Thơ cổ điển cũng có lúc thô tục

Gaius Valerius Catullus (84 tr. CN – 54 tr. CN) là một nhà thơ của nền Cộng hòa La Mã thời kỳ cuối, người nổi tiếng nhất trong nhóm “Các nhà thơ mới” (neoteroi). Ông chủ yếu viết theo phong cách tân cổ điển và tập trung vào cuộc sống cá nhân hơn là vào các nhân vật anh hùng xưa kia. Catullus mất khi 30 tuổi nhưng kịp để lại 116 bài thơ dài ngắn khác nhau (từ 2 câu đến 480 câu), đặc sắc nhất là những bài thơ tình viết về người đẹp Lesbia.

Những bài thơ của Catullus được người đương thời đánh giá cao, thậm chí có ảnh hưởng đáng kể đến những thi sĩ vĩ đại như Ovid và Virgil cùng nhiều người khác. Tuy nhiên, hình ảnh dung tục trắng trợn mà Catullus sử dụng trong một số bài thơ của ông gây sốc cho hầu hết độc giả hiện đại.

Lấy ví dụ một trường hợp điển hình vào thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên, khi có hai nhà phê bình phỉ báng ông, gồm nhà thơ Furius và thượng nghị sĩ Aurelius thì Catullus đã đáp lại bằng một bài thơ được coi là thô tục và bẩn thỉu đến nỗi cho tới tận thế kỷ 20 nó không hề được dịch từ tiếng Latinh sang một thứ tiếng nào khác.

Rõ ràng Catullus không phải là loại người quá chặt chẽ về lời văn tiếng nói; ông ấy chắc chắn là một tay ưa bắn thẳng. Trong thời của mình, không cần lo lắng một chút về tính đứng đắn chính trị hoặc xoá bỏ văn hóa, ông có thể hạ gục những người chỉ trích mình theo cách mà ngày nay không thể tưởng tượng được, tức là chả thèm để ý đến những hệ quả xã hội và pháp lý.

Tuy nhiên, việc bảo vệ danh tiếng và danh dự của một công dân, thậm chí theo một cách kém văn minh, đã được chấp nhận trong hệ tư tưởng của thời La Mã cổ đại.

Sau đây là bản dịch bài thơ cay độc của Catullus:

Ta sẽ sẽ hiếp và đụ vào mặt bọn mi !
Aurelius - thằng bú cặc và đứa ái nam Furius,
Bọn mi tưởng rằng ta khiêm tốn
bởi vì những câu thơ của ta tinh tế,
và nhà thơ tận tụy phải trong sạch.

Bởi vì bọn mi đã đọc từ bao nụ hôn của ta,
Bọn mi tưởng rằng ta ẻo lả ?
Ta sẽ hiếp và đụ vào mặt bọn mi !