Trang nhà > Văn chương > Thi ca > Tú Mỡ (1900-1976)
Tú Mỡ (1900-1976)
Thứ Sáu 29, Tháng Hai 2008, bởi
Tiểu sử
Tú Mỡ tên thật Hồ Trọng Hiếu, sinh ngày 14-3-1900 tại phố Hàng Hòm, Hà Nội. Quê gốc của ông là ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
Lên 5 tuổi, ông bắt đầu học chữ Nho, học hết bộ Tam tự kinh thì bố ông mới cho học chữ quốc ngữ. Ông từng là học trò trường Đông kinh Nghĩa thục phố Hàng Đào. Năm 14 tuổi, ông đỗ đầu bằng sơ học Pháp—Việt và được học tại trường Bưởi (nay là trường Chu Văn An). Năm 18 tuổi, ông đỗ bằng Thành Chung và xin được làm thư ký, chủ sự kế toán Sở Tài chính. Trong Hồi ký văn học, ông kể lại: "Lúc này tôi quyết tâm học làm thơ. Trước hết tôi mua bộ Hán—Việt văn khảo để nghiên cứu các thể thơ ca, từ, phú, rồi mua những tập thơ của Hồ Xuân Hương, Tú Xương, Yên Đổ, Tản Đà, Trần Tuấn Khải, những tác phẩm mà tôi thích đọc nhất".
Nhà báo Nguyễn Thụy Kha viết:
Lúc ấy, tuy có viết thơ vui in trong tập kỷ yếu "Việt Nam thanh niên Hội" với cái tên Lý Toét, nhưng ông chưa được mấy ai để ý. Đến năm 1932, khi "Tự lực văn đoàn" mở ra mục "Dòng nước ngược" thì Lý Toét có thêm bạn... Tú Mỡ. Ông lấy bút danh Tú Mỡ cũng từ phiên bản Tú Xương, mặc dù vóc dáng ông gày nhom.
Thơ Tú Mỡ xuất hiện dày trên “Phong Hóa”, “Ngày nay” và trước cách mạng 1945 ông đã xuất bản hai tập "Dòng nước ngược". Ông đã được mệnh danh là "vua trào phúng" từ hồi đó. "Vua trào phúng" có đặc điểm khác người là thường mặc áo the tàng, đi giày mõm nhái và đội một cái mũ dứa có quai lụa thắt dưới cằm.
Trên mũ sơn vòng có ba chữ nho ghi tên "Hồ Trọng Hiếu". Còn xe đạp của ông thì gắn hẳn một cái còi xe hơi bấm bí bom ầm ĩ khi gặp đám đông. Đúng là xe của "vua trào phúng".
Theo kháng chiến lên Việt Bắc, Tú Mỡ còn có bút danh là Bút Chiến Đấu. Những năm ấy, Tú Mỡ vẫn chuyên với giọng thơ trào phúng với các tập "Địch vận diễn ca", "Nụ cười kháng chiến", giễu cợt cay độc tướng Đờlát Đờ Tátxinhi và nhiều tướng giặc khác.
Giọng thơ trào phúng Tú Mỡ lại tiếp tục đóng góp trong đấu tranh thống nhất với những tập thơ "Nụ cười chính nghĩa", "Bút chiến đấu", "Đòn bút". Những ngày đánh Mỹ, nhà Tú Mỡ ở nơi có nhiều ụ pháo cao xạ, ông không muốn đi sơ tán mà muốn ở nhà mục kích pháo ta bắn máy bay Mỹ để làm thơ.
Một chiếc máy bay bị rơi trong bụi chuối gần nhà đã được ông "chôn" bằng một bài thơ chơi chữ giữa "cây chuối" và "ăn củ chuối của ông đây này".
...
Tú Mỡ từng là Phó Chủ tịch Hội liên hiệp văn học nghệ thuật Việt Nam, Uỷ viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam (khóa I và khóa II). Ông là nhà thơ trào phúng duy nhất được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (đợt II năm 2000). Sinh thời ông là nhà thơ đầu tiên được tặng huân chương vào năm 1952 và từng đoạt nhiều giải thưởng như:
- Giải nhất về thơ ca của Hội Văn nghệ Việt Nam (1951).
- Giải nhì về thơ ca của Hội Văn nghệ Việt Nam (1956).
Ông mất ngày 13-7-1976 tại Hà Nội. Hiện nay TP Hà Nội có khu lưu niệm Tú Mỡ và TP Hồ Chí minh thì có một con đường mang tên ông. Năm 2003 Trung tâm lưu trữ Quốc gia III đã trân trọng tiếp nhận khối tài liệu lưu trữ cá nhân của nhà thơ Tú Mỡ do gia đình nhà thơ trao tặng.
Phần lớn sáng tác của Tú Mỡ đã được tập hợp trong “Tú Mỡ toàn tập” với số lượng 4 tập và khoảng 3000 trang in do Nhà Xuất bản văn học xuất bản năm 1996.
Tác phẩm chọn lọc
- Dòng nước ngược (2 tập, 1943);
- Địch vận diễn ca (1949);
- Nụ cười kháng chiến (thơ trào phúng, 1952 );
- Tấm Cám (truyện thơ, 1955);
- Nụ cười chính nghĩa (thơ trào phúng, 1958);
- Bút chiến đấu (thơ trào phúng, 1960);
- Đòn bút (thơ trào phúng, 1962);
- Ông và cháu (thơ, 1970 );
- Thơ Tú Mỡ (thơ truyện, 1971).
Họa sĩ tranh vui Hồ Trọng Hiếu
Theo Vũ Thư Hữu, trong bộ báo của Hội Sinh Viên Annam [1] mà tờ số 1 được xuất bản ngày 15.7.1923, có một chàng trai thường vẽ nhiều bức tranh biếm hoạ khá đẹp và mang nặng tính giáo dục. Những bản vẽ đó đều có chú giải được in song ngữ bằng tiếng Việt, tiếng Pháp và đều mang chữ ký Hồ Trọng Hiếu.
[1] do một người Pháp là Paul Monet sáng lập