Nam cũng như sự nghiệp dựng nước và giữ nước trải suốt hai triều Đinh Lê đã không ngừng được khẳng định đời này qua đời khác trong các tài liệu văn hiến Việt Nam. Tuy vậy, xung quanh (...)

5. Saigon qua nhận xét của bác sĩ George Finlayson (1821)
Sau John White không lâu, năm 1821 John Crawfurd được toàn quyền Anh ở Ấn độ cử là sứ giả đến Siam và Cochinchina (đàng trong), ông đã tường thuật chi tiết những gì ông hoạt động và chứng kiến ở Saigon và Đàng Trong trong năm 1823. Ông cũng gặp một số nhân vật (...)

4. Sài Gòn dưới quan sát và nhận xét của John White (1819-1823)
Thế thì đời sống ở Sài Gòn trong giai đoạn này ra sao? Trước hết ta hãy xem mô tả Sài Gòn và cuộc sống ở đây vào các năm 1819-1823 qua quan sát của thuyền trưởng Mỹ John White, người đã đến và sống tại đây một thời gian. Với mục đích tìm hiểu xứ Đàng Trong, (...)

Trong sự nghiệp bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, lấy lại những phần đất bị nước Chiêm lấn chiếm, Lý Nhân Tông đã chiến thắng cuộc chiến tranh xâm lược Đại Việt của liên minh Tống -Chiêm -Chân Lạp năm 1076. Tiếp theo vào thời Lý Thần Tông, Lý Anh Tông trị vì, Đại Việt đã nhiều lần bẻ gãy ý đồ của vị vua thống trị đế quốc Chân Lạp (...)

Đồng Nai xứ sở lạ lùng
Dưới sông cá lội, trên giồng cọp um
Tư liệu quan trọng và hầu như duy nhất về vùng đất Sài Gòn-Gia Định thuở ban đầu nói riêng và miền Nam nói chung là quyển Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức (1765-1825). Trịnh Hoài Đức có lúc cũng là quan tổng trấn Gia Định thành (1816-1819).
Ngoài ra ta (...)

Có một sử liệu rất quan trọng liên quan đến triều đại Lê Hoàn, đó là bài sớ trình lên vua Tống sau khi đi sứ Giao Châu năm 990 về của Tống Cảo. Sử liệu này được chép trong “Tống sử” mục “Giao Chỉ truyện”. An Nam chí lược của Lê Tắc cũng có chép lại trong Quyển 3, phần viết về các sứ thần, mục Tống Cảo hành lục. Điều thú vị (...)

Năm 1225, Trần Thái Tông bắt đầu đặt chức Bình bạc ty ở Kinh thành. Năm 1236, định quan hàm cho các đại thần, tôn thất, Thái sư, Thái phó, Thái bảo, Thái úy, Tư đồ, tả hữu Tướng quốc đều cho kiêm chức Kiểm hiệu đặc tiến khai phủ nghi đồng tam ty bình chương sự.
Năm 1242, ở các trấn, phủ, lộ đặt chức chánh, phó an phủ, đại (...)

Tháng 11/1558, Nguyễn Hoàng được vua Lê Anh Tông cho vào làm Trấn thủ Thuận Quảng. Từ đây đến năm 1777 có 9 đời chúa ở Đàng Trong, về danh nghĩa là thuộc quyền nhà Lê, được mệnh danh như một đội quân đi mở cõi. Đất đai mở được đến đâu thì đặt quan cai trị đến đó. Chức quan do các chúa đặt ra chứ không phải do nhà Lê bổ (...)

Phong trào Tây Sơn mà đỉnh cao là triều đại Quang Trung đã lập nên những chiến công hiển hách trong lịch sử giữ nước của dân tộc, đập tan ý đồ xâm lược của vua Xiêm và nhà Mãn Thanh, bảo vệ vẹn toàn nền độc lập của đất nước cuối thế kỷ XVIII. Đặc biệt, phong trào Tây Sơn còn lật đổ được hai tập đoàn phong kiến cát cứ Trịnh (...)

Trong các bộ chính sử của nhà nước quân chủ Việt Nam, kể từ “Đại Việt sử ký toàn thư” đời Lê - Trịnh đến “Việt sử thông giám cương mục” đời Nguyễn, cũng như trong quan niệm chính thống của các sử gia đương thời, có ba triều đại bị đặt ra ngoài lề của dòng chính sử, bị coi là “nhuận triều” hay “nguỵ triều” chỉ vì lẽ “cướp ngôi (...)

(Kính gửi Viện Sử học Hà Nội)
Nhân đọc sachhiem.net giới thiệu bốn bài viết tôn phong ông Nguyễn Trường Tộ tôi có một vài ý kiến hy vọng thêm chút ánh sáng trong việc xác định lại vị trí của ông Nguyễn Trường Tộ trong dòng lịch sử nước nhà.
Vào tháng 10/1858, ông Nguyễn Trường Tộ cùng Giám mục Gauthier đến Đà Nẵng gặp (...)

Những đổi thay đồng thời với biến loạn
Những thông tin về tình trạng nổi dậy, mất an ninh xã hội lúc nào cũng vẫn thường được ghi chép, không cứ gì phải đợi đến ngày nay với kĩ thuật tinh vi nhanh nhạy, với quan điểm “chống phong kiến áp bức.” Vì cứ theo đà lôi cuốn của định kiến mà khi sử quan Nguyễn chép hai sự kiện (...)

Vấn đề danh xưng và hướng phân li
Sau trận 1672, quân Trịnh “chia binh đóng đồn ở các đường trọng yếu châu Bắc Bố Chính, phòng giữ nghiêm nhặt, lấy sông Gianh làm giới tuyến (phía nam sông là Nam Hà, phía bắc sông là Bắc Hà.) Từ đây Nam Bắc nghỉ binh.” Đó là lời của Thực lực tiền biên, quyển sử của nhà Nguyễn, phe phía (...)

Giản Định đế Trần Ngỗi Niên hiệu: Hưng Khánh (1407-1409)
Trương Phụ bắt được cha con Hồ Quý Ly đem về Kim Lăng. Quý Ly bị giam cầm một thời gian rồi đày đi làm lính ở Quảng Tây, còn con cháu và tướng sĩ thì được tha, nhưng phải ở lại đất Trung Quốc. Vua Minh còn truyền lệnh cho Trương Phụ bắt thêm những người có tài văn (...)

Năm Giáp Ngọ [1414]
Từ sông Ái Tử thuộc tỉnh Quảng Trị ngày nay, quân Minh tiếp tục truy kích ra đến huyện Chính Hoà, phủ Tân Bình [Quảng Bình]. Trong một cuộc hành quân gay go, quân Minh bắt được các tướng lãnh hàng đầu của vua Trùng Quang như Nguyễn Cảnh Dị, Ðặng Dung:
Ngày 17 tháng giêng năm Vĩnh Lạc thứ 12 (...)

Năm Canh Dần [1410]
Sau khi bắt được vua Giản Ðịnh, Tổng binh Trương Phụ cùng Phó Tổng binh Vương Hữu được lệnh mang quan quân trở về Bắc Kinh: Ngày 28 tháng 12 năm Vĩnh Lạc thứ 7 [1/2/1410]
Triệu các quan Tổng binh Giao Chỉ Anh quốc công Trương Phụ, Phó tổng binh Thanh viễn hầu Vương Hữu điều lãnh Đô đốc Chu Vinh, (...)

Người yêu nước và lo cho nước đều khắc khoải hướng về tương lai, bởi kẻ thù xâm lược vẫn là mối đe doạ lớn; nếu chúng thực sự đặt chân đến nước ta, thì dân ta sẽ có phản ứng như thế nào? Sự việc chưa xẩy ra, không thể dựa vào tình cảm nhất thời mà suy đoán; cách làm việc khoa học và đáng tin cậy nhất là căn cứ vào lịch sử để (...)

Trên đất Trung Quốc mà lại có đền thờ Bà Trưng ? Lạ, nhưng có thật. Vì nguồn thông tin này do hai danh sĩ Việt Nam từng đi sứ sang Trung Quốc, đã nhìn thấy ngôi đền và ghi chép lại trong thơ văn của họ: Nguyễn Thực vào mở đầu thế kỷ 17, rồi sau ông gần hai thế kỷ là Ngô Thì Nhậm.
Nguyễn Thực tự Phác Phủ, hiệu Tiết Trai, (...)

Dù phát triển thịnh trị nhưng bên trong cung đình nhà Lê sơ từ buổi đầu thành lập đến sau này vẫn hay xảy ra xung đột đẫm máu và nước mắt.
Lê Tư Tề thất sủng
Thời Lê Thái Tổ xảy ra tranh chấp ngôi thái tử giữa hai phe con trưởng Lê Tư Tề và con thứ Lê Nguyên Long. Cuối cùng phe Nguyên Long thắng thế. Quốc vương Tư Tề, (...)

Tại sao một học giả có tầm cỡ như Chu khi tìm đến đất Thuận Quảng nhưng vẫn không có ai nhận chân được giá trị, phải chờ đến khi sang Nhật Chu mới phát huy được sở học và tài năng của mình ? Vấn đề không có chính sách dài hạn tuyển dụng và nung đúc nhân tài phải chăng chỉ là vấn đề ở đất Thuận Quảng vào giữa thế kỷ hay cũng (...)

Muốn đánh giá đúng một con người thì thực sự phải dựa vào việc làm của họ. Nhưng để chọn được người có thể đảm đương được những công to việc lớn trong tương lai, một thủ lĩnh cần phải có con mắt xanh "anh hùng đoán giữa trần ai", không phải một cách vu vơ, vô cớ mà trên cơ sở những cảm nhận ban đầu qua những câu nói, qua cách (...)

Vua Louis XIV
Một cuốn sách có trên 300 năm cho thấy người Pháp đã chú ý tới Đông Nam Á và có tham vọng chinh phục nước Tàu từ thế kỷ thứ XVII. Nước ta không phải là nước duy nhất bị thực dân Pháp dòm ngó vào thời điểm đó.
Cuốn sách của linh mục Guy Tachard (1651-1712)
Cách đây 300 năm, nước ta là một trong những nước (...)

Có phải Lê Long Đĩnh là một vị vua của tàn ác và dâm đãng? Tại sao người ta gọi ông là Ngọa Triều Hoàng Đế? Long Đĩnh có mắc bệnh tâm thần và bệnh trĩ?
Đại Việt Sử Lược là bộ sách viết về sử xưa nhất của nước ta, được lưu giữ trong "Tứ Khố Toàn Thư" của triều Mãn Thanh Trung Quốc, nó có trước bộ Đại Việt Sử Ký của Lê Văn (...)

Triều Lê Trung Hưng từ Trang Tông đến Chiêu Thống trải 18 đời và 265 nǎm trị vì. Triều đại này tồn tại song song với nhà Mạc từ 1533-1592 và với hai phủ Trịnh-Nguyễn từ 1592-1789, tức là hai giai đoạn của nạn nội chiến Nam-Bắc triều rồi Trịnh-Nguyễn phân tranh gây nên bao cảnh đau thương, thảm khốc trong nhân gian.
Ảnh (...)

Vị thánh sống Công Giáo đứng đầu giáo hội trong các năm 1492-1503 là "Đức Thánh Cha Borgia" Alexander VI chiếm kỷ lục quốc tế về các môn dâm tặc và loạn luân. Y hoàn toàn bỏ ngoài tai mọi lời đàm tiếu. Linh Mục Jérome Savonarole xúi dân Florence nổi loạn chống giáo hoàng năm 1497 đã bị giáo hoàng đem quân đến dẹp tan. (...)

Truyện Nguyễn Kính
Khoảng đời Tiền Lê[1], ở làng Dị Nậu huyện Thạch Thất, có một người họ Nguyễn nghèo đói, đi ăn xin, về sau làm tên phu quét ngõ ở làng ấy, dựng một cái nhà nhỏ ở ngoài đầu ngõ, nấu nước chè tươi bán, làm kế sinh nhai. Sau nhà có cái gò nhỏ, lại có ngòi nước chảy vòng quanh ; trên gò cây cối um tùm. Anh (...)

Tìm hiểu nền bang giao Trung Việt; hầu như bất cứ lúc nào trong nước ta có biến, đều được Trung Quốc dòm ngó hết sức kỹ lưỡng. Lịch sử thường ghi nhận những cuộc xâm lăng của Trung Quốc được khởi đầu bởi những biến cố trong nước ta; hoặc do chính bàn tay Trung Quốc tạo ra, hoặc tự phát trong nội bộ.
Nếu cần phải dẫn (...)

Tân thành hầu Trương Phụ mang quân sang xâm lăng nước ta lần thứ nhất, lúc khải hoàn trở về kinh khuyết dâng công. Sáu bộ trong triều đình nhà Minh tổng kết bản báo công của Phụ, rồi tâu lên vua Thái Tông nội dung như sau:
Ngày 11 tháng 6 năm Vĩnh Lạc thứ 6 [4/7/1408]
Thượng thư bộ Lại bọn Kiễn Nghĩa, cùng Thượng thư 6 (...)

Từ các sử liệu của Trung-Quốc và trong nước liên quan đến việc vua Quang Trung đại phá quân Thanh, nhân đó đính chính một vài điều về lịch sử.
Phiên dịch Cao Tông thực lục, chúng tôi rất lưu ý đạo dụ của vua Càn Long, liên quan đến việc quân Thanh bị tấn công tại thành Thăng-Long vào dịp đầu xuân Kỷ Dậu [1789]. Sự kiện (...)

Bìa sách Dix Mille Printemps ("Vạn Xuân", nxb Picquier 1996, 1136 trang) của nữ văn sĩ Pháp Yveline Féray
Vụ án Lệ Chi Viên, tức vụ án vườn vải, là vụ án dẫn đến việc đại công thần Nguyễn Trãi bị vu oan và tru di tam tộc.
Ngày 27 tháng 7, 1442 (năm Nhâm Tuất), vua Lê Thái Tông đi tuần ở miền Đông, duyệt quan ở thành (...)

I- Học quy
a- Trước thời Nguyễn 1429 Định chương trình học cho Tôn sinh. Bộ Lễ thấy Tôn sinh tọa Giám nhiều người tạ sự cáo nghỉ, tâu: "Từ trước đến nay phép dậy chưa có chuẩn tắc, nên định rõ quy thức :
* 1) Học sinh Tôn học mỗi quý (tháng cuối mỗi mùa) xét số người học nhiều hay ít cùng nghĩa lý học thuộc hay (...)

Văn miếu là nơi thờ cúng Khổng Tử cùng môn đệ và các danh nho đời sau (như Chu văn An) có công truyền bá, giữ gìn Chính đạo (đạo Nho) để tỏ đạo học có nguồn gốc, Xuân Thu nhị kỳ vua thân đến tế.
Quốc tử giám thoạt đầu là chỗ dậy các Hoàng tử sau mở rộng cho con các quan đại thần rồi con nhà bình dân ai thông tuệ cũng được (...)

Tương Dực Đế còn có tên là Dinh hay Trừu, là cháu của Thánh Tông, con thứ hai của Kiến Vương Tân, ở ngôi 8 năm, thọ 24 tuổi.
Sử thần xưa ghi và bàn rằng: "Vua gian dâm với vợ lẽ của cha, để tang cha mẹ ít ngày, mượn tên của anh để cướp nước của người khác, xa hoa dâm dục quá độ, hình phạt nặng, thuế khoá nhiều, giết hết (...)

Tuy vậy, cần nói rằng Đại Việt không chỉ du nhập công nghệ quân sự mà cũng "xuất khẩu" một số kỹ thuật ưu việt sang Trung Quốc. Sau khi nhà Minh chiếm Đại Việt năm 1407, họ thu lấy một loại mũi tên của người Việt (shen qiang), có thể dịch ra là “thần tiễn”. Kỹ thuật này sau đó được Trung Quốc thu nhận cho loại súng ngắn (...)

Nếu phương Tây đã có nhiều bộ sử công phu về lịch sử khoa học quân sự, sự chuyển giao và tác động của công nghệ quân sự đối với tiến trình lịch sử phương Tây thì lĩnh vực này ở Đông Nam Á vẫn chưa được khảo sát đầy đủ.
Trong số ra tháng Mười 2003, tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á (Journal of Southeast Asian Studies) của Đại (...)

Trong những thế kỷ trước đó, cả Đàng Ngoài và Đàng Trong có điểm đáng chú ý là cả hai miền đều không có những đội thuyền buôn. Viết trong thế kỷ 17, Alexandre de Rhodes ghi nhận là người Việt tại Đông Kinh không bao giờ đi buôn ra ngoài địa phận vương quốc, vì nhiều lý do. Đầu tiên, họ không nắm vững nghệ thuật xác định (...)

Tiếp tục loạt bài giới thiệu các nghiên cứu mới về chuyển giao quân sự từ ngoài vào Việt Nam, chúng tôi xin tóm tắt nội dung chính bài viết của Frédéric Mantienne có tựa đề “The Transfer of Western Military Technology to Vietnam in the Late 18th and early 19th centuries: The case of the Nguyễn.”
Năm 1839, Việt Nam mua (...)

IV. Thập niên đăng hỏa
Trước kia, người Tàu truyền bá chữ Nho vào Giao Châu là để dân ta biết đọc biết viết mà giao tiếp với họ, giúp họ trong công việc cai trị và khai hóa dân bản xứ. Dần dà người Tàu mở mang việc học hành, tổ chức việc thi cử, để tuyển chọn người thừa hành, giúp việc cho chính quyền đô hộ, và cả cho (...)

