Sắc phong

Một trong những đạo sắc phong do vua Hàm Nghi để lại

Riêng đối với triều Nguyễn, theo ghi chép của Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, loại hình phong tặng cho các Vương tôn, Vương hậu, Hoàng tử, công chúa, cung giai… thì được gọi là Sách phong 冊 封, loại hình thăng thưởng hàm tước cho quan viên thuộc quyền do Hoàng đế ban cấp thì “phàm cắt bổ các quan văn võ: từ chánh nhất phẩm đến tòng ngũ phẩm đều gọi là Cáo thụ (誥 授); từ chánh lục phẩm đến tòng cửu phẩm đều gọi là ‘Sắc thụ’ (敕 授)” (Nội Các triều Nguyễn, Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, tập 3 (bản dịch Viện Sử học), Nxb Thuận Hóa, 1993, tr.56).

Loại hình “cáo thụ” cho các viên quan từ chánh nhất phẩm đến tòng ngũ phẩm đến này thường có mô thức hành văn khởi đầu là “Thừa Thiên hưng vận Hoàng đế chế viết” 承 天 興 運 皇 帝 制 曰, nên thường được các nhà nghiên cứu gọi tên là “chế phong” 制 封; còn loại hình “sắc thụ” dùng ban cho các viên quan từ chánh lục phẩm đến tòng cửu phẩm thì mô thức hành văn khởi đầu phổ biến là “Sắc viết” 敕 曰 hoặc “Phụng thiên thừa mệnh, Hoàng đế sắc viết” 奉 天 承 運 皇 帝 敕 曰 (sắc phong). Cá biệt có một số trường hợp cụ thể (nhất trong giai đoạn biến động lịch sử lớn của triều Nguyễn như thời Kiến Phúc (1883-1884) thì quy cách cáo sắc ban phong có sự thay đổi nhất định. Qua tìm hiểu, chúng tôi thấy sắc phong (chế phong/cáo mệnh) ban thưởng cho nhân vật vào các niên hiệu Tự Đức, Đồng Khánh cho ông bà cha mẹ và cá nhân ông Đoàn Đại Lợi 段 大 利, thuộc họ Đoàn phái Đại, làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế có hình thức văn bản mở đầu khác biệt, là: “Phụng thiên thừa vận Hoàng đế chế viết” 奉 天 承 運 皇 帝 制 曰 và sắc phong (sắc mệnh) năm Kiến Phúc nguyên niên (1884) ban phong cho ông Trương Đức Thiệu 張 德 紹 ở làng Phương Diên, xã Phú Diên huyện Phú Vang tỉnh Thừa Thiên Huế có hình thức văn bản mở đầu là “Phụng thiên thừa vận, Hoàng đế sắc viết” 奉 天 承 運 皇 帝 敕 曰).

Đây là nguồn văn bản khá đặc biệt, giúp ích cho giới nghiên cứu có cái nhìn tương đối toàn diện, phù hợp hơn đối với loại hình sắc phong triều Nguyễn nói chung, và sắc phong nhân vật nói riêng. Ở đây, chúng tôi tạm gọi chung hai loại chế phong (cáo thụ) và sắc phong (sắc thụ) này là sắc phong nhân vật.

- st -