Trung Quốc sa vào “bẫy đô-la Mỹ”

Như để giải thích tình trạng đó, Thời báo Tài chính (Financial Times, xuất bản tại Anh Quốc) số ra ngày 24/5 vừa qua đăng bài của phóng viên Jamil Anderlini từ Bắc Kinh dưới đầu đề “Trung Quốc sa vào bẫy đô-la” (China stuck in ‘dollar trap’). Bài báo viết: các nhà quản lý ngoại tệ của Trung Quốc hiện nay vẫn đang mua công trái chính phủ Mỹ với mức kỷ lục, tuy rằng Bắc Kinh ngày càng lo ngại về sự sụt giá của đồng đô-la Mỹ.

Các quan chức cấp cao của Trung Quốc, kể cả Thủ tướng Ôn Gia Bảo, từng nhiều lần tỏ ý lo ngại chính sách kinh tế của chính phủ Mỹ có thể dẫn đến nguy cơ đồng USD mất giá mạnh và tình trạng lạm phát trên toàn cầu. Nhưng các quan chức Trung Quốc và quan chức phương Tây tại Bắc Kinh thì nói Trung Quốc đang mắc kẹt trong cái “bẫy đô-la” và họ có ít các lựa chọn khác ngoài việc chỉ có thể tiếp tục đem phần lớn số ngoại tệ ngày càng tăng thêm của mình đổ vào thị trường công trái Mỹ.

Xét về mặt quy mô và tính lưu chuyển thì công trái Mỹ là thị trường duy nhất có thể đáp ứng nhu cầu khổng lồ của Trung Quốc về mặt mua tài sản ở nước ngoài. Theo số liệu sơ bộ của Mỹ, riêng trong tháng 3/2009 lượng công trái chính phủ Mỹ do Trung Quốc trực tiếp sở hữu đã tăng thêm 23,7 tỷ USD, đạt mức kỷ lục mới là 768 tỷ USD, nước này tiếp tục giữ vị trí chủ nợ lớn nhất của chính phủ Mỹ.

Một quan chức phương Tây giấu tên nói: “Do có lượng dự trữ ngoại tệ rất lớn, nếu Cục Quản lý dự trữ ngoại tệ Trung Quốc (SAFE) nhảy vào một thị trường mới thì sẽ gây ra rối loạn; nếu SAFE bán ra quá nhiều đô-la Mỹ thì cũng rất có thể làm giảm mạnh giá trị của lượng dự trữ ngoại tệ họ hiện có.”

Cơ cấu cụ thể của lượng dự trữ ngoại tệ Trung Quốc hiện sở hữu là một bí mật nhà nước, ước tính tài sản đô-la Mỹ chiếm khoảng 70% trong số 1953 tỷ USD dự trữ ngoại tệ của nước này. Theo thống kê của Bộ Tài chính Mỹ, hiện nay Trung Quốc nắm khoảng một phần tư tổng số các khoản nợ của nước Mỹ.
Sự phá sản của hai ngân hàng cho vay thế chấp ở Mỹ là Fannie Mae và Freddie Mac hồi mùa hè 2008 đã khiến Trung Quốc phải điều chỉnh chiến lược ngoại tệ, họ bắt đầu mua ngày một nhiều công trái Mỹ loại ngắn hạn, chứ không mua trái khoán và giấy ghi nợ (bonds and notes) dài hạn nữa. Cách làm ấy được sử dụng rộng rãi trên thị trường, bởi lẽ người ta kỳ vọng Mỹ sẽ phải tăng lãi suất các trái khoán trung hạn nhằm đối phó với tình trạng tăng lạm phát là hậu quả của việc in thêm tiền.

Thế nhưng một cố vấn phương Tây tương đối hiểu biết về tư duy của Cục Quản lý dự trữ ngoại tệ Trung Quốc lại nói với phóng viên Thời báo Tài chính rằng Trung Quốc hiện vẫn chưa triệt để thay đổi chiến lược sẽ sử dụng phần lớn dự trữ ngoại tệ để mua công trái chính phủ Mỹ. Ông nói, do kỳ vọng đồng Bảng Anh sẽ lại mất giá lần nữa nên nhân viên giao dịch của SAFE có thái độ “khá tiêu cực” với đồng Bảng Anh, nhưng lại có thái độ trung lập với đồng Euro và có thái độ tích cực đối với đồng AUD (đô-la Australia).

Tuần trước đồng USD sụt giá tới mức thấp nhất trong năm so với các đồng tiền khác. Sự kiện Trung Quốc quyết tâm tiếp tục mua công trái Mỹ sẽ có lợi cho Washington trong việc gây vốn cho ngân sách bị thâm hụt ngày một nhanh; hiện nay chưa thấy có dấu hiệu nào chứng tỏ Bắc Kinh sẽ không tiếp tục mua công trái Mỹ - quan chức phụ trách ngân sách của chính phủ Obama nói trước một tiểu ban của Quốc Hội Mỹ tuần vừa rồi.

Những năm gần đây, cùng với sự tăng nhanh dự trữ ngoại tệ, Trung Quốc bắt đầu phát triển theo hướng đa dạng hoá lượng dự trữ này chứ không chỉ giữ đô-la Mỹ. Họ luôn tăng dự trữ vàng, tăng một ít lượng cổ phiếu của một số công ty công khai niêm yết trên thị trường toàn cầu. Xét về lâu dài, Bắc Kinh mong muốn giảm quy mô lượng dự trữ ngoại tệ to lớn của họ bằng cách khuyến khích các doanh nghiệp quốc doanh sử dụng ngoại tệ vào việc mua lại các công ty nước ngoài đang cạnh tranh với họ, qua đó giảm lượng đô-la Mỹ do Trung Quốc sở hữu.

Tóm lại, có thể thấy việc Trung Quốc tiếp tục mua công trái Mỹ chỉ là do họ bị sa lầy trong vũng bùn đô-la, muốn thoát ra thì không thoát được, đành đâm lao phải theo lao, phó mặc lượng tài sản ngoại tệ khổng lồ kiếm được trong mấy chục năm qua buông xuôi trôi theo số phận của đồng đô-la Mỹ. Từ lâu các chuyên gia kinh tế nước ngoài đã cảnh báo lượng dự trữ ngoại tệ của Trung Quốc nhất định sẽ bị thiệt hại nhiều trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu lần này.

Nguyễn Hải Hoành tổng hợp