Tiêu đề ‘Từ Anh Khóa, Thầy Đồ, Đến Ông Quan’ là câu tóm lược tiến trình sự nghiệp của người học trò theo học chữ Nho thời phong kiến.
Thời đó, ở nước ta, chữ Nho là văn tự chính thức của tất cả các hoạt động trong xã hội, từ lãnh vực hành chánh, giáo dục, luật pháp, truyền thông, cho đến tôn giáo, văn học, kiến trúc, mỹ (...)

Ngô Quyền chiến thắng quân Nam Hán (Trung Hoa) tại Bạch Đằng Giang năm 938 (Mậu Tuất) và xưng vương năm 939 (Kỷ Hợi), đóng đô ở Cổ Loa (thuộc huyện Đông Anh, Hà Nội ngày nay). Từ đây, nước Việt vĩnh viễn thoát ra khỏi cảnh đô hộ của Trung Hoa, nhưng các triều đình Trung Hoa vẫn tiếp tục nhiều lần đem quân sang xâm lấn (...)

Nói tới công chúa đời Trần người ta thường liên tưởng ngay đến Huyền Trân công chúa do Thượng hoàng Nhân Tôn trong một chuyến đi thăm Chiêm Thành đã hứa gả cho quốc vương Chế Mân để kết mối giao hảo giữa hai nước; thứ nữa, người ta nghĩ đến An Tư công chúa gả cho Thoát Hoan để mong hoà giải với quân Nguyên; nàng công chúa (...)

Người Việt Nam chúng ta ít biết đến hoàng tử Lý Long Tường, thậm chí trong một thời gian dài cả hàng mấy trăm năm, ngay cả giới sử gia cũng không hề nghe nhắc đến tên của ông. Nhưng ở Hàn quốc, Lý Long Tường là một danh nhân.
Bức tượng của ông được dựng uy nghi gần thủ đô Seoul của Hàn Quốc, là nơi du khách thăm viếng và (...)

Đền Bạch Mã ở phố Hàng Buồm, Hà Nội, là một trong Thăng Long tứ trấn.
Bằng chứng vật chất và sách sử thế kỉ XVII
Từ lâu, theo với sự học hỏi từ phương Tây, người ta đã bắt đầu không chỉ tìm hiểu quá khứ Việt Nam qua các đống giấy ẩm mốc, rách nát trong nhà tàng thư mà còn đi moi móc đất cát, sờ nắn tượng đài, bia đá... (...)

Nghiệp đế xuất phát từ lý do phòng thủ hải biên
Khi Trịnh Kiểm âm mưu chiếm gọn binh quyền, giết người anh của Ông là Nguyễn Uông, Nguyễn Hoàng tìm cách thoát hiểm và trả thù họ Trịnh. Tính toán mãi chưa biết nên làm gì, bèn sai người thỉnh ý Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, thì được khuyên một câu: "Hoành Sơn nhất đái, (...)

Biến động Tây Sơn tuy ngắn ngủi, tồn tại chỉ có 31 năm (1771-1802), nhưng đã gây nên sự đảo lộn lớn lao khiến kẻ thù đương thời, triều thần họ Nguyễn, cũng phải thán phục: "Kẻ kia, Nhạc Huệ, không có một miếng đất cắm dùi, thế mà vươn tay hô một tiếng, người theo cả vạn..." Vì thế, tuy vẫn gọi họ là "nguỵ" mà sau khi chiến (...)

Mồng một tháng giêng (1501), vua về Tây Kinh, cấm các quan không được sai quân cờ chở vợ con, đĩ đi theo, bừa bãi tình dục...
(Toàn thư, XIV, 23b)
Sex, hiểu như là giới tính liên hệ với dục tính không thường thấy trong sách sử. Vẫn có thể thấy đàn ông làm vua, đàn bà làm hoàng hậu, thứ phi - với vài bà ngang ngược (...)

Dòng Tên là một dòng tu đặc biệt của Công Giáo La Mã, mang tên Chúa Jesus. Từ gốc tên của Chúa, các tu sĩ dòng Tên được gọi là Jesuits.
Nhiệm vụ của họ là làm lính tiên phong chống các tôn giáo khác và các chính quyền không tuân phục Công Giáo La Mã. Do đó, dòng Tên được La Mã xưng là Đạo Binh Của Giáo Hội (The Church (...)

Trong quá trình xây dựng nhà nước phong kiến trung ương tập quyền, nhà Lê đã lấy những quan đIểm của nho giáo làm hệ tư tưởng, chỉ đạo việc biên soạn, ban hành luật pháp, nhằm thể chế hoá một nhà nước phong kiến Đại Việt, với truyền thống nhân nghĩa, yêu nước, thương nòi, lấy dân làm gốc, quan tâm đến đời sống của muôn dân. (...)

Kề phía Nam thị-xã Thanh-hoá, có làng Kiều-đại, là quê-ngoại của Lê Duy-Bang, thuộc dòng thứ sáu anh ruột Lê Lợi. Năm 1556, dòng Lê Lợi dứt, chúa Trịnh Kiểm tìm Duy-Bang ở đó, bèn lập làm vua để chống Mạc : tức là Anh-tông. Vì vậy, Kiều-đại trở thành quý-hương của nhà Lê trong khoảng Trung-hưng, rồi triều Gia-long dời đền (...)

Trên dưới hai trăm năm nay, trong dân gian thường truyền tụng câu ca dao:
Gái đâu có gái lạ đời / Con vua lại lấy hai đời chồng vua
Con vua đây là con vua Hiển tông triều Hậu Lê. Nhà Hậu Lê đóng đô ở Hà Nội ngày nay, thời bấy giờ gọi là Ðông Đô. Nàng là công chúa Ðông Đô. Hai đời chồng vua thì một đời chồng là vua nhà (...)

Như các triều đại phong kiến khác, triều Nguyễn cũng có một lớp người được gọi là thái giám. Chính sử không có tên tuổi của họ. Dấu vết còn lại duy nhất của lớp người này ở Việt Nam là mấy ngôi mộ rêu phong giữa bốn bức tường trong chùa Từ Hiếu (TP Huế).
Người đời, nhất là cánh đàn ông, thường bảo "sướng như vua" để bày tỏ (...)

Về vấn đề này, từ trước đến nay đã có nhiều thuyết được đưa ra, nhưng chưa có thuyết nào hoàn toàn vững chắc:
1. Thuyết của các ông Trương Vĩnh Ký và Lê Văn Phát: Sài Gòn do tiếng Khmer Prei Kor mà ra, và có nghĩa là củi gòn.
2. Thuyết của ông Louis Malleret: Sài Gòn do tiếng Tây Ngòn, tức là Tây Cống phát âm theo giọng (...)

1. Về phương diện từ ngữ
Tự điển Pháp Việt của Ðào Duy Anh định nghĩa chữ “soldat” là lính chiến. Chữ “soldier”, theo Anh-Việt từ điển của Nguyễn Văn Khôn cũng có nghĩa là binh lính. Thực ra, chữ “missionnaires” mới có nghĩa là những thừa sai. Tôi chưa bao giờ thấy ai dịch chữ “soldat” là lính thừa sai, và cụm từ “la (...)

1.
Trong cuốn sách Divers voyages et missions (Các cuộc hành trình và truyền giáo) của linh mục Alexandre de Rhodes do Cramoisy xuất bản tại Paris năm 1653 ở đoạn cuối chương 19 của phần thứ ba có một câu viết nguyên văn:
“J’ai cru que la France, étant le plus pieux royaume de monde, me fournirait plusieurs (...)

Giai đoạn hưng thịnh của nhà Trần
Trần Cảnh (1218-1277) lên làm vua năm 1225 lấy hiệu là Trần Thái Tông, cha là Trần Thừa làm Thượng hoàng, chú là Trần Thủ Độ làm Quốc Thượng phủ. Hồi đầu, vì Trần Thái Tông còn nhỏ, Trần Thủ Độ đã chi phối rất nhiều đến công việc chính trị như bức tử Thượng hoàng Lý Huệ Tông (1226), xây (...)

Năm 2005 là đúng 1000 năm, kể từ ngày mất của vua Lê Ðại Hành (941 - 1005).
Tại Hà Nội đã diễn ra một cuộc Hội thảo khoa học mang tên “Bối cảnh định đô Thăng Long và sự nghiệp của Lê Hoàn”. Hơn 30 tham luận của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu nhiều độ tuổi đã góp phần làm sáng rõ hơn chân dung một vị vua được coi là có (...)

(Xem thêm: [Đính chính về trận Kỷ Dậu 1789 >1050] và [Thử "bào chữa" cho Hoàng đế Lê Long Đĩnh >1445])
“Bên lề chính sử” (nxb Văn hóa thông tin) của TS sử học Đinh Công Vĩ (Viện nghiên cứu Hán Nôm) gồm nhiều bài viết như: “Lưỡng quốc Trạng nguyên Nguyễn Trực, ngôi sao rực sáng trên văn đàn Thăng Long”, “Người khai sáng (...)

Đọc vài cuốn sách về sử và văn hóa Cao Ly-Triều Tiên (xin xem mạng miễn phí kyujanggak.snu.ac.kr/info/info01_1.jsp 서울대학교 규장각 tức Khuê chương các của ĐH Seoul, giới thiệu bằng chữ Hangul nhưng chính văn bằng chữ Hán cổ (Hanja) thì thấy lịch sử và văn hóa hai nước rất giống nhau.
Thí dụ:
1) khoa thi nho học đầu tiên: Cao (...)

Tên gọi của một ải lớn bao bọc lấy đoạn đường độc đạo từ cửa ngõ Lạng Sơn xuôi về Hà Nội, nay thuộc thị trấn Chi Lăng, huyện Chi Lăng (Chương Lân cũ), tỉnh Lạng Sơn, ở quãng giữa hai thành phố Lạng Sơn và Bắc Giang.
Chi Lăng là ải thiên tạo có quy mô hoành tráng và đồ sộ chạy dài gần 20km, rộng 3km nối liền hai huyện Chi (...)

Chữ Nôm xuất hiện
Các cụ ta gọi chữ Nôm, có nghĩa là chữ của người phía Nam, khác với chữ ở phía Bắc, chữ Hán của Trung Quốc, tương tự như gọi thảo dược của Trung Y là thuốc Bắc, gọi thuốc cổ truyền Việt Nam là thuốc Nam. Cũng từ nôm có nghĩa là đơn giản, dễ hiểu, thực thà, rõ ràng trong tính từ nôm na.
Đã có nhiều lập (...)

Theo trang mạng EgyptToday.com ("Ai Cập hôm nay") ngày 11-10-2019, Bộ Cổ vật Ai Cập thông báo đã phát hiện tại thành phố Luxor thuộc vùng Bở Tây sông Nil một khu công nghiệp có từ Vương triều thứ 18, tức trong khoảng các năm 1549-1292 trước Công nguyên.
Đây được coi là một khu công nghiệp cổ có từ hàng (...)

Phần lớn những hiện vật kim loại trong các sưu tập ở bảo tàng được chia làm hai loại chính: hiện vật sử học và khảo cổ học. Hiện vật sử học tồn tại trên mặt đất liên quan đến hầu hết mọi khía cạnh trong cuộc sống, còn hiện vật khảo cổ học là đã được chôn giấu trong một thời gian dài rồi mới được khai quật lên.
Những vấn (...)

Giới sử học Trung quốc có câu: Muốn biết lịch sử TQ 500 năm hãy đến Bắc Kinh xem Cố Cung. Muốn biết LSTQ 1000 năm hãy đến Khai Phong xem Thanh Minh Thượng Hà Viên. Muốn biết LSTQ 2000 năm hãy đến Tây An xem Lăng Tần Hán đế. Muốn biết LSTQ 5000 năm hãy đến Hàng Châu xem Lương Chử.
Trên địa phận nước TQ ngày nay, (...)

Văn hóa Phùng Nguyên là một nền văn hóa tiền sử thuộc sơ kỳ thời đại đồ đồng, cuối thời đại đồ đá mới, từng tồn tại trong lưu vực sông Hồng cách nay chừng 4.000 năm đến 3.500 năm (muộn một chút so với văn hoá Longshan tại Sơn Đông và gần đồng thời với triều đại nhà Hạ theo truyền thuyết Trung quốc). Văn hóa (...)

Xin giới thiệu một nghiên cứu mới của TS Nguyễn Lê Anh có nhiều quan điểm tương đồng với BBT Đông Tác. Tuy nhiên chúng tôi cho rằng số liệu địa chất lấy từ nguồn khác chưa thuyết phục khi khảo cổ học cho biết đ̣ã tìm thấy dấu vết mang niên đại từ 22 đến 35 thế kỷ trước của những nền (...)

Một khám phá đáng ngạc nhiên vừa hé lộ sự thật mới mẻ về những gì thực sự xảy ra với một người đàn ông không may bị mất đầu trong vụ phun trào núi lửa Vesuvius vào năm 79 ở Pompeii (Italia).
Thoạt tiên, lúc cơ thể của nạn nhân được phát hiện, các nhà khảo cổ học nghi ngờ ông ta đã bị đè đến chết bởi một tảng đá lớn trong (...)

Trang mạng của PACUNAM (Quỹ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Maya) vừa công bố một phát hiện khảo cổ học lớn tại vùng rừng Petén ở miền Bắc nước cộng hòa Guatemala, với hàng nghìn công trình là di tích lãng quên của nền văn minh Maya, trong đó có một kim tự tháp cao 10 tầng và một cung điện hoàng gia lớn.
Khảo cổ học 3D (...)

Sau hơn 10 năm nghiên cứu và tiến hành thí nghiệm trên mẫu đá được tìm thấy vào năm 1982 ở Australia chứa hóa thạch có kích thước rất nhỏ mà mắt thường không nhìn thấy, các nhà khoa học của 2 trường Đại học Mỹ là UCLA và Wisconsin–Madison vừa tìm ra bằng chứng trực tiếp chứng minh sự sống đầu tiên trên Trái Đất của chúng (...)

Các nhà khảo cổ tin rằng họ đã giải mã được một trong những câu hỏi hóc búa nhất của lịch sử: Người Ai Cập cổ đã làm thể nào để vận chuyển hơn 170.000 tấn đá tới địa điểm xây dựng Kim tự tháp lớn Giza ?
Tạp chí Anh quốc The Independent ngày 3-11-2017 thông báo các phát hiện mới tại khu vực khảo cổ ở ngoại ô Cairo đã cung cấp (...)

Con người đã đến Australia từ ít nhất khoảng 65.000 năm trước đây, sớm hơn 18.000 năm so với tính toán từ trước đến nay.
Đây là kết quả nghiên cứu công bố ngày 20/7 sau khi các nhà khảo cổ tìm thấy các lưỡi rìu và đá mài tại một hang động ở khu vực cực Bắc của Australia.
Các nhà khoa học Australia đã sử dụng kỹ thuật xác (...)

Theo hãng tin Reuters ngày 30-6-2017, các nhà khảo cổ thuộc Viện nhân chủng học và lịch sử quốc gia Mexico (INAH: Instituto Nacional de Antropología e Historia) đã phát hiện một phần còn lại của hai tòa tháp với hàng trăm sọ người, gồm cả của phụ nữ và trẻ em, tại trung tâm lịch sử của thủ đô Mexico và điều này đã (...)

Lâu nay các nhà nghiên cứu cho rằng nguồn gốc của loài người tiến hóa từ loài vượn sống cách đây khoảng 5 triệu năm ở châu Phi. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây về các mẫu hóa thạch được tìm thấy ở Hy Lạp và Bulgaria đã mang lại một giả thuyết mới.
Các nhà nghiên cứu đến từ Pháp, Đức, Bulgaria, Hy Lạp, Canada và (...)

Các nhà khảo cổ học thế giới đang đau đầu vì chưa tìm ra lời giải cho một kim tự tháp bí ẩn có cấu trúc kỳ dị được xây dựng từ rất lâu trước đây ở Peru dưới hình dạng như núi lửa.
Kim tự tháp nằm ở Thung lũng Nepeña, nơi không có bất kỳ núi lửa hay bất kỳ kiến trúc nhân tạo tương tự nào có hình dạng như thế này.
Trong cuộc (...)

Đó là kết luận của một công trình khảo cổ học được công bố ngày 6-6-2017 tại Học viện Collège de France và trên tạp chí Nature hôm nay (8-6-2017).
Cơ sở cho kết luận này là một khám phá 5 bộ xương tại Djebel Irhoud (Maroc), do một ê-kíp khảo cổ học quốc tế đứng đầu bởi GS người Pháp Jean-Jacques Hublin thuộc Viện Max (...)

Đó là kết luận của một công trình khảo cổ học được công bố ngày 6-6-2017 tại Học viện Collège de France và trên tạp chí Nature hôm nay (8-6-2017).
Cơ sở cho kết luận này là một khám phá 5 bộ xương tại Djebel Irhoud (Maroc), do một ê-kíp khảo cổ học quốc tế đứng đầu bởi GS người Pháp Jean-Jacques Hublin thuộc Viện Max (...)

