Nếu chúng ta đem một hệ thống Portal nguồn mở như Liferay (viết bằng java) hoặc Joomla (viết bằng PHP) về rồi mở ra khai thác, sửa code, thêm vào các chức năng... để có một hệ thống Portal của riêng mình thì đây chẳng khác gì một ứng dụng nguồn đóng, kém linh hoạt và chúng ta đang thực sự bóp méo tư tưởng của "phần mềm tự do và nguồn mở" (FOSS) một cách cố ý.

Hãy hình dung rằng, bộ phần mềm StarOffice là một "dẫn xuất" từ OpenOffice và được cải biến rất nhiều điều tương tự như trên, cuối cùng sẽ là gì? Chỉ là một ứng dụng độc lập! thưa các bạn.

Ở Việt Nam, hiện nay có trên 10 công ty đang dùng một số ứng dụng nguồn mở hoàn chỉnh để chỉnh trang thành các ứng dụng thương mại riêng mình. Với cách tiếp cận này, ứng dụng sẽ ngày càng bị cô lập, thiếu tương tác và trở thành phụ thuộc vào các công nghệ yếu kém nhất trên hành tinh. Trong nhiều lời khuyên của cộng đồng FOSS về việc khai thác FOSS, bạn nên tránh các điều sau:

Bạn sẽ là tội đồ của FOSS

Chúng ta không thể phủ nhận Liferay là một kiến trúc tốt, thế nhưng Liferay là một hệ thống mở được phát triển bởi một công ty nhỏ hơn Oracle nhiều lần. Nếu công ty bạn tiếp tục lấy hệ thống này, chỉnh trang lại (phụ thuộc vào Liferay) và cho ra một phiên bản con khác, thì điều này nói lên rằng, bạn bị phụ thuộc vào Liferay. Vậy, khi Liferay bị phá sản, bạn sẽ hoàn toàn bị chết trong một thế giới hoang vu. Lý do này được cộng đồng FOSS đánh giá là: "Sống trong FOSS nhưng chưa thấu hiểu FOSS là tội đồ của FOSS". Bạn là tội đồ vì biến FOSS trở nên nhỏ bé (so với Oracle) và chết đi trong lòng tin cậy của người dùng (vì Liferay sẽ chết một ngày nào đó).

Chữa lỗi này bằng cách nào? Với những nguồn mở có giá trị, bạn hãy tối đa sử dụng chúng cho phù hợp và dừng bao giờ tách khỏi dòng! FOSS cho rằng, tách dòng là nguyên nhân làm cho một tập thể vững chắc bắt đầu bị phân chia cát cứ.

Bạn sẽ thành một kẻ phá hoại FOSS

Bạn tránh được điều thứ nhất, nhưng có thể bạn sẽ rơi vào "vùng phá hoại" FOSS ngay cả khi bạn thực sự yêu FOSS. Trong khi khai thác FOSS, bạn cố gắng làm lại công nghệ mà FOSS đang có (khác với một là thêm bớt) bằng cách tân trang các thuật toán, chỉnh đốn các tính năng và cho ra đời hàng loạt các ứng dụng giống nhau nhưng khác về sức mạnh thuật toán và tốc độ, an ninh... cộng đồng FOSS gọi đây là nội chiến.

Một ví dụ rất điển hình: xvnkb là bộ gõ chữ Việt trên nền LINUX. Khi sử dụng, bạn phát hiện bộ gõ này sai, chậm, không tốt trong tương thích... (cả hàng trăm lý do) và bạn thực hiện lại một bộ gõ khác cũng cùng một mục đích... nếu như thế, sẽ có 1001 bộ gõ không đáng tin! Và bạn sẽ thành một kẻ phá hoại FOSS.

Sửa lỗi này bằng cách nào? Thay cho việc làm lại, bạn hãy là thành viên của cộng đồng FOSS.

Và còn rất nhiều lời khuyên khác, tuy nhiên tôi chỉ nêu ra để các bạn thấy rằng: khai thác FOSS là chiến lược và sự thấu hiểu. Cuối cùng, có 2 công thức khá thích hợp về khai thác FOSS là:

FOSS = Kinh tế + sức mạnh nội lực

• Sử dụng FOSS hiệu quả thay cho các ứng dụng thương mại (không cần so sánh hơn thua, thấp kém vì chúng ta chỉ cần phụ vụ cái ta cần).
• Nối các ứng dụng (nhúng) với nhau và kliên thông chúng (thay cho việc làm lại) để phục vụ công thức "Bản Địa Hoá" mà các phần mềm khác không thể làm nổi = > FOSS >>>> (lớn hơn gấp nhiếu lần) >>> Oracle, Microsoft,...
• Thực hiện các dự án khoa học, đào tạo, nghiên cứu, sáng tạo công nghệ mới từ FOSS ==> Nâng cao trình độ nguồn lực công nghệ.
• Văn hoá công sở triệt để nâng cao nhờ FOSS bằng cách cải thiện lớp giao diện gọn nhẹ, đơn giản, phù hợp với quốc gia bạn (không phải ai cũng biết tiếng Nhật, Đài Loan)... ==> FOSS có giá trị mà các ứng dụng khác phải đầu tư gấp ngàn lần mới thực hiện được.

FOSS = HiTech

• Hợp tác nghiên cứu, chia sẻ công nghệ đích thực: FOSS luôn chia sẻ 100% các phát minh của mình mà không đòi một yêu cầu gì.
• 200.000 dự án trong đó có cả dự án sinh học, mạng phân tán, tính toán lưới (các thuật toán phân tán)... giáo dục, khoa học và cả những chương trình dịch chỉ vài chục ngàn dòng mã.

4 năm trước đây, FOSS là do các tình nguyện viên, học sinh, sinh viên và nhà nghiên cứu tham gia mà thôi. Tuy nhiên, trong 3 năm trở lại đây, FOSS đã là cuộc chơi các tập đoàn. Hãy xem bài toán này là một bài toán quốc gia. Bài toán cần có người chuyên gia đóng góp những giá trị thực của họ mà không phải chờ đợi có kết quả để xem xét. Vì như thế thì làm sao có Hitech Việt Nam hay Gia công tầm quốc gia được.

Nguyễn Văn Hiền