Ra đời chưa đầy năm, chiếc cầu này đã khẳng định chỗ đứng trầm tĩnh của mình trong nhịp sống Paris rộn rã.

Mang tên nữ văn sĩ Simone de Beauvoir, tác giả quyển tiểu luận nổi tiếng Le deuxième sexe (Giới tính thứ hai) với quan niệm độc đáo “Người ta không sinh ra là đàn bà, người ta trở thành đàn bà”, chiếc cầu nhỏ thanh tao nối liền hai bờ sông Seine là biểu tượng của sự nhàn nhã, nghệ thuật và hữu dụng.

Chúng tôi băng qua chiếc cầu thứ 37 này của Paris, làm picnic buổi trưa bên kia cầu, trong công viên mát mẻ Bercy. Đây có thể là chiếc cầu cuối cùng bắc qua sông Seine và là cây cầu thứ tư chỉ dành cho người đi bộ (1): Passerelle Simone de Beauvoir. Tại sao passerelle (lối thông) mà không là pont (cầu), mặc dù nó cũng nối hai bờ trước kia còn xa lạ, lại dài ngoẵng 304m, dài nhất trong các cầu qua sông Seine, vì bắt đầu tận sàn gỗ thư viện François Mitterrand đưa khách qua thẳng công viên. Và tại sao mang tên Simone de Beauvoir mà không là danh từ chung như hai cầu nằm kề là Tolbiac và Bercy hay mang tên ai khác?

Thật ra nhà chức trách khu vực này muốn xây dựng “khu Latin mới” vì bên cạnh Thư viện Quốc gia Pháp, Trường đại học Paris 7, Thư viện Đại học Ngôn ngữ và Văn minh đang mọc lên, với cư xá sinh viên dự trù 600 phòng, họ muốn các con đường chung quanh phải mang tên triết gia, văn sĩ... Người ta bảo không gọi là pont vì nó mềm mại, uyển chuyển hình dáng đàn bà, không cuồn cuộn bắp thịt bêtông, chỉ gỗ sồi (4.000m2 lót mặt cầu) và thép, uốn lượn duyên dáng như sóng đùa và rất thoáng. Passerelle giản dị là cầu dành cho sự di chuyển êm nhẹ, tức đi bộ và xe đạp.

Paris vốn nổi tiếng về cầu, mỗi chiếc biểu hiện trình độ tiến bộ mỗi thời và đã trải qua nhiều tháng ngày nghiên cứu. Vì vậy hình thành vào đầu thế kỷ 21, cầu Simone de Beauvoir phải được thực hiện với kỹ thuật cực kỳ hiện đại, là chiếc cầu duy nhất sải chân thẳng một bước từ bên này qua bên kia mà không cần cột trụ giữa dòng.

Thản nhiên và dịu dàng, cầu nối liền hai không gian tuyệt vời và đối chọi nhau khiến ta bỡ ngỡ: Thư viện Quốc gia Pháp tân tiến nhất châu Âu sừng sững giữa khu văn phòng (quận 13, tả ngạn sông Seine) với Bercy, lá phổi xanh tươi của Paris (quận 12, hữu ngạn), nơi có sân sinh hoạt thể thao đa ngành. Nó rất nhẹ (bộ khung 1.600 tấn), phần vòng cung bên trên và vòng xích tiếp giáp bên dưới là điểm tựa chính, chúng chống lên nhau, tựa vào nhau và lôi kéo nâng đỡ nhau, được gia cố bằng những ống thép, mỗi bó bốn ống đầu chụm đầu mở, cách nhau 6m, chống đỡ. Chỗ cao nhất là 6m. Điểm gặp gỡ này tạo cho chiếc cầu có hình con mắt lơ lửng nhìn dòng sông, hai bên khóe mắt có hai “nét vẽ” là lối đi bên trên hay bên dưới (trên: từ sàn gỗ thư viện dẫn thẳng đến công viên; dưới: kè François Mauriac dẫn qua kè De Bercy). Đặc biệt là đi dạo trên chiếc cầu uốn lượn này, đến chỗ khóe mắt này, thiên hạ có sự chọn lựa thú vị: lối trên hay lối dưới?