Khai quật tại di tích Động Bà Hòe, các nhà khảo cổ học vừa phát hiện 23 ngôi mộ táng và di vật gần 3.000 năm tuổi, rất có thể thuộc giai đoạn đầu của nền văn hóa Sa Huỳnh.
Ngày 16/8, Bảo tàng tỉnh Bình Thuận cho biết vừa phát hiện khu mộ táng với 23 mộ nồi và mộ đất có niên đại tiền văn hóa Sa Huỳnh (khoảng 2.500 đến (...)

“Kết quả khai quật vượt xa những gì chúng tôi kỳ vọng. Đợt phát hiện này có tầm vóc quốc tế, chưa từng ghi nhận trong khu vực” – PGS.TS Nguyễn Giang Hải, viện trưởng Viện Khảo cổ học Việt Nam, nhận định lạc quan về kết quả nghiên cứu khảo cổ bước đầu tại thị xã An Khê (tỉnh Gia Lai).
Thông tin được công bố sáng 1-4 với (...)

Các nhà khoa học Scotland vừa xác định được một loài bò sát khổng lồ từng sống ở vùng biển xứ này 170 triệu năm trước và đặt tên là "Dearcmhara shawcrossi".
Nghệ sĩ Todd Marshall tái dựng Dearcmhara shawcrossi như thế này. Source: Supplied
Ngày 12-1-2015 thông báo của nhóm nghiên cứu từ Trường Đại học Edinburgh (Scotland) (...)

Tháng 11-2013, Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á phối hợp với các cơ quan Văn hóa, Bảo tàng huyện Yên Hưng tiến hành làm vệ sinh, bảo tồn một hầm mộ gạch lớn có tên gọi dân gian là “Hố Của” tại Thôn Năm, xã Song Khoai, huyện Yên hưng, tỉnh Quảng Ninh. Hầm mộ này có niên đại thế kỷ thứ 2, cách nay hơn 1800 năm.
Di tích thời (...)

Sử liệu Trung Hoa vốn là một phương tiện trong việc nghiên cứu lịch sử Biển Đông, nguồn sử liệu này có điểm khá đặc biệt là cả Trung Quốc và Việt Nam đều cần phải dựa vào để lý giải nó theo chiều hướng có lợi cho mỗi nơi, có khi cùng một mẩu thông tin mà được lý giải theo hai hướng khác nhau.
Dẫn nhập
Một bộ phận học (...)

Được biết đến dưới nhiều tên gọi khác nhau như Ploutonion (Hy Lạp) hay Plutonium (trong tiếng Latin), cổng Pluto là một cái hang được sử dụng làm cánh cửa dẫn đến thế giới âm phủ trong thần thoại Hy Lạp – La Mã.
Sách địa lý Hy Lạp cổ viết: “Khu vực này có lượng khí độc dày đặc đến nỗi khó có thể nhìn thấy mặt đất. Bất (...)

Kết quả một phân tích ADN hóa thạch công bố mới đây cho biết người châu Á hiện đại và thổ dân châu Mỹ có thể là hậu duệ của một nhóm người từng sống cách đây 40.000 năm ở vùng đất nay thuộc Trung Quốc.
Để đi đến kết luận này, ngày 22/1 nhóm các nhà khoa học đến từ Viện Nhân học Tiến hóa Max Planck của Đức ở TP Leipzig cho (...)

Nằm trong vùng đệm rừng quốc gia Cúc Phương, hang Con Moong (thuộc bản Mọ, xã Thành Yên, huyện Thạch Thành, Thanh Hóa) nhiều năm nay được biết đến như một di chỉ khảo cổ học độc nhất ở Việt Nam và khu vực Đông Nam Á bởi tính chất đặc biệt của nó.
Qua nhiều lần khai quật, các nhà khảo cổ đã chứng minh được hang Con Moong (...)

Ngày 13/12, ông Hong Jin Geun, chuyên viên Bảo tàng quốc gia Hàn Quốc cho biết: "Qua khảo sát bước đầu tại di chỉ Phối Phối - Bãi Cọi (Hà Tĩnh) đã phát hiện các mộ đất, mộ chum, các loại hình này cũng có ở Hàn Quốc. Từ những phát hiện đó chúng tôi tập hợp thành tài liệu để nghiên cứu một cách tổng thể nền văn hoá của (...)

Các chuyên gia khảo cổ Mexico vừa phát hiện 47 bộ xương hoá thạch được xác định là của những người Maya sống vào thế kỷ 16, sau cuộc xâm lược của thực dân Tây Ban Nha.
Theo các nhà khảo cổ, 30 trong số 47 bộ xương này là xương trẻ con từ 3-6 tuổi và đều có dấu hiệu cho thấy những trẻ này bị suy dinh dưỡng và thiếu máu (...)

Ngày 1/12, các nhà khảo cổ học Trung Quốc cho biết vừa khai quật được các dấu tích của khu "Cung điện Hoàng đế" đồ sộ nằm trong khuôn viên của lăng mộ Tần Thủy Hoàng, vị Hoàng đế đầu tiên của Trung Hoa.
Theo các nhà nghiên cứu thuộc Viện Khảo cổ tỉnh Thiểm Tây, miền Trung Trung Quốc, dựa (...)

Ngày 23/11, tại Quy Nhơn, Viện khảo cổ học Việt Nam và Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Định đã tổ chức báo cáo sơ bộ kết quả khai quật khảo cổ học Tử cấm thành - Thành Hoàng đế (Vương triều Tây Sơn) lần thứ 5 năm 2012.
Bước đầu đã có nhiều phát hiện mới qua khai quật khảo cổ và nghiên cứu về quy mô diện tích (...)

Ông Nguyễn Phước Hải Trung, Giám đốc Bảo tàng Cổ vật (BTCV) cung đình Huế cho biết, vừa tổ chức khảo sát tại suối nước nóng thuộc xã Dương Hoà, thị xã Hương Thủy, Thừa Thiên-Huế để xác minh tấm bia đá cổ được Ban quản lý rừng phòng hộ thị xã Hương Thủy phát hiện tại lòng hồ Tả Trạch. Qua khảo sát, xác định đây là khu vực (...)

Xác ướp với mắt mở to
Các xác ướp nổi tiếng trước đây thường được biết đến ở Ai Cập. Về sau các xác ướp kỳ lạ đã được phát hiện ra ở khắp nơi trên thế giới, từ xác ướp đứa trẻ trên núi lửa ở Chile, tới xác ướp tóc đỏ ở đầm lầy thuộc Bắc Âu.
Xác ướp đông lạnh cô gái được tìm thấy ở Peru
Momia Juanita (theo tiếng Tây Ban Nha (...)

Cuộn sách Biển Chết luôn là đề tài tranh cãi nhiều thế kỷ nay. Cuốn kinh thánh cổ nhất thế giới từng được biết tới này là do một giáo phái bí ẩn của những người Essenes viết ra, các học giả nghiên cứu những văn bản thu thập được trong các hang động ở Qumran thuộc bờ tây sông Jordan, cho biết.
Hang số 4 ở Qumran, một trong (...)

Tháng 8/1227, Nguyên Thái tổ Thành Cát Tư Hãn (Genghis Khan, Thiết Mộc Chân) qua đời ở tuổi 67, sau khi đã lập nên một đế chế Mông Cổ hùng mạnh vắt ngang cả hai châu Âu - Á. Dù ngọn đèn thiêng trong ngôi đền thờ vị đại hãn này ở Mông Cổ cháy sáng suốt 781 năm qua, nhưng nguyên nhân cái chết của ông vẫn còn là một điều bí (...)

Giả thuyết mới về đội quân đất nung
Từ trước tới nay, người ta vẫn tin rằng đội quân đất nung là những người bảo vệ ở kiếp sau của Tần Thủy Hoàng (259-210 trước Công nguyên) - Hoàng đế đầu tiên của Trung Hoa thống nhất. Nhưng nhà nghiên cứu Sun Jiachun đang gây nên một cuộc tranh cãi mới khi ông tuyên bố rằng, đội quân đất (...)

Khảo cổ học bình dân Nam bộ: Từ thực tiễn đến lý thuyết là tập sách do Nhà xuất bản Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh vừa ấn hành. Tiến sĩ khảo cổ học Nguyễn Thị Hậu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP. Hồ Chí Minh là đồng tác giả. Mặc dù được điều động sang làm quản lý từ mấy năm nay nhưng người phụ nữ quê gốc An Giang (...)

III. THẢO LUẬN
Việc điểm qua các bằng chứng về cấu trúc mạng trong tiền sử, lịch sử và dân tộc học ĐNA cho thấy các bước hướng tới một mô hình nhận thức thứ bậc cho quá trình phát triển phức hợp xã hội phù hợp với bối cảnh ĐNA. Vì vậy tôi thấy có hai yếu tố cơ bản đóng góp vào sự phát triển mang tính thứ bậc ở ĐNA có (...)

Điều gì được coi là nổi bật về các nghĩa địa tiền sử Thái Lan nếu chúng ta tạm gác một loại lập trường lý thuyết nào đó sang một bên? Vượt khỏi một thực tế là mỗi nghĩa địa dường như đều là một phần của truyền thống táng thức thông dụng đã được đề cập ở trên, tôi cho là có bốn đặc trưng nổi bật sau:
1) Đặc trưng nổi bật đầu (...)

… Một khung khái niệm quyết định cách hiểu các mối quan hệ xã hội … một sự thay đổi trong khuôn khổ đó có thể xảy ra bằng một dấu hiệu rất khác biệt (Kemp và Husken 1991:8).
I. SỬ DỤNG KHÁI NIỆM MẠNG CHO XÃ HỘI ĐNA
Các đặc trưng chung của sự phát triển kinh tế xã hội đang ngày càng trở nên rõ ràng trong khu vực Trung tâm (...)

Mục đích dự án (Aims of the project)
Từ năm 1984 – 1985, nhà khảo cổ học New Zealand, Charles Higham và nhà khảo cổ học Thái Lan Rachanie Thosarat đã khai quật một đồi đất lớn cao 12m, diện tích 5 ha nằm trong vùng đồng bằng miền Trung Thái Lan cách vùng Duyên hải vịnh Thái Lan (Gulf of Siam) 22 km. Từ thủ đô Băng (...)

Trống Cổ Loa
Năm 1982, trong khi làm vườn, một nông dân đã phát hiện trên cánh đồng Mả Tre (Cổ Loa) một chiếc trống đồng Đông Sơn trong tư thế nằm ngửa. Bên trong chật ních các đồ đồng khác với số lượng chủ yếu là lưỡi một loại vũ khí chém bổ có hình như những lưỡi cày hình cánh sen.
Đây là một trống đồng thuộc loại quý (...)

Khảo cổ học đã tìm thấy chứng tích của sự buôn bán, rõ rệt nhất là sự phát hiện của đồng tiền cổ. Nhưng phát hiện ra chiếc cân tiểu ly thời Trần lại là chứng tích của sự buôn bán "siêu cấp" hơn, rạch ròi từng ly, từng lai...
Mới đây, trong đợt khai quật tại một địa điểm khảo cổ ở phố Trần Phú, Ba Đình, Hà Nội do Viện Khảo (...)

Theo thông tin từ Bảo tàng tỉnh Bắc Kạn, trên địa bàn 6 xã thuộc vùng hồ Ba Bể và lưu vực sông Năng, các nhà khảo cổ đã phát hiện ba di chỉ có dấu tích người thời tiền sử sinh sống.
Việc điều tra, thám sát khảo cổ đã được Bảo tàng tỉnh Bắc Kạn phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tiến hành trong tháng 6 và 7 năm nay. (...)

Một thùng ép nho, chiếc cốc và tô uống rượu có niên đại khoảng 6.000 năm, vừa được phát hiện ở miền nam Armenia, được cho là cổ nhất thế giới.
Phát hiện này được Hội Địa lý Mỹ công bố hôm 11/1 trong ấn bản online của tạp chí Nghiên cứu khảo cổ. AP cho biết, nơi mà các nhà nghiên cứu Armenia, Mỹ và Ireland tìm thấy được gọi (...)

Chẳng ai rỗi rãi thống kê, so sánh xem nhà khảo cổ nào ở nước ta đào được nhiều mộ thuyền nhất, tuy nhiên, trong những ngày lang thang theo ông Tăng Bá Hoành, nguyên Giám đốc Bảo tàng Hải Dương, tôi tin rằng, ông Hoành là người đã bỏ nhiều công sức nhất vào những chiếc mộ thuyền. Cả cuộc đời làm khảo cổ của ông, đã có (...)

Họ được gọi là người hang động hay Denisovan. Việc phát hiện hóa thạch 41.000 năm tuổi của họ đã chứng minh rằng, người Cro-Magnon, Neanderthal và người hiện đại không phải là 3 giống người duy nhất từng có trên Trái đất chúng ta.
Tháng 12 năm 2010, một nhóm nhà khoa học quốc tế đã khám phá ra giống người lạ sau khi (...)

Xưa nay, các nhà khảo cổ học đã thu lượm được nhiều tàn tích thực vật trải qua hàng ngàn năm nằm yên trong các hầm mộ hay tầng văn hoá. Trong số đó rất nhiều hạt quả do con người bỏ lại sau bữa ăn, là những bằng chứng vô cùng sinh động và quan trọng phản ánh nguồn thức ăn và môi trường đương thời.
Mới đây, các nhà bảo tàng (...)

Các nhà khoa học vừa phát hiện một chiếc giày da có niên đại 5.500 năm tại một hang động thuộc Armenia. Với tuổi thọ này, chiếc giày da vừa mới được tìm thấy còn già hơn Kim tự tháp Giza 1.000 tuổi.
Đoàn khảo cổ Ireland do tiến sỹ Ron Pinhasi thuộc trường Đại học Cork dẫn đầu đã tìm thấy chiếc giày cổ tại một hang động (...)

Khu mộ trên sa mạc khô cằn
Trong vùng sa mạc Lop Nor, ở hạ du sông Khổng Tước chừng 60km về phía Nam, có một khu thần bí được các nhà khoa học đặt tên là "khu mộ Tiểu Hà".
Một trong những vật tùy táng được tìm thấy trong khu mộ. Ảnh: NBWeekly.
Sa mạc Lop Nor là một vùng đất chết bị vây bởi những dải núi cao ngất. Vùng (...)

Di tích Ðình Tràng rộng khoảng 20.000 m2 thuộc thôn Ðình Tràng, xã Dục Tú, huyện Ðông Anh (Hà Nội) được phát hiện năm 1969. Ðến đầu năm 2010, Ðình Tràng đã được thám sát hai lần và khai quật sáu lần với tổng diện tích 349 m2.
Kết quả khai quật cho thấy, Ðình Tràng là di tích có tầng văn hóa dày gần 2 m với bốn lớp văn hóa (...)

Trong những ngày đầu năm 2010, tại Hà Nội, nhiều người say mê văn hoá cổ và lịch sử quân sự Việt Nam đã rất sửng sốt khi một chiếc nỏ liên châu bỗng xuất hiện và bắn nhiều mũi tên cùng lúc như ... trong truyền thuyết “nỏ thần” An Dương Vương 2.000 năm trước, rồi “công trình” ấy lại được trao Giải nhì Hội thi Sáng tạo kỹ (...)

Khác với những thời trước, quý tộc Lê - Trịnh được chôn nguyên xác chứ không hoả táng. Với kiểu chôn trong quan, ngoài quách lại được sử dụng nhiều vật liệu chống ẩm như than củi, chè búp khô, bỏng nếp rang, người chết được mặc nhiều lớp quần áo sạch đã được lưu giữ trong môi trường yếm khí khiến không phát triển vi sinh (...)

Di chỉ làng cổ Vĩnh Yên
Di chỉ làng cổ Vĩnh Yên (xã Vạn Thạnh, huyện Vạn Ninh, Khánh Hoà) được Viện Khảo cổ học và Bảo tàng tỉnh Khánh Hoà phát hiện, khảo sát và khai quật lần thứ nhất vào năm 2006. Trong lần khai quật tiếp theo từ tháng 7 đến 12-2009, các nhà khảo cổ học đã tập trung vào khoảng 2.000m2 trong tổng thể (...)

Xinhua- Các nhà khảo cổ Trung Quốc tuyên bố vừa phát hiện một ngôi mộ lớn được cho là nơi yên nghỉ của Tào Tháo, nhà chính trị và tài năng quân sự nổi tiếng cuối thời Đông Hán.
Đài truyền hình trung ương Trung Quốc cho biết, ngôi mộ nằm trong làng Xigaoxue, thành phố cổ An Dương, tỉnh Hà Nam.
Tại cuộc họp báo ở Bắc Kinh (...)

Ảnh trên: Đồng tiền Thái Bình Hưng Bảo đúc vào khoảng trước năm 970 thời Đinh Tiên Hoàng (968-979)
Như chúng ta đã biết, trong dòng chảy lịch sử tiền tệ, từ thuở ban đầu, đồng tiền chỉ được đúc để làm tín vật trung gian trao đổi hàng hoá. Song từ khi trên mặt đồng tiền có minh văn, có chữ, đồng tiền còn là báu vật tâm (...)

Sau 15 năm khảo cứu một bộ xương hominid (sinh vật cổ giống người), nhóm 47 nhà khoa học Đại học California (Mỹ) cho biết chúng ta có thể không tiến hoá từ loài tinh tinh. Hoá thạch này tên Ardipithecus ramidus, gọi tắt “Ardi”, có 4,4 triệu năm tuổi và do đó lịch sử nhân loại có thể đã bắt đầu sớm hơn một triệu năm, (...)

