Banksy - danh họa tranh tường vẽ trộm

Trong hoạt động bình chọn do báo The Sun và một đài truyền hình kết hợp tổ chức nhân dịp Tết, công chúng nước Anh đã chọn Banksy đứng đầu danh sách các nghệ sĩ lớn nhất năm 2007 của nước này. Điều kỳ khôi là cho tới nay chưa ai biết mặt, biết tên thật cũng như lai lịch và địa chỉ của Banksy. Người ta chỉ biết đến các tác phẩm của ông, vì hầu hết nó được vẽ trên tường các tòa nhà công cộng, thậm chí trên xe ô tô, trên ghế dài trong công viên hoặc trên mình các con vật ở vườn thú, đều có ký tên Banksy; người ta cũng biết đến các tác phẩm của ông qua trang web www.banksy.co.uk, không rõ được ai làm.

"Vương công hiện đại"

Cha mẹ tôi cũng không biết tôi là Banksy

Nghề vẽ bích họa của Banksy đòi hỏi ông phải mai danh ẩn ích, vì pháp luật nước Anh không cho phép vẽ trên tường, mà ông thì lại thích để mọi người cùng miễn phí chiêm ngưỡng các tác phẩm của mình nhằm gửi tới họ một thông điệp nào đấy. Banksy thường vẽ trộm vào ban đêm thanh vắng. Khi ấy ông mặc áo có mũ che nửa mặt và nếu thấy có người lại gần, ông thường cúi mặt không để ai nhìn thấy. Do tranh tường của ông có nội dung tiến bộ, hài hước và vẽ với tài nghệ siêu đẳng, nên rất nhiều bức được chính quyền địa phương cho phép giữ lại mà không bị xóa đi như những hình vẽ nguệch ngoạc hoặc chữ viết nhăng nhít của người khác. Trong bản đồ nước Anh công bố trên mạng, bạn có thể thấy những địa điểm hiện còn lưu giữ bích họa của Banksy – thành quả lao động bí mật trong hơn chục năm qua của ông. Không chỉ vẽ ở Anh Quốc, ông còn sang Israel mạo hiểm luồn lách trước mũi súng của quân đội nước này, vẽ 9 bức họa chống chiến tranh trên bức tường cách ly với khu vực của người Palestine.

Banksy hành động rất kín đáo, chỉ tiếp súc với người lạ qua điện thoại hoặc thư điện tử. Một nhà báo từng có lần phỏng vấn Banksy hồi năm 2003 nhớ lại ông ăn mặc tuềnh toàng, có một chiếc răng bịt bạc, tai đeo vòng. Ông nói: ngay cả cha mẹ tôi cũng không biết tôi là Banksy ! Lúc ấy ông mới 29 tuổi, còn bây giờ hình dong ông ra sao thì chẳng ai biết.

Banksy có một danh ngôn: “Làm nghệ thuật chỉ vì muốn nổi tiếng thì sẽ mãi mãi không thể nổi tiếng được”. Quả vậy, dù hoạt động lén lút như thế nhưng chỉ sau 10 năm Banksy đã đạt được danh tiếng mà tất cả mọi họa sĩ đều muốn có. Ông trở thành thần tượng của một quần thể đặc biệt, nhất là giới trẻ. Bằng trí tuệ sắc sảo và tài hoa hiếm thấy, Banksy đang nổ bom vào xã hội Anh Quốc bảo thủ.

"Lính xoá hình chống chiến tranh"

Về khoản tài nghệ qua mặt cảnh sát thì Banksy cũng thuộc loại hàng đầu thế giới. Thật ra đã không ít lần ông bị giải vào bóp cảnh sát vì tội vẽ bậy lên tài sản công cộng (ở châu Âu không hiếm người hay vẽ như vậy), nhưng chẳng hiểu tại sao cho đến bây giờ cảnh sát vẫn chưa biết lai lịch con người bí ẩn này. Một điều vô cùng khó hiểu nữa là Banksy đã mấy lần bí mật đem tranh (thậm chí cả một tảng đá có vẽ tranh) vào trưng bày trong các viện bảo tàng nghệ thuật lớn canh phòng vô cùng cẩn mật như British Museum ở London, Metropolitan Museum of Art ở New York, Musée du Louvre ở Paris. Một lần Banksy bí mật đưa vào British Museum trưng bày bức tranh ông vẽ một người nguyên thuỷ đẩy chiếc xe chở hàng dùng trong siêu thị, 8 ngày sau mới bị phát hiện. Viện Bảo tàng ra thông cáo: chúng tôi cũng chưa biết nên xử lý bức tranh này ra sao ! Vụ này từng khiến cả nước Anh xôn xao một dạo. Phải chăng Banksy có cả một nhóm “đồng phạm” ? Vẽ tranh trên tường cao phải bắc thang leo lên, chắc hẳn phải có người phụ giúp.

Cho tới nay người ta chỉ mới biết sơ sơ Banksy là người vùng Yate gần thị trấn Bristol, sinh năm 1974, con một công nhân nhà máy.

Vẽ để mua vui cho công chúng ?

Hình như Banksy vẽ bích họa chỉ để mang lại cho người qua đường những phút sảng khoái. Tranh của ông lấy đề tài trong cuộc sống hiện thực, chứa đựng tính chất hài hước châm biếm và cách điệu cao độ, có nội dung chính trị, chống chiến tranh, phê phán thói hư tật xấu của người đời. Xem tranh ông, người ta thường không nhịn được cười và sau đó không khỏi suy ngẫm về bản thông điệp có ý nghĩa sâu xa mà tác giả muốn gửi tới cộng đồng nhân loại. Nhiều bức tranh làm khán giả giật mình, dường như nhằm thức tỉnh tâm hồn tê dại của người Anh vốn có thói quen “phớt Ăng-lê” trước nhiều hiện trạng bất công, vô lý trong xã hội. Báo chí Anh gọi bích họa của Banksy là những trái bom tung vào xã hội Anh Quốc. Tuy phải vẽ lén lút trong thời gian rất ngắn thường là vào đêm khuya và hay bị gián đoạn khi có người qua lại, nhưng các bức bích họa của ông đều có trình độ nghệ thuật rất cao, được công chúng khen ngợi. Đầu năm 2007, công ty đấu giá Sotheby đã bán được hai bức tranh Bombing Middle England và Space Girl and Bird của Banksy với giá 200.000 và 575.000 USD.

"Hãy đập sạch bụi"

Ta hãy xem ảnh chụp vài bức bích họa của Banksy (từ trên xuống dưới):

. 1: Tranh biếm họa của Banksy tự ví mình là một chú khỉ.

. 2: Bức tranh Banksy bí mật đưa vào trưng bày trong Bảo tàng Nghệ thuật New York, vẽ một vương công thế kỷ XVIII cầm ... bình xịt hơi cay (hoặc bình sơn để xóa (hay vẽ?) biểu tượng chống chiến tranh?).

. 3: Bức vẽ một cô hầu gái vén màn đập bụi. Báo Độc lập (Anh) bình luận bích họa này ngụ ý việc các nước phương Tây không muốn thật lòng giải quyết vấn đề viện trợ cho châu Phi.

. 4: Hai người lính khoác súng đang xóa một ký hiệu chống bom nguyên tử. Bức tranh này trưng bày gần quảng trường Quốc hội tại London.

v.v..

Nguyễn Hải Hoành

Lấy tranh từ www.banksy.co.uk và các website liên quan