Mùa xuân, mùa hạ, mùa thu nước dưới cầu lao xao sóng sánh mặt trời, các ống thép hiền lành màu khói dịu dàng thanh lịch. Muốn nghỉ chân ư? Nếu không thích ngồi bệt xuống sàn thì trong lòng mắt có ghế ngồi, trên vòng cung che, dưới sông thổi hơi mát lên, thú vị như lối dạo trên du thuyền dành cho dân trưởng giả. Xa xa bên này nhà thờ Đức Bà nhô đầu giữa Paris nhộn nhịp, bên kia đại giáo đường Sacré Coeur lộng lẫy vượt mấy dãy nhà. Cứ ngồi nhìn sông trôi nhè nhẹ và ngắm hai nơi thánh thiện đó đủ thấy lòng thoát tục. Bề rộng cầu 12m được dự trù cho những cuộc triển lãm và bán buôn ngắn hạn có chủ đề, nếu yêu nhau cởi áo cho nhau rồi tiếc rẻ muốn lấy lại cũng chẳng trễ, vì gió chưa kịp làm áo bay vượt khỏi thân cầu.

Trước khi có thư viện François Mitterrand, đây là vùng khỉ ho cò gáy vắng vẻ, sình lầy nhớp nhúa, bất an, chỉ có đường rày và các tay anh chị xì ke lai vãng. Từ khi có thư viện, khu này trở nên sống động, giá đất tăng vùn vụt, sầm uất sang trọng, cơ quan, tiệm tùng và chung cư mọc lên như nấm. Trừ mùa đông, buổi trưa nhân viên làm việc bên tả ngạn nhàn tản trên chiếc cầu lửng lơ đến bên kia công viên xanh tươi, hít thở không khí trong lành mát rượi từ nước đẩy lên, lúc phải trở về văn phòng kín mít máy điều hòa thành một cực hình ghê gớm.

Buổi chiều đủ mọi lứa tuổi già trẻ bé choai kể cả sơ sinh nằm trong xe, thong thả dạo tới dạo lui, dừng lại trên cầu ngắm nhìn hai bên phố, nhìn tàu thỉnh thoảng qua lại trên sông... Buổi tối bốn tháp thư viện hình quyển sách mở rực rỡ ánh đèn ít nhất đến 20g30, sau đó mờ mờ nghiêng đầu tình tự với chiếc cầu đang đón lớp khách đêm, phần đông là giới trẻ. Họ đến ngồi đàn hát rập rình, ăn nhậu cười đùa thỏa thích. Trên cả chức năng một con đường cho bộ hành qua lại trên sông, chiếc cầu là nơi sinh hoạt mới của dân Paris, một điểm sinh hoạt tao nhã, thiên nhiên và thơ mộng.

Được thai nghén cùng thời nhưng thư viện Mitterrand đã hoạt động từ cuối năm 1996 mà mãi đến tháng 3-1999 kiến trúc sư trẻ người Áo Dieter Feichtinger, với đồ án trúng tuyển, mới được chỉ định thực hiện công trình tuyệt hảo này. Được làm trong cơ xưởng Eiffel ở Alsace, phần chính là thân cầu đã bơi qua các kênh, qua biển Bắc, biển Manche và nhiều sông lớn nhỏ với nhiều đoạn rất khó khăn, để tháng 11-2005 băng ngang Paris trước khi đến đích. Nó được khởi công vào khoảng 3g sáng 29-1-2006. Từ ngày đó, mỗi khi dạo trên sàn gỗ thư viện, chúng tôi theo dõi từng bước chập chững của chiếc cầu.

Rồi thoáng một cái, ngày 13-7-2006, thị trưởng Paris Bertrand Delanoë cắt băng khánh thành cầu với sự hiện diện của cô Sylvie Le Bon-de Beauvoir, con gái nhà văn, để rồi ngày hôm sau đúng lễ Quốc khánh Pháp (14-7), dân Paris thêm niềm hân hoan có chiếc cầu mới. Nó hữu dụng tức thời: quí ông có thể vừa sỗ sàng vừa kín đáo ngắm quí cô chỉ có chút xíu vải che thân phơi nắng dưới Paris plage (2), bên tả ngạn. Cũng bên bờ này, cách thư viện chừng vài trăm mét là hồ tắm nổi rất độc đáo trên sông cùng sinh ra và lớn lên với cầu văn sĩ, người ta vừa bơi vừa ngước nhìn bầu trời mênh mông qua lồng kính.

“Cụ bà” De Beauvoir tiêu tốn của TP Paris 21 triệu euro cũng không phí vì ngay cả người di chuyển khó khăn cũng hưởng được thú vui nhờ thang máy hai đầu. Chỉ mong cụ sống lâu nghìn tuổi, đừng vì điệu đàng mà sẩy chân té ụp xuống sông!

Xuân Xương (Paris), Tuổi Trẻ

(1) Ba cầu kia là passerelle des Arts, passerelle Solferino, passerelle Debilly.

(2) Từ năm 2002, thị trưởng Paris có sáng kiến đổ cát trên bờ sông Seine và nhiều nơi khác từ giữa tháng bảy, tháng tám (kéo dài 4-5 tuần) để dân không rời thủ đô vẫn có bãi phơi ở Paris.