Trong 2 ngày 24-25/9/2009, giới khảo cổ học, các nhà nghiên cứu, các cộng tác viên quan tâm đến khảo cổ học cả nước đã gặp nhau tại Hội nghị Thông báo khảo cổ học lần thứ 44.
Một phần hố chân cột được dự đoán là lũy tiền tiêu của thành Cổ Loa - Ảnh: VƯƠNG ANH
Theo PGS Tống Trung Tín (Viện trưởng Viện Khảo cổ học), khảo (...)

Năm 1980, công nhân san lấp quả đồi Tượng Cương ở Quảng Châu (Trung Quốc) để xây cao ốc, khi đào vào núi đá khoảng 20m đã phát hiện một cái hang khổng lồ. Sau điều tra, các nhà khảo cổ khẳng định đây là ngôi mộ đá, được tạc vào trong lòng núi. Lối vào đã bị lấp bởi những tảng đá lớn. Ngôi mộ nằm sâu trong núi đá, nên đã (...)

Các nhà khảo cổ Ai Cập vừa phát hiện một kim tự tháp bị chôn vùi trong sa mạc và cho rằng đây là lăng mộ của thân mẫu một vị Pharaoh từng trị vì cách đây hơn 4.000 năm.
Nhóm các nhà khảo cổ Ai Cập làm việc tại một khu lăng mộ cổ ở Saqqara
Kim tự tháp này được phát hiện ở vùng sa mạc phía nam thủ đô Cairo và được cho là (...)

Hình tái tạo Ganlea megacanina
Cho đến nay, người ta vẫn cho rằng tổ tiên của loài người tiến hoá từ loài vượn ở châu Phi, nhưng từ những hoá thạch khai quật ở Myanmar, nhà nhân chủng học Mỹ Chris Beard lại cho rằng quá trình này xảy ra tại Châu Á. Giả thuyết trước đây về nguồn gốc châu Phi của loài người đang lung lay. (...)

Người phụ nữ này đã nằm yên tĩnh gần 3.000 năm, được bịt kín trong một quan tài có trang trí để sẵn sàng cho hành trình xuống âm phủ. Nhưng giờ đây bộ mặt của Meresamun, một nữ thầy tế từng hát trong các ngôi đền của Ai Cập cổ đại hàng trăm năm trước khi Chúa giáng sinh, đã lần đầu tiên được vẽ lại rõ nét.
Người ta cho (...)

Trong cuộc tổng điều tra, khảo sát các cổ vật, di vật lịch sử, văn hoá trên địa bàn toàn tỉnh Quảng Trị, nhà bảo tàng tỉnh này đã tìm thấy hai sắc phong thời Tây Sơn. Trước đó 2 năm một điều tương tự cũng đã xảy ra ở Hải Dương.
Năm 1802, toàn bộ nhà Tây Sơn bị nhà Nguyễn lật đổ. Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi vua, lấy niên hiệu (...)

(TT&VH) Trong khi tiến hành trùng tu toà tháp đá đã bị hư hại do nghiêng trần trên toà tháp cổ nằm phía sau nhà tăng chùa Bút Tháp (Bắc Ninh), hoạ sĩ Phan Cẩm Thượng đã bất ngờ phát hiện trong lòng toà tháp đá cổ có hai cuốn sách bằng đồng khắc chữ Hán rất đẹp và gần như mới.
Câu chuyện lan xa rất nhanh và những (...)

Ngôi mộ cố 2.500 năm tình cờ được phát hiện ở Giang Tây cuối năm 2006 thật bí ẩn: Nó chứa tới 47 quan tài làm từ những thân cây nanmu. Đây là lần đầu tiên có một ngôi mộ tập thể được tìm thấy ở vùng này và nó được coi là khám phá khảo cổ quan trọng nhất ở Trung Quốc trong những năm gần đây. Các cuộc nghiên cứu cho đến nay (...)

Trong quá trình tu bổ khu di tích khảo cổ học hang Xóm Trại thuộc văn hoá Hoà Bình tháng 10/2008, Bảo tàng tỉnh Hoà Bình cùng các nhà khảo cổ học thuộc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á đã có nhiều phát hiện mới quan trọng về hoạt động kiếm ăn, chôn cất, đi lại và nghệ thuật của các thế hệ cư dân sinh sống trong hang này. 18h (...)

Xác ướp đeo mặt nạ gỗ với đôi mắt bằng vỏ sò ở Peru
Một hòn đá, một bức vẽ hay thậm chí... một bãi phân hoá thạch cũng nói lên rất nhiều điều về quá khứ của nhân loại.
Bức tranh sơn dầu từ thế kỷ 7 ở Afghanistan mô tả các sự tích của đạo Phật
1. Xác ướp đeo mặt nạ
Một xác ướp 1.700 năm tuổi nhưng vẫn còn nguyên vẹn, đeo (...)

Trong lúc đào huyệt mộ, anh Nguyễn Công Cường và người thân đã tìm thấy một ngôi mộ táng, sâu hơn 2m, trong vườn nhà tại thôn Vĩnh Xương, xã Điền Môn, huyện Phong Điền (Thừa Thiên - Huế). Ngôi mộ gồm 3 hũ gốm đặt đứng sát cạnh nhau tạo thành 3 góc, bên trong chứa đầy cát trắng tinh, nắp đậy bằng 2 tô và 1 đĩa có chữ Phước ở (...)

Những vết mòn trên đá được lặp đi lặp lại một cách có hệ thống. Những vết mòn đó xuất hiện ở những nơi mà con người hiện đại chưa đặt chân tới. Những vết mòn nằm trong địa tầng văn hoá nguyên vẹn chưa bị xáo trộn của văn hoá Hoà Bình. Những vết mòn đó chỉ thấy xuất hiện trên những tảng đá gốc hay đá lăn tự nhiên thành lối, (...)

Theo tin esciencenews.com ngày 30-10-2008, một nhóm các nhà khoa học Anh-Ý công bố kết quả nghiên cứu DNA cho thấy “người băng Tyrol” Ötzi không thuộc một nhánh nào trong sơ đồ DNA của con người hôm nay. Nói cách khác, chủng tộc người này đã tuyệt diệt. Ötzi hoặc Oetzi là tên đặt cho cái xác 5.300 tuổi do một đôi vợ (...)

TS Trình Năng Chung, Viện Khảo cổ học, cho biết: trong đợt khai quật lần đầu tiên tại di tích hang Phia Mùn, thôn Nà Lạ, xã Sơn Phú, huyện Nà Hang (Tuyên Quang), từ cuối tháng 8-2008 đến nay, đoàn đã phát hiện cách táng tục mộ kè đá trong hang động.
Đây là một hiện tượng hiếm gặp trong các di tích thời tiền sử ở nước (...)

Ảnh bên: Tên của anh hùng Gilgamesh viết bằng chữ hình nêm.
Năm 2004, một đoàn khảo cổ học Đức đã phát hiện dưới sa mạc Iraq thành phố Uruk cổ xưa, nơi mấy nghìn năm trước bắt nguồn một nhánh của sông Euphrate và là nơi vị vua nổi tiếng Gilgamesh đóng đô trị vì vương quốc.
Đền thờ (ziggurat) thần bảo hộ TP Uruk
Các nhà (...)

Tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, số 2 Nguyễn Bỉnh Khiêm, Q.1, TP.HCM, xác ướp này đã được trưng bày trong lồng kính suốt 10 năm qua (Đôi hài bên chân xác ướp - Ảnh: G.H).
Tiến sĩ Bá Trung Phụ, Trưởng phòng trưng bày và tuyên truyền của bảo tàng, đã cho PV Giao Hưởng biết thêm nhiều chi tiết thú vị.
* Ông có thể cho biết (...)

Ảnh: Đường vào di tích Thần Sa
Từ TP Thái Nguyên, theo quốc lộ 1B Thái Nguyên - Lạng Sơn chừng 22 km, đến ngã ba La Hiên, rẽ trái đi tiếp chừng 15 km chúng ta sẽ đến một vùng núi đá vôi đẹp hùng vĩ, một vùng non xanh nước biếc, sơn thủy hữu tình của đất Võ Nhai (Thái Nguyên).
Hai chữ Thần Sa, gợi sự liên tưởng về một (...)

Nguyễn Anh Huy và bản thảo Tiền cổ học Việt Nam, sơ truy và lược khảo của anh
Một nửa, nửa phía Nam của Việt Nam ngày nay, đất của Champa cũ, hình thành và nhất thống được, là do hai cuộc di dân để giữ biên ải phía Nam nước Đại Việt, nhưng nguyên nhân sâu xa thì khác nhau và tạo hệ quả khác nhau... Cuộc di dân năm 1306 (...)

Các nhà khoa học Anh tin là họ đã đào được dấu chân người ở miền trung Mexico có tuổi ước lượng khoảng 40.000 năm. Khám phá này rất quan trọng vì nó làm đảo lộn một loạt các khảo sát trước đây cho là con người thượng cổ đầu tiên khám phá châu Mỹ chỉ đến vùng đất hoang sơ này cách đây 13.500 năm mà thôi.
Giáo sư Mathew (...)

Văn hoá Đông Sơn là một nền văn hóa đồ đồng và đồ sắt sớm, từng tồn tại ở một số tỉnh miền bắc và bắc trung bộ Việt Nam mà trung tâm là khu vực Đền Hùng, dọc ba con sông chính của đồng bằng Bắc Bộ: sông Hồng, sông Mã, sông Lam. Nền văn hoá này được đặt tên theo địa phương nơi các dấu tích đầu tiên của nó được phát hiện ở gần (...)

Ardipithecus là một giống thuộc họ người vượn phương nam Australopithecus
AFP - Một nhóm các nhà cổ sinh vật học cho biết những hóa thạch 4 triệu năm tuổi được tìm thấy ở Ethiopia đã cung cấp những bằng chứng vững chắc đầu tiên về mối liên hệ giữa hai bước tiến hóa của con người bằng cách kết nối khoảng cách giữa (...)

Làng Cả nằm trên một quả đồi thấp (đồi Nhãn), xưa thuộc Kẻ Gát - Thọ Xuân, sau là xã Chính Nghĩa, nay là phường Thọ Sơn, thành phố Việt Trì, cách khu di tích lịch sử Ðền Hùng 13km về phía đông nam, cách cầu Việt Trì theo quốc lộ số 2 gần 2km.
Di tích Làng Cả được giới khảo cổ học biết tới từ năm 1959 khi bắt đầu xây dựng (...)

Xem bài đã đăng: Nguyễn Việt: Về cái gọi là "...những phát hiện lịch sử chấn động".
Để có thêm tư liệu, độc giả có thể tham khảo các nghiên cứu sau đây: Minh văn chữ Hán sớm nhất (Minh văn trên trống đồng Đông Sơn) của tác giả Nguyễn Việt trên Tạp chí Khảo cổ học tháng 5-2007; Địa điểm xóm Rền (Phú Thọ) của tác giả Hán Văn (...)

Hóa thạch của một con bò sát biển khổng lồ vừa được khai quật trên một hòn đảo ở Bắc cực, thuộc về loài bò sát biển lớn nhất mà khoa học từng biết đến, một nhóm các nhà khoa học thuộc Natural History Museum ở Oslo, Na Uy, đứng đầu bởi Jørn Harald Hurum (ảnh bên) thông báo.
Mẫu vật 150 triệu năm tuổi được tìm thấy ở (...)

Trong loạt bài trên báo Thanh Niên, trong khi phủ nhận hoàn toàn sự tồn tại của triều đại An Dương Vương, Thiền sư Lê Mạnh Thát không đề cập chút nào đến những kết quả khảo cổ học từ trước đến nay về triều đại này. Để làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên báo SGGP đã có cuộc trao đổi với PGS. TS Phạm Minh Huyền, một chuyên gia (...)

Ảnh bên: tranh minh họa loài Velafrons coahuilensis
Lược dịch: Theo thông tin của các nhà khoa học, xương một loài khủng long mỏ vịt có mào mới được phát hiện ở Mexico. Khám phá ra hóa thạch 72 triệu năm tuổi đã đóng góp thêm sự đa dạng các loài khủng long từng sống ở miền tây Bắc Mỹ trong suốt giai đoạn sau của thời (...)

Một quảng trường nhỏ được xây dựng từ 5.500 năm trước mới được phát hiện ở Peru. Các nhà khảo cổ cho rằng đó là một trong những công trình lâu đời nhất ở châu Mỹ.
Nhóm các nhà khảo cổ Peru và Đức đã khám phá ra khu quảng trường hình tròn, nằm sâu dưới một công trình đổ nát khác có tên là Sechin Bajo ở Casma, cách thủ đô (...)

Mặt tiền ngôi đền
Các nhà khảo cổ đã phát hiện ra khá nhiều chi tiết quan trọng tại khu vực Đền thờ thần Amun ở Karnak, bao gồm: những bồn tắm dùng trong tế lễ, lối đi vào riêng biệt dành cho vua chúa và tàn tích của một bức tường khổng lồ xây dựng cách đây 3.000 năm để chặn bờ sông Nile vào thời đó.
Những di vật khảo (...)

Trong lịch sử xây dựng đàn tế ở Việt Nam, đây là di tích đàn tế Nam Giao cổ nhất còn tương đối nguyên vẹn dấu tích nền móng ở khu vực trung tâm
Sáng 24.11.2007, tại huyện Vĩnh Lộc (Thanh Hoá), Viện Khảo cổ học Việt Nam phối hợp cùng Sở VHTT công bố kết quả khai quật lần 2 di tích đàn tế Nam Giao do Hồ Hán Thương xây dựng (...)

Các nhà khảo cổ Peru vừa phát hiện tại thung lũng Lambayeque (Sipan), cách thủ đô Lima (Peru) khoảng 750km về phía Bắc, một ngôi đền được gọi là Ventarron ước tính xây cách đây 4000 năm (Ảnh: Reuters)
Trong ngôi đền, một số kết cấu tương tự cầu thang dẫn đến nơi thờ phụng với một số bức họa trên tường còn có thể nhận (...)

Các nhà cổ sinh vật học Argentina và Brazil đã công bố vào hôm thứ hai 15-10-2007 một loài khủng long ăn cỏ khổng lồ mới, sống cách đây khoảng 88 triệu năm tại vùng Patagonia (Argentina), nơi các hóa thạch của chúng được tìm thấy.
Các nhà khoa học đã đào được phần cổ, lưng, hông và đốt sống đuôi đầu tiên của khủng long. (...)

Ảnh trên: Mảnh trôn bát ở An Dụ có chữ Thái và khắc hình rồng. Theo nghiên cứu, nó xuất xứ từ phía bắc Thái Lan, có niên đại từ TK 16 và lần đầu tiên được tìm thấy ở Việt Nam.
Theo tấm bản đồ “Sông Đàng Ngoài” thì Domea nằm ở vùng cửa sông Thái Bình và ở vị trí 20 độ 45 phút vĩ độ Bắc, nay thuộc làng An Dụ, xã Khởi Nghĩa, (...)

Cho đến nay, sử cũ chỉ công nhận Thăng Long và Phố Hiến là hai đô thị duy nhất ở Đàng Ngoài (tức miền Bắc dưới thời Lê-Trịnh). Nhưng gần đây, một số nhà khảo cổ và sử học Việt Nam đang đặt giả thuyết về sự tồn tại của một đô thị thứ ba mà thuỷ thủ phương Tây ngày ấy gọi là Domea (Đò Mè ?).
Trong thời kỳ tu nghiệp tại Hà (...)

Ngày 7.9 Bảo tàng Tổng hợp Bà Rịa - Vũng Tàu và Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ đã phát hiện tại ấp Gò Cát, Phước Thuận, huyện Xuyên Mộc, BR-VT một thành cổ có niên đại khoảng 1400-1600 năm.
Thám sát sơ bộ cho hay, thành cổ xây bằng đá ong có 2 vòng. Vòng trong hình vuông, mỗi cạnh dài khoảng 200m, rộng khoảng 4ha. Vòng (...)

Khi băng hà bao trùm trái đất khoảng 30.000 năm trước, người cổ Neanderthal (hình bên) vẫn tìm được nơi ẩn náu trong những hang động ở Gibraltar (Tây Ban Nha) để tiếp tục tồn tại thêm 10.000 năm nữa.
Những khám phá khảo cổ mới ở châu Âu đã buộc các nhà khoa học phải xem xét lại gốc tích của tổ tiên. Mặc dù đã từng được (...)

Mansuy, nhà địa chất học và khảo cổ học người Pháp, đến Hà Nội 1901, làm việc ở Sở Địa chất Đông Dương, người mở đầu cho khảo cổ học thời đại đá ở Việt Nam.
Tại đây, ông nghiên cứu xác định các động vật hoá thạch nhưng đồng thời còn tiến hành các cuộc khai quật khảo cổ học. Mansuy đã khai quật các di chỉ Samrong Sẽn và Long (...)

Các nhà khảo cổ vừa tìm ra một “nghĩa địa” chứa hàng ngàn mẫu hóa thạch khủng long nằm ở phía đông Tây Ban Nha.Những hóa thạch này dường như là di tích khủng long lớn và đa dạng nhất từng được khai quật ở châu Âu.
Số lượng hóa thạch tương đối lớn, lên đến 8.000 mẫu của 8 loài khủng long, bao gồm những loài khủng long ăn cỏ (...)

Hóa thạch là di tích và thân xác của sinh vật được bảo tồn trong lớp nham thạch ở vỏ Trái đất, hiện vật của lịch sử phát triển các loài và trở thành đối tượng nghiên cứu của các nhà cổ sinh vật học và một số nhà khảo cổ.
Hóa thạch của 6 chú khủng long con chết trong trận lũ bùn của núi lửa tại vùng Yixian (Dịch huyện) (...)

Thuyết “Tổ tiên trực hệ của con người hiện đại là Lucy, người vượn phương Nam Australopithecus” có thể sẽ không còn được công nhận nữa, sau khi các nhà khoa học tìm được một sọ người xấp xỉ niên đại với Lucy nhưng lại mang những đặc điểm hoàn toàn khác của một sinh vật chưa từng được biết đến. Ảnh: phục hiện Kenyanthropus (...)

Những hoá thạch sót lại từ các hạt lúa mỳ, lúa mạch, quả sung và quả hồ trăn gần 10.000 tuổi đã giúp các nhà khoa học giải đáp một bí ẩn, đó là khi nào và làm thế nào những người săn bắt hái lượm du mục trở thành các nông dân định cư.
Nhóm nghiên cứu do nhà khảo cổ Phillip Edwards tại ĐH La Trobe, Australia, đứng đầu, cho (...)

Ta thường biết đến nền văn minh rực rỡ thời Đông Sơn qua những chiếc trống đồng. Nhưng người ta còn thấy được nhiều nét tinh hoa đặc sắc của nền văn hóa này khi khai quật được những đồ trang sức của nền văn hóa Đông Sơn cách đây 2500 năm.
Chuông đồng có hình voi
Khi khai quật mộ táng thời Đông Sơn, các nhà khảo cổ đã tìm (...)

Giáp Ngọ 2014 là một năm đầy khám phá khảo cổ học, từ con tàu bị đắm 4.000 tuổi, khối đá đẽo khổng lồ, những mương nhân tạo bí ẩn, 7 hang động nghệ thuật tiền sử trên đảo Sulawesi, một ngôi mộ hoành tráng ở Hy Lạp, đến một pharaoh mới được tiết lộ của Ai Cập. Những tiến bộ công nghệ cũng cho phép tìm ra dấu tích ngôi đền (...)

Hầu hết các nhà Ai-cập học tin rằng tượng nhân sư Sphinx (ảnh) dưới chân kim tự tháp Giza có khoảng 4.500 tuổi. Nhưng con số này không có bằng chứng xác thực
1. Tuổi của kim tự tháp và tượng nhân sư Sphinx
Theo Robert Bauval, tác giả cuốn “Tuổi của Sphinx” thì “không hề có bất cứ ghi chép nào, thậm chí chữ khắc trên (...)

Ta mới chỉ biết về "bề ngoài" của văn hoá Sa Huỳnh, còn cơ cấu đời sống của cư dân Sa Huỳnh biến chuyển ra sao để đạt tới nhà nước cổ đại Chămpa... vẫn là những khoảng trống lớn.
Mộ chum tại di chỉ Tam Mỹ, Quảng Nam
Sáng 8/7/2009, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam phối hợp với Viện Khảo cổ học và Bảo tàng nhân học khai trương (...)

Lưu ý: do bài gốc đăng trên FB gồm nhiều kỳ khá dài nên BBT Đông Tác xin thêm vào một số tiêu đề nhỏ và cập nhật để bạn đọc tiện theo dõi Ảnh trên: sử gia Pháp Henry Maspéro
DẪN NHẬP
Năm 214 BC, Lĩnh Nam bị Tần Thủy Hoàng “thống nhất” vào bản đồ nước Tần, rồi bị chia làm ba quận: Nam Hải, Quế Lâm và (...)

Phan Bội Châu viết trong sách Việt Nam quốc sử khảo: “Nước ta, mọi việc từ thời giặc Thục trở về trước không thể kê cứu rõ…”
Lĩnh Nam
Các tác giả sách “Nam Việt Quốc sử” [mà tôi đang đọc] cho rằng khi nhà Tần chiếm Lĩnh Nam (năm 214 BC) chúng cũng chiếm luôn miền bắc Việt Nam. Chương I sách này nói Lĩnh Nam bao gồm hầu (...)

Mùng 10 tháng 3 âm lịch hàng năm, hàng triệu con Lạc cháu Hồng cùng hướng về đất Tổ. "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương" đã được UNESCO công nhận là "di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại". Thế nhưng, có hay không sự tồn tại của "thời đại Hùng Vương" vẫn là những điều đang được làm rõ. Phóng viên Kinh tế & Đô thị đã (...)

Đã có nhiều công trình nghiên cứu về cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng qua khảo cổ, qua hệ thống đền thờ ở Trung Quốc… Trong bài này xin được giới thiệu một phần công trình của giáo sư Lê Trọng Khánh, qua lược đồ ngôn ngữ cổ để góp phần làm sáng tỏ thêm không gian rộng lớn cuộc khởi nghĩa của Hai Bà
Vấn đề xác định không gian (...)

BBT: Eric Henry ghi là (Ư) Việt, khác (Cồ) Việt. Tại vùng đất gần Thượng Hải và Triết Giang bây giờ, hơn 5000 năm trước còn có Liangzhu Culture cũng chưa thấy liên quan.
Nguồn: Eric Henry 2007. The Submerged History of Yuè, Victor H. Mair, Editor Sino-Platonic Papers, Department of East Asian Languages and (...)

Như trong bài viết trước1, chúng tôi đã nhận định Đại Việt sử ký toàn thư - bộ sử quan trọng nhất của Việt Nam đề cập những sự kiện từ khởi thủy cho đến thế kỷ XVII - là một tư liệu được biên soạn trên tư duy đa nguyên “văn - sử - triết” của thời Trung Đại. Trong đó, bộ sử này đã sưu tập nhiều huyền thoại dân gian của đời (...)

Ở phần 3 ta đã tìm hiểu haplogroup O2a1-M95* trong sắc dân Việt Nam (viết tắt “VN”) và cho rằng tổ tiên của đám đó có lẽ đã ra đời ở một nơi giữa Lào và Thái hơn hai chục ngàn năm trước rồi từ đó lan ra khắp Đông nam Á, lên tới nam Trung Quốc (viết tắt “TQ”) và sang tận đông bắc Ấn Độ.
Đó là một bức tranh nhìn cách xa 20 (...)

Ở phần 2 Nguồn gốc người Việt (2): BÁCH VIỆT theo nhân chủng học phân tử (molecular anthropology), ta biết sắc dân Việt Nam (viết tắt “VN”), nói riêng đàn ông, gồm hơn mười đám người khác nhau, thuộc về những Y-DNA haplogroup khác nhau, trong đó cái đám đông nhứt thuộc về haplogroup O2a1a (biểu 1a-b).
Biểu 1a: vẽ lại (...)

Các đồng tiền “An Nam” trong thư tịch cổ tiền học và những giải đáp lạc lõng
Các đồng tiền nói đến ở đây là những đồng tiền của niên hiệu Càn Long (1735-1799) và Quang Trung (1788-1792), mặt sau có hai chữ “an nam” (Hán, loại rõ rệt hay kiểu cách). Theo tài liệu nắm trong tay, chúng tôi thấy đồng Càn Long có mặt trong sách (...)

Xem thêm: Nguồn gốc người Việt (1) : NHẬP ĐỀ
Trên con đường đi tìm hiểu nguồn gốc, có đôi chỗ sương mù dày đặc mà ta nên tránh kẻo không bao giờ tìm thấy lối ra. Chỗ thứ nhứt: “Bách Việt”.
Nói cho gọn như William Meacham [1], Bách Việt là tên mà người Hán dùng để gọi chung những nhóm người “không-phải-Hán” (unsinicized) (...)

Muốn đánh giá đúng cục diện cuộc chiến và khí phách của Hai Bà Trưng, hai vị nữ anh hùng dân tộc có lẽ lại phải qua chính tâm trạng vị "mãnh tướng" họ Mã.
An Nam chí lược của Lê Tắc (nhiều học giả cho rằng nên đọc là Lê Thực) có ghi lại tâm trạng của Mã Viện trong ngày mừng chiến thắng như sau: Mã Viện khi đã dẹp yên (...)

(Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc)
Bản đồ Trung Hoa đời nhà Đường (màu tím). Nam Chiếu (Nam-Chao) ở địa thế Tây Bắc của An Nam (nguồn: Thư viện E-Book)
Điền Tại Hựu và Thôi Cảnh, hai người kế vị Bùi Nguyên Hữu, dường như đã được hưởng một tình hình khá ổn định trong thời gian ngắn mà họ cai trị Đô Hộ Phủ (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu sách Việt Nam khai quốc
Mặc dầu Quế Trọng Vũ tái chiếm được Đại La thành nhưng rõ ràng các cuộc nổi loạn đã giáng cho chính quyền nhà Đường tại miền Nam một đòn chí tử. Hậu quả từ thất bại của Bùi Hành Lập trong chiến dịch tấn công "Man Hoàng Động" còn tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều vụ nổi (...)

(Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc)
Tượng thiền sư Vô Ngôn Thông
Sự phục hồi của nhà Đường từ sau loạn An Lộc Sơn chỉ được một thời gian ngắn ngủi và Trung Hoa bước vào đêm dài của một đế chế lụi tàn. Chiều hướng này còn diễn ra nhanh hơn do thái độ chống đối ngày càng lộ liễu hơn của các thủ lãnh bộ lạc (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Những nỗ lực tái lập quyền uy của nhà Đường ở Giao châu
Đầu thế kỷ 9 thì tình hình chính trị ở Trung Quốc đã ổn định và nhà Đường được hưởng một thời kỳ tương đối yên bình dưới thời Đường Hiển Tông (806-820). Đường Hiển Tông gặt hái được ít nhiều thành công trong việc cắt (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Mặc dầu sử liệu còn lại rất ít ỏi, chúng ta cũng có thể rút ra được một số kết luận về sự phát triển xã hội, kinh tế và văn hoá Việt Nam dưới ách đô hộ của nhà Đường. Thời kỳ đô hộ này có thể được chia ra làm 3 giai đoạn: Giai đoạn 1 là vào thế kỷ thứ 7 khi lớp cầm quyền địa (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
BIẾN ĐỘNG CHÍNH TRỊ THỜI NHÀ ĐƯỜNG
Thời kỳ Đường Huyền Tôn (Đường Minh Hoàng) trị vì được gọi là “thời đại vàng son” của toàn nhà Đường. Văn học nghệ thuật đua nhau nở rộ và quân đội bắc triều liên tiếp bành trướng ra mọi ngả. Ngoài những thống kê dân số mà chúng ta đã xem (...)

Đền thờ Mai Hắc Đế ở thị trấn Nam Đàn, tỉnh Nghệ An
Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Trong thời gian đô hộ An Nam không ít các quan chức nhà Đường đã lợi dụng danh nghĩa văn hoá bản xứ nhằm phục vụ việc chính thống hoá quyền hành của họ đối với dân chúng địa phương. Theo truyền thuyết, thời Ưng Huệ Vương (...)

Hai bộ sách trong Tứ khố toàn thư có tên Lãnh ngoại đại đáp (嶺 外 代 答) và Ðông Tây Dương khảo (東 西 洋 考) đề cập nhiều lần đến Giao Chỉ dương tức biển Giao Chỉ.
Lãnh ngoại đại đáp do Chu Khứ Phi soạn. Khứ Phi người đất Vĩnh Gia, đậu Tiến sĩ năm Long Hưng thứ 1 [1193]; từng giữ chức Thông phán tại Quế Lâm, Quảng Tây. Vì làm quan (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Trong thế kỷ 7 và đầu thế kỷ 8, vì đế quốc Đường củng cố được sự cai trị trên phần lớn châu Á Châu khiến nhiều Phật tử ở Đông Á có dịp đi hành hương đất Phật ở Ấn Độ và Tích Lan. An Nam Đô Hộ Phủ là địa điểm quan trọng vì các chuyến hành hương bằng đường biển xuất phát từ đây (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Trong thời kỳ đô hộ An Nam Đô Hộ Phủ nhà Đường đã tiến hành kiểm tra dân số tất cả 5 lần với các con số được lưu lại trong thư tịch theo Bảng 5. Theo bảng thống kê dân số này thì số dân kiểm tra lần đầu tiên là theo “số liệu cũ”, có lẽ vào khoảng đầu thế kỷ 8. Lần kiểm tra (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
KHÂU HOÀ
Cũng như triều đại Tấn 800 năm trước đó, triều đại nhà Tùy có những dấu hiệu báo trước sẽ là một vương triều lớn. Giết chính cha mình là Tùy Văn Đế để tiếm ngôi vào năm 604 Tùy Dạng Đế đã làm kiệt quệ đế quốc non trẻ bằng những cuộc chiến tranh, những dự án xây dựng (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Tượng phụ nữ gốm trắng (đời nhà Tùy 581-618)
Quan hệ của Lý Phật Tử với triều Trần Trung Quốc bên ngoài có vẻ hữu nghị nhưng chẳng bao giờ chặt chẽ vì thế lực bấp bênh của nhà Trần. Do đó quan hệ giữa đôi bên phần chính là chỉ qua việc giao thương. Theo sử liệu thì những (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Chùa Dâu (Pháp Vân) xây vào thế kỷ thứ 3
Nhìn lại những truyền thống bản xứ có từ thời thượng cổ mà Triệu Quang Phục đã tìm cách khôi phục và bổ túc thêm thì chiều hướng văn hoá ở Giao Châu dưới thời kỳ Lý Phật Tử được xem như là thời Phật Giáo đầu tiên được Việt Nam hoá. (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Khi Lý Bí phải rút vào thung lũng Khuất Liễu sau khi bị Trần Bá Tiên đánh bại ở hồ Điển Triết vào năm 546 thì Triệu Quang Phục, con trai của Thái Phó Triệu Túc trở thành lãnh tụ kháng chiến trong đồng bằng sông Hồng. Triệu Quang Phục lập bản doanh trên một bãi đất nằm giữa (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Các tài liệu của Trung Quốc và Việt Nam đều có ý kiến trái ngược nhau về các diễn biến lịch sử tại miền Nam vào thế kỷ 6. Trước khi nghiên cứu các sử liệu Việt Nam, chúng ta hãy xem xét cẩn thận các quan điểm trong sử liệu của Trung Quốc để xác định xem mức độ khả tín từ (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
NHÀ LƯƠNG XUỐNG MIỀN NAM
Vào thế kỷ thứ 6, do việc kiểm soát lỏng lẻo của nhà Lương, hoài bão độc lập tự chủ của Việt Nam lại được trải nghiệm qua các động thái nhằm định hình tư thế chính trị thấm đậm màu sắc bản xứ của họ. Ngay khi Lương triều tìm cách tạo áp lực chính (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Suốt các thời kỳ được nhắc đến trong chương 3 này, Trung Quốc đã đô hộ Việt Nam vừa không thường xuyên vừa không chính thức. Sự đô hộ ấy đến và đi như nước triều lên xuống vì dân chúng Giao Châu ở nơi biên cương xa xôi chỉ chực chờ nổi dậy tùy theo thế mạnh yếu của bắc triều. (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Khi thay thế nhà Tấn cai trị Giao Châu, việc đầu tiên nhà Lưu Tống làm là tìm cách dẹp yên các cuộc quấy phá từ lân bang Lâm Ấp. Dưới trướng Phạm Dương Mại, một vị vua trẻ và luôn rắp tâm bắc tiến, năm 424, quân Lâm Ấp tiến chiếm phần còn lại của Nhật Nam và đột kích Cửu (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Tượng Phật trong viện bảo tàng Chàm ở Đà Nẵng. Địa thế của kinh đô Champa nằm cùng khu vực của nước Lâm Ấp vào thế kỷ thứ 3
Năm 270 Phạm Hùng, vua Lâm Ấp, bị tử trận trong trận giao chiến với Thứ Sử Giao Châu Đào Hoàng. Phạm Miễn, con trai Phạm Hùng lên kế nghiệp cha tiếp (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Tấn Vũ Đế, người có công khai lập Triều đại nhà Tấn, đã tìm cách phục hồi các di sản Hán và thống nhất Trung Quốc. Nhưng ngay sau khi ông băng hà vào năm 290, Trung Quốc lại lâm vào cảnh nội chiến qua phân do tính hiếu chiến và ham quyền lực cố hữu của các hoàng thân quốc (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Sự Can Thiệp của Nhà Tấn
Nhà Ngô ở Nam Kinh phung phí quá độ nên có một nhu cầu rất lớn về những đồ xa xỉ ở miền Nam và cần đến kỹ năng của những người thợ thủ công khéo léo. Dưới triều Ung An (258-63), Thái Thú Giao Chỉ là Tôn Tư đã trưng dụng trên 1000 tay thợ khéo nhất (...)

DI SẢN THỜI KỲ HÁN-VIỆT
Vào đầu thế kỷ thứ 3, giới cầm quyền địa phương ở Việt Nam đã phát xuất từ những đại gia đình Hán-Việt. Theo một tài liệu của Việt Nam, tổ tiên của Lý Bí –vị lãnh đạo tranh đấu cho nền độc lập của Việt Nam ở thế kỷ 6– đã di cư đến Việt Nam từ Trung Quốc dưới thời Vương Mãng, và sau 7 thế hệ đã trở (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Một sắc thái của văn hoá Việt Nam đã nảy nở trong thời kỳ Sĩ Nhiếp cai trị là Phật Giáo. Như chúng ta đã thấy, sử chép rằng những người theo Sĩ Nhiếp gồm có nhiều người Hồ. Hồ là tên người Trung Quốc đặt cho những nhóm dân tộc khác nhau, kể cả những người từ Ấn Độ hay từ (...)

Lâu nay ta vẫn đinh ninh rằng Đình Bảng là quê gốc của vương triều nhà Lý, nhưng ít ai có thể ngờ Kinh Bắc cũng là nơi đã từng có lịch sử hơn 1000 năm cư ngụ của thuỷ tổ các vua Trần. Nói quê của Trần Cảnh, vị vua sáng nghiệp triều Trần ở đất Thái Đường, huyện Hưng Nhân, tỉnh Thái Bình cũng không sai, nếu tính từ các đời (...)

Sĩ Nhiếp là con trai lớn của Sĩ Tứ, Thái Thú Giao Chỉ dưới thời Hoàng Đế Lưu Hoàn (147-67). Trước đó, gia đình họ Sĩ di cư khỏi Sơn Đông để xuống Nam dưới thời đại Vương Mãng. Sĩ Nhiếp sinh năm 137 ở Thương Ngô, tức Quảng Tây bây giờ. Thời còn trẻ, ông lên miền Bắc, ở Dĩnh Xuyên (tức Hồ Nam bây giờ) để học văn dưới sự hướng (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Chúng ta có thể đoán được rằng những gia đình Lạc hầu cầm quyền nào đã quy thuận Mã Viện thì được cho làm quan chức địa phương của Hán. Những người đó đã tự nguyện tham gia vào những cuộc hôn nhân Hán-Việt. Đàn ông, đàn bà trong những gia đình Lạc cầm quyền cũ, cùng với những (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
DI SẢN MÃ-VIỆN
Sau khi Hai Bà Trưng qua đời, Mã Viện dành gần hết năm 43 để thiết lập nền hành chính của nhà Hán ở đồng bằng sông Hồng và chuẩn bị cho xã hội địa phương tiếp nhận sự cai trị trực tiếp của nhà Hán. Những hoạt động của ông chia làm ba giai đoạn. Giai đoạn (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Năm 29, sau khi nhà Hán phục hưng trở lại, Đặng Nhượng, viên Thứ Sử Giao Chỉ trung thành với nhà Hán trong thời Vương Mãng đã được triều đình khen thưởng. Rất nhiều, và có lẽ là hầu hết những người Hán tị nạn đã quay trở về Bắc. Nhưng cải cách tiến hành ở Việt Nam trong (...)

Đền Đồng Xâm (Kiến Xương, Thái Bình)
Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Trong khoảng thời gian ngắn ngủi nhà Tần cầm quyền, các vua của các xứ Đông Âu và Mân Việt bị hạ xuống làm chư hầu. Nhưng sau khi Tần Thủy Hoàng chết và triều đại của ông sụp đổ, các xứ ấy phục hồi được chút ít độc lập dưới triều Hán. (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Năm 222 TCN, nhà Tần chinh phục nhà Chu và đến năm sau, Tần Thủy Hoàng, vị đệ nhất Hoàng Đế của Tần sai nửa triệu binh mã xâm nhập đất Việt (Yueh). Bút lục đầu tiên còn lại về chiến dịch này được ghi lại bởi một sử gia người Hán chưa đầy một thế kỷ sau khi biến cố xảy ra và (...)

Xem mục lục ở sau Lời mở đầu Việt Nam khai quốc
Những truyền thống thuở sơ khai của Việt Nam
Như đã được kể lại trong cuốn "Lĩnh Nam Chích Quái," một cuốn sách sưu tầm những truyền thuyết được viết vào thế kỷ 15, đều có nói đến các vua Hùng cai trị nước Văn Lang. Các vua Hùng được cho là thuộc giòng dõi Lạc Long Quân (...)

GIỚI THIỆU: Học giả Keith Taylor thông thạo tiếng Việt và là cựu chiến binh Mỹ ở Việt Nam vào đầu thập niên 1970. Quyển sách này do University of California Press xuất bản năm 1983 và được hình thành từ luận án tiến sĩ của ông (hoàn tất năm 1976 tại đại học Michigan), dựa trên khảo cứu rất nhiều tài liệu Trung Hoa, (...)

Triệu Quang Phục (趙 光 復) sinh năm nào không rõ. Ông là con Triệu Túc, người huyện Chu Diên, lớn lên theo Lý Nam Đế đánh dẹp có công, được trao chức tả tướng quân. Năm 546, sau khi Lý Nam Đế phải lui về động Khuất Lạo, đã ủy cho Triệu Quang Phục giữ việc nước, điều quân đi đánh quân Trần Bá Tiên của nhà Lương.
Năm 547, (...)

A - VĂN MINH CỔ
Trước kia, dựa vào sách sử của Trung quốc, các sử gia đều chép rằng thời "tiền đô hộ", nước ta ở trong tình trạng bán khai. Hậu Hán Thư viết :"Dân Giao-chỉ không biết đạo cha con (cha con cùng tắm một sông), không biết đạo vợ chồng (trai gái tự do kết hôn), không biết lễ giáo (của Trung quốc)". Hán Vũ Ðế (...)

Ảnh: "sinh thực khí" mọc tự nhiên trong động Phong Nha, Quảng Bình
Ở vùng Phú Thọ, Yên Bái dọc sông Hồng đã hình thành, tồn tại và bảo lưu được những hình thức sinh hoạt văn hóa tinh thần của cư dân Việt cổ với tục thờ sinh thực khí.
Xã Đỗ Sơn, huyện Thanh Ba, thờ dâm thần, đẽo gỗ thành hình đàn ông, đàn bà… đặt lên trên (...)

Về những quan điểm nêu trong loạt bài Thiền sư Lê Mạnh Thát và những phát hiện lịch sử chấn động đăng 7 kỳ trên báo Thanh Niên từ ngày 26/2 đến ngày 6/3/2008, chúng tôi đăng tải ý kiến của TS Nguyễn Việt, GĐ Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á viết theo đề nghị của TTXVN. Vì khuôn khổ có hạn, xin được lược đăng bài viết dài gần (...)

Lời dịch giả: Ðây là bản dịch một chương trong "Ðông Nam Á nghiên cứu chuyên san" số III nhan đề: "Bắc thuộc thời kỳ đích Việt Nam" của tác giả Lã Sĩ Bằng ở Ðại học Trung Văn Hương cảng.
Với tinh thần tôn trọng sự thật của nhà văn hóa, nhất là ngành sử học, giáo sư Lã Sĩ Bằng trong tác phẩm nói trên tỏ ra rất trung thực, (...)

Trong giới Hán học Trung Quốc và Việt Nam khá phổ biến ý kiến khẳng định rằng ngay từ cuối đời Tần (cuối thế kỷ thứ III TCN) chữ Hán đã bắt đầu được truyền vào Bắc bộ Việt Nam (1).
Căn cứ duy nhất của họ là đoạn ghi trong Sử ký của Tư Mã Thiên: “Năm 33 (tức 214 TCN, – V.T.K.) Tần Thuỷ Hoàng đưa những người thường trốn (...)

Lịch sử loài người tới nay đã ghi nhận 7 nền văn minh cổ đại: Ai Cập, Lưỡng Hà, Hy Lạp, Ân Thương, Sông Ấn, La Mã, Maya. Nhưng đằng sau dấu tích và những dòng sử sách còn lại, nhiều thành trì, đền đài... đã đột ngột biến mất mà nguyên nhân vẫn chưa được tìm ra.
Đã từng có thật một thành Troy?
Câu chuyện về thành Troy (...)

Văn tự Hoa Hạ được xem xét hệ thống từ văn giáp cốt (khắc chữ trên xương) đời Ân Thương. Trước đó, trên gốm màu thời đại đá mới Ngưỡng Thiều đã xuất hiện khá nhiều ký tự được coi như một trong những cội nguồn sâu xa của chữ Trung Quốc sau này. Tuy nhiên chúng tôi không xếp những ký tự đó vào hệ thống văn tự Hoa Hạ.
Hệ thống (...)

“Tích Quang quê ở Tây Thành, Hán Trung (nay là An Khang) thời Hán Ai đế Lưu Hân (6-1 TCN) làm thứ sử Giao Châu, rồi đổi làm thái thú Giao Chỉ. Sau khi cướp quyền, Vương Mãng xua quân đánh quận, Tích Quang bất khuất thà chết, cố thủ thành trì không chịu hàng triều nhà Tân của Mãng. Hoài Dương Lưu Huyền tức vị bèn khôi (...)

Huyện Lập Thạch là một vùng đất cổ kính nhất tỉnh Vĩnh Phúc. Địa chất học, khảo cổ học, các tín ngưỡng nguyên thủy, nhiều hội hè lễ tiết, phong tục tập quán đều khẳng định như vậy. (Ảnh: Đền thờ Trần Nguyên Hãn ở xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch)
Theo lịch sử địa chất, địa tầng Vĩnh Phúc bao gồm các thành tạo trầm (...)

BBT trang ĐÔNG TÁC - Bài viết sau chỉ thể hiện quan điểm riêng của tác giả, trong đó có nhiều khái niệm dễ bị lẫn lộn. Vào thế kỷ 6 trước Công nguyên, nước TQ chưa ra đời, đất đai còn thuộc nhiều nước lớn nhỏ liên miên đánh nhau. Các bộ tộc miền đông-nam sông Trường Giang đôi khi được một (...)

Alexandre Đại đế là một trong những kẻ xâm lược lớn nhất thời cổ đại mặc dù tên ông có nghĩa là «Bảo hộ con người». Ông sinh ngày 21-7-356 TCN tại Pella, kinh đô nước Maxêđonia cổ, mất ngày 13-6-323 TCN ở tuổi 34 tại Babylon, kinh đô đế quốc Ba Tư.
Tuổi trẻ
Thủa niên thiếu Alexandre rất ham học và thường ngủ với cuốn (...)

Việt Nam nằm về phía nam Trung Hoa. Vị trí địa lý nầy là một đại nạn thường trực cho Việt Nam, vì các nhà lãnh đạo Trung Hoa qua mọi thời đại, luôn luôn ỷ thế nước lớn, kiếm cách xâm lăng các nước nhỏ láng giềng, trong đó có Việt Nam.
1. Trung Hoa xâm chiếm cổ Việt
Ở phương bắc, lúc mới lập quốc, người Trung Hoa quần tụ (...)

Khúc Hạo (chữ Hán: 曲 顥) hoặc Khúc Thừa Hạo (曲 承 顥) là con của Khúc Thừa Dụ. Ông được coi là vị vua thực hiện cải cách hành chính đầu tiên ở Việt Nam.
Người thừa kế
Năm 905, Khúc Hạo giúp cha giành quyền tự chủ của người Việt ở An Nam, lúc đó gọi là Tĩnh Hải quân. Khi Khúc Thừa Dụ được nhà Đường phong làm Tiết độ sứ Tĩnh (...)

Đền thờ Khúc Thừa Dụ tại thôn Cúc Bồ, xã Kiến Quốc, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương
Họ Khúc là dòng họ nắm quyền cai trị Việt Nam đầu thế kỷ 10, mở đầu Thời kỳ tự chủ Việt Nam sau hơn 1000 năm Bắc thuộc. Họ Khúc truyền nối làm chức Tiết độ sứ gồm 3 đời: Khúc Thừa Dụ, Khúc Hạo, Khúc Thừa Mỹ, cai trị từ năm 905 tới năm 923 (...)

Mai Hắc Đế (chữ Hán: 梅 黑 帝), tên thật là Mai Thúc Loan (梅 叔 鸞) hoặc Mai Huyền Thành (梅 玄 成) là vua nước Việt Nam, anh hùng dân tộc, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa nông dân chống sự chiếm đóng của nhà Đường ở Việt Nam vào đầu thế kỉ thứ 8.
Lăng Mai Hắc Đế
Ông quê ở Mai Phụ, Lộc Hà, Hà Tĩnh nhưng sinh ra ở Nam Đàn, Nghệ (...)

Ngô Sĩ Liên: Đại Việt Sử Ký Ngoại Kỷ Toàn Thư
Quyển I, Kỷ Nhà Thục
An Dương Vương
Họ Thục, tên húy là Phán, người Ba Thục (23), ở ngôi 50 năm, đóng đô ở Phong Khê (nay là Cổ Loa).
[6a] Giáp Thìn, năm thứ 1 [257 TCN] (Chu Noãn Vương năm thứ 58). Vua đã thôn tính được nước Văn Lang, đổi quốc hiệu là Âu Lạc. Trước kia vua (...)

Ảnh: Lăng Ngô Quyền (Đường Lâm, Sơn Tây)
Tiền Ngô Vương
Ở ngôi 6 năm, thọ 47 tuổi [898-944].
[20b] Vua mưu tài, đánh giỏi, làm nên công tái tạo, đứng đầu các vua.
Họ Ngô, tên húy là Quyền, người Đường Lâm, đời đời là nhà quý tộc. Cha là Mân làm chức châu mục ở bản châu. Khi vua mới sinh có ánh sáng lạ đầy nhà, trạng (...)

Văn minh Tây Á là sự tổng hợp, hội tụ của nhiều nền văn minh. Những nền văn minh ấy vừa có sắc thái riêng, vừa có sự kế thừa và phát triển, đồng thời tác động lẫn nhau.
Vùng Tây Á là nơi xuất hiện rất sớm nhiều quốc gia có nền văn minh nổi tiếng như Lưỡng Hà, Babylon, Assyria, Phoenicia, Palestine... Lưỡng Hà là vùng (...)

KIM TỰ THÁP GIZA của pharaoh Khufu tức Cheops là công trình kiến trúc đứng đầu 7 kỳ quan thế giới cổ đại.
Phía bờ tây sông Nil in bóng sừng sững những Kim tự tháp hùng vĩ. Hình dạng độc đáo của chúng với nền móng vững chắc tiếp đất và chóp nhọn vạch trời đã minh chứng một sự kết hợp hài hòa giữa trình độ kỹ thuật cùng (...)

Vương quốc Phù Nam là một quốc gia được cho là từng tồn tại ở khu vực Nam bộ (Việt Nam) nhưng hiện nay gần như không có nhiều tài liệu lịch sử đánh dấu sự hiện diện của nó.
Theo thư tịch cổ của Trung Quốc như Tam Quốc Chí (không phải truyện Tam Quốc Diễn Nghĩa của tác giả La Quán Trung) thì Phù Nam là một quốc gia bao (...)

Triệu Đà khai sinh nước Nam Việt, còn gọi là "Vũ Đế nước Nam Việt", làm vua từ năm 204 đến 137 trước công nguyên. Ông gốc người huyện Trấn Định, quận Hằng Sơn thời nhà Tần, nay là huyện Chính Định, tỉnh Hà Bắc, bờ bắc sông Hoàng Hà.
Bản đồ Nam Việt thời Tần-Hán
Tiểu sử
Triệu Đà vốn là phó tướng của Nhâm Ngao được Thủy (...)

Đế quốc La Mã (hay Rôma) tồn tại lâu hơn một thiên niên kỷ trên hầu hết các vùng Tây Âu và xung quanh Địa Trung Hải, để lại một di sản văn hoá rất vĩ đại.
Đế quốc này trực tiếp kế thừa Đế quốc Hy Lạp ngắn ngủi do Alexandre Đại Đế gây dựng nên. Tuy mang lớp vỏ Rôma nhưng thực chất bên trong vẫn là nền Văn minh Hy Lạp dưới (...)

Theo sử liệu, hệ thống tên họ hoàn chỉnh đầu tiên tại Châu Âu có lẽ xuất hiện từ khi La Mã ra đời. Trước đó, tên của dân La Mã chỉ có một thành phần, thí dụ như Romulus, Remus, Manius. Đến khi người La Mã bắt đầu chia thành bộ lạc, thị tộc, gia tộc thì hệ thống tên người dần dần có 3 thành phần mà tiếng Latin gọi là (...)

La Mã hay Roma là một thành bang do người La Mã lập ra từ năm 753 TCN rồi trở thành một đế chế mênh mông trước khi sụp đổ một nửa vào năm 476. Trong nhiều thế kỉ, nó bao gồm phần lớn lãnh thổ Tây Âu, Bắc Phi, Trung Đông quanh Địa Trung Hải và một số vùng đất ven Hắc Hải, ảnh hưởng đến toàn bộ nền văn minh phương Tây sau (...)

Nhà bác học Mỹ gốc Do Thái Samuel Noah Kramer (1897–1990) đặc biệt chú ý đến nền văn hóa cổ ở Babylon và bỏ ra gần cả cuộc đời nghiên cứu chữ viết hình góc (cuneiform) của người Sumer. Ông trở thành giáo sư dạy môn khảo cổ học tại ĐH Pennsylvania, và đã cùng các đồng nghiệp hoàn thành bộ tự điển 18 tập về ngôn ngữ Sumer. (...)

Thuật ngữ chỉ về văn hóa Phù Nam chính thức được khai sinh trong một bối cảnh có nhiều quan điểm còn trái ngược nhau về việc xác định quốc gia cổ đại này.
Một tượng cổ Óc Eo
Nền văn hoá Óc Eo vẫn còn những vấn đề chưa có lời giải đáp một cách thỏa đáng. Mặc dù chúng ta đã trải qua một hoa giáp sau sự kiện nhà khảo cổ học (...)

Theo truyền thuyết, tục nhuộm răng đen ở người Việt xưa đã có từ thời cổ đại xa xôi, cách đây khoảng 2400 năm. Tục này đã được ghi trong các thư tịch cổ, đi liền với tục xăm mình và ăn trầu.
Tuy nhiên, việc nhuộm răng đen không chỉ là nét văn hóa của riêng người Việt Nam, mà nó còn xuất hiện ở một số nơi khác của vùng Viễn (...)

Nguồn gốc người Việt, muốn tìm hiểu điều này phải để cho những ông bà nào có bằng Ph.D. trong môn nhân chủng học mới đúng, ngoài ra cần có tiền nữa; tiếc là ở Việt Nam (viết tắt "VN") chưa có ai như vậy được cấp đủ tiền để làm chuyện như vậy. Những người quan tâm chỉ còn cách tự mình đi tìm hiểu lấy. Trong đám này, trước (...)

Trong lịch sử Việt Nam, nhiều sách trước đây đã cho rằng triều đại do Triệu Đà lập ra là một triều đại Cổ Việt. Tuy nhiên, sử Trung Hoa cho biết rằng Triệu Đà là tùy tướng của Nhâm Ngao, và Nhâm Ngao là phiên tướng của nhà Tần. (1) Trước khi từ trần, Ngao khuyên Triệu Đà nhân cơ hội Hán Sở tranh hùng, nên dựa vào địa thế (...)

Trong thời Trung Cổ, không một người châu Âu nào đã đi du lịch qua phía đông quá xa như Marco Polo và đã mang về các tin tức của một xứ sở xa lạ là nước Trung Hoa. Cuộc viễn du của Marco Polo đã đóng góp vào sự hiểu biết của người tây phương về châu Á, mở ra các đối thoại và mậu dịch với châu Á, giúp công vào việc làm (...)

Hiếm thấy ai trong giới trí thức Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX quan tâm nhiều đến sự nghiệp giữ gìn và xây dựng nền văn hóa nước nhà như Thượng Chi Phạm Quỳnh (1892-1945). Mối quan tâm ấy không ngoài mục đích trước hết nhằm tránh thảm họa dân tộc ta bị đồng hóa rồi biến mất bởi nền văn hóa của kẻ thống trị.
Nhận thức của ông (...)

Từ nửa thế kỷ nay, rất nhiều sách báo viết về Alexandre de Rhodes: khen có, chỉ trích cũng có. Họ tìm hiểu, giải thích từ nguồn gốc gia tộc ông đến những hoạt động truyền giáo, những cách “hội nhập văn hóa” và công trình chữ quốc ngữ của ông. Tuy nhiên, hình như chưa ai công bố trên sách báo về những giờ phút cuối cùng (...)

Ai vậy, ai là anh hùng thời đại của nửa cuối thế kỷ 20? Ai mà CIA đã từng sợ hơn tất cả? Ai mà Việt Nam ta không để ý mấy và đã chẳng đánh giá được?
CÁI CHẾT CỦA NGƯỜI ANH HÙNG
...Trong bài phát biểu trước Đại hội đồng Liên hợp quốc về sự kiện khủng hoảng Congo năm 1964, Che đại diện cho Cuba đã nói: “Tất cả những dân tộc (...)

Hoàng Ngũ Phúc, còn gọi là Hoàng Đình Việp, ra đời năm Quý Tỵ [1713] trong một gia đình nông dân có truyền thống hiếu học và thượng võ ở làng Phụng Công, tổng Mỹ Cầu, huyện Yên Dũng, phủ Lạng Giang, trấn Kinh Bắc [nay là thôn Phụng Pháp, xã Tân Mỹ, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang].
TIỂU SỬ
Ông sinh ra giữa lúc cuộc (...)

Một trăm năm đã qua kể từ ngày 5 tháng 6 năm 1911 Nguyễn Tất Thành rời bến cảng Nhà Rồng đáp tàu vượt biển lên đường sang Pháp. Chuyến đi ấy đã làm thay đổi hoàn toàn vận mệnh tổ quốc, mở ra một trang lịch sử mới, đưa Việt Nam từ một nước nô lệ, nghèo khổ, lạc hậu tiến lên trở thành quốc gia độc lập tự chủ, có thu nhập (...)

Góp ý về bài The Biography of the Hồng Bàng Clan as the Medieval Vietnamese Invented Tradition của tác giả X[1]
Vấn đề gốc gác, sự khả tín của truyện Hồng Bàng từng đã được các nho sĩ xưa chấp nhận nó như lối giải thích cội nguồn dân tộc nhưng họ vẫn dành cho mình một chút chừng mực hoài nghi. Sự cẩn trọng này là (...)

Ngày 1-3 hàng năm kể từ khi nhà bác học – bác sĩ Alexandre Yersin qua đời, người dân Nha Trang – Khánh Hoà đều tổ chức ngày giỗ của ông trọng thể.
Khi chúng tôi ghi những hình ảnh đầu tiên tại mộ phần của ông ở Suối Dầu, trời còn chưa sáng tỏ thì đã có hàng trăm người tề tựu nơi đây từ rất sớm, trong đó có lãnh đạo tỉnh, (...)

Nguyễn Chế Nghĩa sinh năm 1265 trong một gia đình có danh vọng ở làng Cuối, xã Cối Xuyên, huyện Trường Tân, lộ Hồng Châu (nay là thành phố Hải Dương). Ông từ nhỏ đã có sức khoẻ lạ thường, giỏi cỡi ngựa và sử dụng giáo dài: thiên văn, binh pháp đều tinh thông, lại thích ngâm vịnh và làm thơ.
Cuối năm 1287, có tin quân (...)

Lịch sử Việt Nam trải hàng ngàn năm phát triển có thăng trầm biến động qua nhiều triều đại với hơn 100 đời vua nối nhau trị vì. Chính vào những thời điểm bất ổn đã có một số người được tôn lên làm vua hoặc tự xưng đế, xưng vương, trong đó dù có người tuy mang dòng máu hoàng tộc nhưng vẫn không được chính sử thừa nhận. (...)

Đền thờ Trần Nguyên Hãn ở xóm Đa Cai, xã Sơn Đông, Huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc. Ảnh: baotonditich.vn
Trần Nguyên Hãn sinh ngày 1 tháng 2 năm Canh Ngọ (1390), quê ở Lập Thạch, trấn Sơn Tây (nay thuộc xóm Đa Cai, xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc), là tôn thất nhà Trần, cháu 7 đời của Thái sư Trần Quang (...)

Tiểu sử
Tổ tiên là Hồ Hưng Dật người Chiết Giang (Trung Quốc), đời Hậu Hán Ngũ đại Thập quốc (năm 947-950), tương đương thời Dương Tam Kha của Việt Nam, sang làm Thái thú Diễn Châu và định cư ở hương Bào Đột nay là Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An. Đời nhà Lý, có người họ Hồ lấy công chúa Nguyệt Đích, sinh ra công chúa (...)

Ảnh CT Hồ Chí Minh trên Thời báo Hoàn cầu
Nhân dịp đại lễ kỷ niệm 60 năm thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (1-10-1949), Thời báo Hoàn cầu số ra ngày 18 tháng 9 vừa rồi đã công bố kết quả cuộc bình chọn 60 vị người nước ngoài có ảnh hưởng tới Trung Quốc mới do báo này tổ chức.
Danh sách 60 người nói trên xếp (...)

Đặng Dung là một vị tướng tài thời Hậu Trần, người làng Tả Thiên Lộc, huyện Phỉ Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Năm sinh và năm mất không rõ. Tên ông nay được đặt cho một con phố (ảnh bên) ở gần Cửa Bắc thành Hà Nội, cũng như ở nhiều nơi khác của Việt Nam.
Giận vua Giản Định nghe lời gièm pha giết oan cha mình là Đặng Tất sau trận quân (...)

Từ trước đến nay có nhiều tác giả trong nước cũng như nước ngoài đặt ra vấn đề này, với nhiều giả thuyết khác nhau khiến cho câu hỏi “Vĩnh Thụy con ai?” càng trở nên rối rắm, phức tạp. Thân thế của vị vua cuối cùng triều Nguyễn này trở thành hư hư thực thực. Dưới đây chúng tôi cũng cố gắng giới thiệu cùng bạn đọc ý kiến của (...)

Fidel Castro và nhà văn Garcia Marquez
Ngày 10-7-2008, Thông tấn xã Prensa Latina và các báo xuất bản ở Cuba đăng bài “Giờ nghỉ” (Interlude) của cựu Chủ tịch Nhà nước Cuba Fidel Castro.
Là một thần tượng của rất nhiều người trên toàn thế giới, Fidel Castro hoạt động sôi nổi trong gần suốt 50 năm qua, làm điên đầu 10 (...)

Phạm Ngũ Lão (chữ Hán: 范五老) là một danh tướng nhà Trần. Ông quê làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, Hải Dương (nay thuộc huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên). Theo sách Tông phả kỷ yếu tân biên của Phạm Côn Sơn dẫn gia phả họ Phạm, ông là cháu 8 đời của tướng Phạm Hạp thời nhà Đinh.
Sau khi ông mất, dân Phù Ủng dựng đền thờ ngay trên (...)

Ảnh: Ngô Đình Diệm đón Hồng Y Agagianan tại Sài Gòn (1959).
Vài tuần trước đây, tờ Weekly Standard (một tạp chí của cánh hữu Cộng hòa và tân bảo thủ Mĩ) đăng một bài viết, mà trong đó tác giả cho rằng những cuốn băng thu âm mới được Thư viện LBJ công bố gần đây có một “tin động trời”, rằng “Chính Johnson tin (...)

Ông tên húy là Lê Long Đĩnh (黎 龍 鋌), còn có tên Chí Trung (至 忠). con trai thứ 5 của Lê Đại Hành, mẹ là Chi Hậu Diệu Nữ. Sau khi vua Lê Đại Hành mất, bốn hoàng tử tranh giành ngôi trong tám tháng. Năm 1006, anh cùng mẹ của ông là Lê Long Việt giành được ngôi vua. Đến khi Long Việt lên ngôi làm vua là Lê Trung Tông, được 3 (...)

CHỦ TRƯƠNG “LẤY MÁU TRẢ MÁU”
Trong thời gian chiến tranh chống Đức xâm lược, khi biết tin nữ đội viên du kích Dôia 17 tuổi bị lính Đức bắt, tra tấn dã man rồi treo cổ, Xtalin vô cùng căm giận. Ông lập tức ra lệnh cho tướng Giucốp Tư lệnh Phòng thủ Matxcơva : “Thông báo cho toàn thể Hồng quân Liên Xô biết phiên hiệu của (...)

Nguyên soái Georgi Zhukov là vị chỉ huy Hồng Quân Liên Xô từ chỗ sắp sửa bị đánh bại tại Stalingrad sang thế đẩy lùi quân phát xít Đức về tận Berlin, nơi chế độ quốc xã sụp đổ.
Zhukov có một cuộc đời truân chuyên. Ông trở thành người anh hùng của Liên bang Xô-viết nhưng Stalin, và sau đó là Khrushchev, vô cùng đố kỵ với (...)

Théodore Monod chính là nhà tự nhiên học theo đúng nghĩa của từ này, và là một trong những người vĩ đại cuối cùng của thời đại ngày nay (Ảnh: T.Monod năm 92 tuổi trong sa mạc Mauritanie).
Trong khi mà các nhà nghiên cứu dù là giỏi giang mấy cũng chỉ chọn cho mình một khu vực chuyên biệt với đầy đủ các phương tiện máy (...)

Ảnh trên: Hitler và Mussolini, hai kẻ độc tài
Xem tiếp các kỳ sau: II. Tội ác diệt chủng của phát xít Đức III. Người Đức với cuộc diệt chủng của phát xít Đức
Ảnh phải: Báo chí đối lập chỉ trích Hitler và châm biếm sâu cay. Tháng 7-1932 nhà báo Gerlich đề nghị bạn đọc tự áp dụng lý thuyết "chủng tộc thượng đẳng" của (...)

Nguyễn Hoàng (chữ Hán: 阮 潢) là con trai thứ hai của An Thành Hầu Nguyễn Kim, ông sinh ra ở Thanh Hóa khi nhà hậu Lê chạy loạn về Thanh Hóa. Theo Phả hệ họ Nguyễn ở Gia Miêu, ông là hậu duệ của anh hùng Nguyễn Bặc.
Dưới triều nhà Hậu Lê, ông là một tướng tài lập nhiều công lớn, được vua Lê phong tước Thái úy Đoan Quốc (...)

Nguyễn Bặc (chữ Hán: 阮匐) là công thần khai quốc, tể tướng nhà Đinh, có công giúp Đinh Tiên Hoàng đánh dẹp, chấm dứt loạn 12 sứ quân ở giữa thế kỷ X. Đến thời nhà Lý được truy phong là Phúc Thần, nhà thờ và lăng mộ còn tại thôn Đại Hữu, xã Gia Phương, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.Theo sách Khâm định Việt sử Thông giám (...)

Carl von Linnaeus - hay Linné - là một bác sĩ và nhà thực vật học vĩ đại người Thụy Điển. Được coi như tiền nhân quan trọng nhất của Darwin, ông nổi tiếng với tác phẩm Systema naturae, một hệ thống phân loại cây cỏ, động vật và khoáng sản. Năm nay tròn 300 năm ông ra đời.
Ông sinh ngày 23-5-1707 tại một ngôi làng nhỏ tên (...)

Trong 3 đại bách khoa toàn thư Cả 3 đại bách khoa toàn thư thế giới của Pháp, Mỹ, Anh đều dành những trang viết với đánh giá phong phú về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đại bách khoa toàn thư Pháp (Grande Encyclopédie) - một bách khoa toàn thư được coi là chuẩn mực, đầy đủ với 30 tập khổ lớn - đã dành 2 trang rưỡi viết về CT Hồ (...)

Nhà cách mạng đi từ bảo hoàng đến dân chủ, nhà văn yêu nước vĩ đại cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20.
Ông sinh vào tháng Chạp năm Ðinh Mão, Tự Ðức thứ 20 (1867), tên là Văn San. Về sau, vì sợ phạm húy với Hoàng tử Vĩnh San, con vua Thành Thái, nên đổi lại là Bội Châu, có nghĩa là đeo ngọc. Ông quê ở xã Ðông Liệt, tỉnh Nghệ An, (...)

Charles Robert Darwin (1809-1882) là cha đẻ của một học thuyết nổi tiếng thường được nêu trong các sách giáo khoa sinh học. Nhưng chúng ta có nên thực sự gọi công trình khoa học vĩ đại ấy của ông là “Thuyết tiến hóa” (The Theory of Evolution) ?
Charles Darwin đã được bạn bè và những người hâm mộ thúc giục cho xuất bản (...)

Ảnh bên: Tượng Ngài tại tp Nam Định
Trần Quốc Tuấn (tức Trần Hưng Đạo) là anh hùng dân tộc, được dân tôn làm thánh trong lịch sử Việt Nam. Làm tướng, ông biết dẹp bỏ "thù nhà" dốc lòng báo đền "nợ nước" góp công lớn ba lần đánh bại quân Nguyên. Ông là tác giả của hai bộ binh thư và đặc biệt bài "Hịch tướng sĩ" nổi tiếng (...)

Sách Lịch triều hiến chương loại chí, mục”Nhân vật chí” phần “Người phò tá có công lao tài đức” đời Lý, có nêu bốn người: Lý Đạo Thành, Lê Bá Ngọc, Tô Hiến Thành, Lý Kính Tu. Sách này còn trích câu của Lê Tung, sử gia đời Lê ca ngợi ông: “Lý Đạo Thành nhận việc ký thác vua bé, Tô Hiến Thành phụ chính, lòng trung quân ái quốc (...)

Nhà thơ, nhà báo, nhà lý luận mác xít, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ tịch Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam. Tên thật là Đặng Xuân Khu, bút danh Sóng Hồng.
Sinh 9-2-1907 tại làng Hành Thiện, xã Xuân Hồng, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định, trong một gia đình Nho học, vừa khoa bảng vừa làm thầy thuốc. (...)

Nhà cách mạng dân chủ vĩ đại của Việt Nam, người khởi xướng phong trào Duy tân đầu thế kỷ 20. Tự là Tử Cán, hiệu Tây Hồ, biệt hiệu là Hy Mã; quê ở làng Tây Lộc, huyện Tiên Phước, nay thuộc thôn Tây Hồ, xã Tam Lộc, thị xã Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam.
Thuở nhỏ, ông vừa học chữ vừa học võ. 1900, đỗ Cử nhân, sau đỗ Phó bảng, được (...)

Nhà cách mạng, lãnh tụ Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp sau Hồ Chí Minh và Trường Chinh. Người chỉ đạo thành công cuộc kháng chiến chống Mỹ năm 1975.Ông sinh ngày 7-4-1907 trong một gia đình nông nghiệp, quê gốc làng Bích La Đông, lớn lên ở làng Hậu Kiên, xã Triệu Thành, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Tên khai sinh là Lê (...)

Miếu hiệu của Lý Bôn, anh hùng dân tộc, còn có tên Lý Bí, Lý Phần, quê gốc ở ấp Thái Bình (có nhiều sách ghi là tỉnh Thái Bình), thuộc châu Giã Năng, xứ Kinh Bắc xưa, nay là xã Đồng Tiến, huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.Ảnh: Phố Lý Nam Đế ở Hà NộiÔng sinh năm Quý Mùi từ một gia đình khá giả, cha là Lý Toàn làm trưởng bộ lạc (...)

Niên hiệu của vua nhà Nguyễn thứ VIII, húy là Nguyễn Phúc Ưng Lịch.
Vua sinh năm 1871 (Tân Mùi), con thứ 5 của Kiên Thái Vương Hồng Cai, em ruột vua Kiến Phúc. Khi Kiến Phúc chết, ông được các đại thần phụ chính phò tá lên ngôi tháng 8-1884, lúc mới 13 tuổi. Tuy lên ngôi ở tuổi còn nhỏ, song ông đã sớm hiểu chính sự, (...)

Niên hiệu của ông vua thứ 11 triều Nguyễn, tên húy là Nguyễn Phúc Vĩnh San, con thứ 5 của vua Thành Thái. Ông lên ngôi lúc mới 8 tuổi, nhưng sớm bộc lộ tư tưởng tiến bộ, có chí hướng chống Pháp.
Vua Duy Tân sinh ngày 19-9-1900, con trai thứ 5 của vua Thành Thái và bà Nguyễn Thị Ðịnh. Vua Thành Thái rất đông con, đáng lẽ (...)

Vua đầu triều Tiền Lê, tên thật là Lê Hoàn. Lưu ý: vua không có miếu hiệu, Đại Hành (đi xa) chỉ là tang hiệu trong giai đoạn quàn linh cữu sau khi mất.
Vua sinh năm 941 (Tân Sửu), quê ở làng Thái Bảo, huyện Thanh Liêm, nay thuộc tỉnh Hà Nam (có sách ghi quê ở Thọ Xuân, Thanh Hóa?). Ông vốn là quan của vua Đinh Tiên (...)

Miếu hiệu của vua đầu nhà Đinh, húy là Hoàn, còn Bộ Lĩnh là tước quan do Sứ quân Trần Lãm phong cho. Vua có công lớn trong việc thống nhất quốc gia, mở ra nền độc lập đầu tiên của nước ta.
Vua sinh năm 925 (Ất Dậu) quê ở làng Đại Hoàng, thuộc động Hoa Lư (nay là huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình), cha là Thứ sử Châu Hoan (...)

Lê Lợi sinh năm 1385 (Ất Sửu), quê ở thôn Như Án, huyện Lương Giang (nay là huyện Thiệu Hóa), tỉnh Thanh Hóa. Gia đình ông gốc người Mường, mấy đời nối nghiệp làm chủ trại, sau dời về ở động Lam Sơn. Năm 1400 giặc Minh sang xâm lược nước ta, diệt nhà Hồ, dập tắt hai cuộc khởi nghĩa của con cháu nhà Trần. Lê Lợi từ trẻ đã (...)

Ảnh bên: đền thờ Bà Triệu ở Thanh Hóa
Anh hùng dân tộc tên thật là Triệu Thị Trinh, còn có các tên gọi khác như Triệu Trinh Nương, Nhụy Kiều tướng quân, Lệ Hải Bà Vương.
Bà sinh ngày 2 tháng 10 năm Ất Tỵ (225 DL), quê ở miền núi Quân Yên, huyện Quận Ninh, quận Cửu Chân (nay thuộc Định Công, huyện Thiệu Yên, tỉnh Thanh (...)

Tên thật là Trương Văn Thám, thời trẻ có tên Trương Văn Nghĩa, quê ở làng Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, sau lên ở làng Ngọc Cục, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. Ông vốn là một bộ tướng của nghĩa quân Trần Quang Loan hưởng ứng Cần Vương, sau theo giúp Cai Kinh, Đề Nắm đánh Pháp. Năm 1887 ông trở thành Đề lĩnh, lãnh tụ (...)

"Năm Canh Tí (40), Kiến Vũ thứ 16 (nhà Hán), tháng 2, mùa xuân, người con gái quận Giao Chỉ là Trưng Trắc khởi binh đánh đuổi thái thú Tô Định; tự lập làm vua."
Vương vốn họ Lạc, lại có một tên họ nữa là Trưng. Là con gái quan Lạc tướng huyện Mi Linh, quận Giao Chỉ, và là vợ Thi Sách huyện Chu Diên, bà là người rất hùng (...)

Bài viết cho “Nửa thế kỷ công nghệ thông tin Việt Nam, dấu ấn người lính”
TẠM BIỆT MÁY TÍNH LỚN, LÀM QUEN VỚI MÁY TÍNH CÁ NHÂN
Sau khi máy ODRA-1304, và cả máy CM4 ngừng hoạt động, cố Viện trưởng Phan Đình Diệu gợi ý tôi chuyển sang phòng Kỹ thuật số. Nhưng tôi nghĩ kiến thức của tôi không phù hợp với chuyên môn phòng (...)

Bài viết cho “Nửa thế kỷ công nghệ thông tin Việt Nam, dấu ấn người lính”
“NĂM 1967 HÀ NỘI SẼ CÓ MÁY TÍNH ĐIỆN TỬ”
Sau 3 năm học cơ bản ở Khoa Toán Cơ, tôi và anh Nguyễn Chí Thành được phân vào học bộ môn “Bảo đảm toán học” cho máy tính điện tử. Đây là một chuyên môn mà sinh viên Xô viết cho là “không khoa học”. Thật (...)

Hội nghị toàn cầu về Di sản, Khoa học và Công nghệ được tổ chức từ ngày 13 đến 16/02/2019 tại Paris (Cộng hòa Pháp) để nâng cao sự hiểu biết, bảo tồn di sản văn hóa và tự nhiên nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của các cơ quan, tổ chức về di sản, khoa học, công nghệ trên toàn thế (...)

• Tôi thường tâm sự với bạn bè là thế hệ chúng ta thực may mắn được sinh ra và lớn lên trong một thời đại của những chuyển biến sâu sắc mà những thành tựu của chúng lan tỏa ảnh hưởng nhanh chóng đến mọi ngõ ngách của thế giới. Vào cuối những năm 50, đầu những năm 60 của thế kỷ (...)

Vua Nhật Bản Akihito sẽ chính thức thoái vị ở tuổi 85 vào 30-4-2019 và Thái tử Naruhito (ảnh dưới) lên ngôi vào ngày hôm sau tức 1-5. Chánh văn phòng nội các Nhật Yoshihide Suga sáng thứ Hai 1-4-2019 đã tuyên bố Triều đại mới sẽ có niên hiệu “Reiwa” tức "Lệnh Hòa" theo âm Hán-Việt.
Vua Akihito lên ngôi năm 1989, (...)

Như các bạn chắc đã đoán ra, anh C cũng là “nhân vật phụ” trong câu chuyện của mình. Nhân vật chính là thời đại thông tin, người đọc chính — hy vọng là lớp trẻ...
MAY MẮN
Tháng 5/2007 anh C tự dưng được nhận “Giải thưởng Nhà nước trao cho tập thể tác giả các thiết bị mật mã chuyên dụng giai đoạn 1990-2002” của Ban Cơ yếu (...)

Khuôn khổ pháp lý không phù hợp cho CNTT và sự chậm chạp trong cải cách hành chính đã dẫn đến thất bại của Đề án 112 vốn có một trong các mục tiêu là minh bạch hóa sự điều hành quản lý nhà nước bằng các công cụ hiện đại và năng suất cao (tức "chính phủ điện tử").
THẬP NIÊN 1980
Phải nói lên một điều đáng tự hào: Chính phủ (...)

Bối cảnh lịch sử
Năm 1975 các máy tính IBM được Mỹ bỏ lại ở miền Nam đều không có linh kiện thay thế. Năm 1978 UB KHKT NN lập ra Cục Máy tính để lo bảo trì, mua sắm vật tư... có nhờ CCSTVN bên Pháp giúp. Anh Trần Lưu Chương quyền Cục trưởng đã mời anh Trịnh Quang Khuynh (PTS toán ở LX về Đồi Thông, gốc Thanh Hóa) làm Cục (...)

Viện Khoa học Việt Nam
Viện Khoa học Việt Nam thành lập 1975 (nay là Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), do ông Trần Đại Nghĩa làm Viện trưởng, anh Nguyễn Văn Hiệu làm Viện phó kiêm phụ trách Viện Vật lý (thành lập từ 1969). Thời kỳ đầu còn có ông Lê Văn Thiêm phụ trách Viện Toán (1975, từ năm 1980 anh Hoàng (...)

Hà Nội, FPT 1988. Từ trái: Thanh Huyền, (Vũ Kỳ?), Gia Bình, Chí Công, Thám Hoa
Hà Nội, ISC 2018: Võ Mai, Chí Công, Trung Hà, Cao Bảo, Quang Ngọc
CAO BẢO viết:
Thuở thành lập FPT 1988 bộ phận Tin học FPT có 6 người. Chúng tôi rủ nhau chụp bức ảnh sau 30 năm, rất tiếc đến khi rủ được nhau thì Nguyễn Thành Nam đã (...)

MẤY VỊ TIÊN PHONG
Giữa 1982, anh C được sang Pháp để thực hiện dự án của Viện cùng một vị ở sứ quán và ông thầy Alain sử dụng 500 ngàn Phờ-răng đi mua linh kiện (trong vòng 5 năm! Số tiền rất ít ỏi, vì ta đang bị cấm vận thiếu ngoại tệ lắm). Dù được tướng Giáp ủng hộ từ 1980, bây giờ dự án này mới được giải ngân, đúng (...)

Thực tập ở EDF
Sang Pháp anh phải học thêm 2 tháng ở Vichy về tiếng, đáng nhẽ sẽ có 9 tháng thực tập ở INRIA (một Viện nổi tiếng thế giới ở 2 lĩnh vực nghiên cứu tin học và tự động hóa), nhưng đúng lúc INRIA thắng thầu thiết kế ngôn ngữ ADA cho Bộ Quốc phòng Mỹ mà anh là người nước XHCN nên không được đến đó nữa. May (...)

GIỚI THIỆU
Anh sinh ra trong một dòng họ nho giáo truyền thống của Hà thành. Ông nội Nguyễn Hữu Cầu tức “cụ cử Đông Tác” là trưởng ban Tu thư trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Cụ bị Pháp bắt đi đày Côn Đảo, sau về quản thúc ở quê nhưng vẫn ghi danh sử sách như một nhà yêu nước, thầy thuốc và nhà thơ. Bố anh – ông Nguyễn Hữu (...)

Hôm nay hồi ức về buổi đầu của FPT lại được viết tiếp sau khi tôi tạm xa thủ đô Hà Nội vài ngày và thăm thú mấy nơi cần thiết. Hoài niệm là một công việc lục lọi quá khứ chẳng đừng được do tôi đã trót hứa với bạn đọc, chứ thực lòng vừa chụp được dọc đường hơn 700 bức ảnh rất ấn tượng nên tôi chỉ muốn xem ngay và lựa chọn (...)

(GHI CHÚ: Một số độc giả cứ giục tôi viết tiếp cho nhanh để họ nhâm nhi nhân lễ sinh nhật thứ 28 của FPT. "Dục tốc bất đạt", "Phúc bất trùng lai", tiếng Việt vẫn trong sáng không cần Hán ngữ nhỉ. Dịp này tôi đang di chuyển ven biên giới Việt-Trung, đến tối thì dựng lều ngủ trên núi, không phải dễ tìm ra nơi vào được mạng (...)

(Tối qua dự sinh nhật một bạn cùng hội, vui quá uống mấy chai rồi dạo chơi tới khuya. Sáng nay đi gặp lương y, được thầy hứa sẽ cho thuốc tăng huyết áp, chống ngủ gật v.v. Sau đó lên phố cổ chém gió đến chiều mới về nhà. Như thường lệ, tôi đăng ảnh lên FB để khỏi quên rồi mở các thư và còm thì nhận được khá nhiều yêu cầu (...)

TẬP DƯỢT
Cuối năm 1988 tôi đang phụ trách một đề tài nghiên cứu tại Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển ở Nghĩa Đô, thêm kiêm nhiệm tại FPT ở Liễu Giai. đại úy Đỗ Cao Bảolà sĩ quan kỹ thuật Bộ Tổng Tham mưu QĐNDVN, còn đại úy Võ Văn Mai cũng là sĩ quan kỹ thuật nhưng thuộc Viện Nghiên cứu Vũ khí ở mãi tận Phú Diễn. (...)

Một hôm vào khoảng năm 1992, chợt nhận thấy số nhân viên đã đông đúc và có thể sinh chuyện tháp Babel, tổng giám đốc Trương Gia Bình bắt đầu nghĩ đến xây dựng văn hóa doanh nghiệp và biên soạn "Sử ký FPT", nhân đó có gửi thư mời tôi tham gia. Không may đúng lúc sắp đến deadline của một đề tài khoa học cấp nhà nước và một (...)

Tiếp tục loạt hồi ức về các nhà giáo Việt Nam, BBT mạn phép đăng bài viết công phu và xúc động sau đây.
Nhắc đến tên Thầy Nguyễn Bá Hào, trong khoa Toán Lý và những người làm Công nghệ thông tin không ai là không biết.
Khoảng năm 1970, Thầy chuyển từ Đại học tổng hợp về dạy chúng tôi các môn học về ngôn ngữ lập trình (...)

Tiếp tục loạt hồi ức về các nhà giáo Việt Nam, BBT mạn phép đăng bài viết ngắn gọn và chân thành sau đây.
Thầy Nguyễn Văn Ba nhận học vi phó tiến sĩ tại Ba Lan, về Việt Nam Thầy nhận dạy lớp chúng tôi. Vậy khóa 13 là khóa đầu tiên được Thầy dạy chuyên ngành. Năm 1972 Mỹ gây chiến trở lại miền Bắc, chúng tôi đi sơ tán lên (...)

Chưa đến 4 giờ sáng, những kỷ niệm ào ạt về Alain chợt làm tôi thức dậy. Phải ghi lại, trước hết là tiểu sử của Anh, không thì “cái già xềnh xệch” sẽ làm tôi lẫn lộn.
Alain Teissonnière sinh ngày 13-7-1936 tại Paris, cha mẹ đều là thợ. Thuở nhỏ Anh đã thường phải ra ngoại ô mót khoai tây với 2 anh chị ruột và xuống ga xe (...)

A.Teissonnière và H. Van Regemorter, Chủ tịch CCSTV. Ảnh (c) NCCong 1986
Sáng hôm qua nhận được e-mail từ Paris cho biết ngày 20/4/2009 Alain Teissonnière – một trong những người sáng lập CCSTV (Ủy ban Hợp tác Khoa học và Kỹ thuật với Việt Nam), nguyên Tổng Thư ký của CCSTV, giải thưởng năm 2005 của Liên đoàn (...)

"Đặc biệt, tôi muốn nói tới công nghiệp thông tin là lĩnh vực kinh tế mũi nhọn mà Việt Nam đang phải nhập siêu, chứ không phải công nghệ thông tin là những sản phẩm trí tuệ nay đã có thể chuyển giao khá dễ dàng và trực tiếp từ nguồn sáng chế với thời gian và chi phí rút gọn hơn tự làm rất nhiều." — Nguyễn Chí Công
CHIẾN (...)

LTS: Cách đây 30 năm, Việt Nam đã từng thiết kế, chế tạo thành công máy vi tính với đầy đủ các bộ phận riêng biệt và rồi đã từng đưa vào ứng dụng. Nghĩa là nó đã được vận hành thực sự trong cuộc sống chứ không phải chỉ tồn tại ở phòng thí nghiệm. Nơi đã làm nên kỳ tích này chính là Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển – nay (...)

Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng viết : "...Bằng việc thành lập CCSTV, Henri và các đồng sự của mình đã mở một cánh cửa lúc đó gần như là duy nhất để Việt Nam có thể liên thông với thế giới khoa học kỹ thuật đương đại thông qua nước Pháp..."
ĐI TÂY
Đầu năm 1978, tôi cùng một số ứng viên khác được gọi đi kiểm tra trình (...)

P.2 – “ĐÁNH” AI? “ĐÁNH” GÌ?
Khi thành lập được mấy tháng rồi anh Bình sang Đức đi học thì vai trò chèo lái con thuyền FPT được giao cho anh Kỳ “béo” gánh vác – một vị trí đáng nhẽ để dành cho Vinh “đen”, bởi Vinh “đen” cũng dân Viện Cơ và được kỳ vọng cầm cái FPT phía Nam, thậm chí sau này sẽ làm CEO, còn anh Bình chỉ giữ (...)

Chúc mừng sinh nhật 30 năm của FPT – một tập đoàn có rất nhiều bậc anh chị và bạn của tôi mà đã hoặc đang tham gia. Một câu truyện thành công kéo dài thật hiếm có trong thời đại đầy biến động này. Xin mạn phép cùng nhắc lại với lớp trẻ về những ngày đầu vô cùng khó khăn của FPT để hiểu rằng lớp đàn anh họ cũng đã bươn (...)