Nga cần tiếp thu bài học của Australia

Báo Nga Gazeta số ra ngày 28 tháng 7 có đăng bài Con đường Australia của Nga.

Bài báo viết: Phát biểu của Thứ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc Cao Hổ Thành dẫn đầu phái đoàn Trung Quốc đến Nga bàn về vấn đề chợ Cherkyzovo đáng để mọi người suy nghẫm. Qua những lời sáo ngữ kiểu quan chức của ông, người ta vẫn có thể cảm nhận được vấn đề thái độ của Trung Quốc đối với Nga, cũng như mục tiêu và nhiệm vụ của Bắc Kinh trên vũ đài quốc tế.

Vấn đề này gồm hai nội dung lớn khăng khít với nhau: chiến lược địa lý và sự ổn định nội bộ. Nội dung thứ nhất cần nghiên cứu riêng. Nội dung thứ hai cho thấy tăng trưởng kinh tế là tiền đề bảo đảm sự ổn định nội bộ của Trung Quốc.

Hiện nay sự ổn định này còn yếu. Điều đó có nghĩa là Bắc Kinh cần có nguồn tài nguyên ổn định cung cấp cho nền công nghiệp của họ, và cần tìm kiếm thị trường tiêu thụ tin cậy cho hàng hoá Trung Quốc. Chính vì thế mà giữa Moscow với Bắc Kinh mới nảy sinh sự lệch khớp nhau.

Nga và Trung Quốc không có bất đồng trong thái độ đối với trật tự quốc tế, cả hai đã nhiều lần nhắc lại họ không tiếp nhận sự bá chủ của Mỹ, phản đối thế lực bên ngoài can thiệp công việc nước khác; tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, hai bên thường xuyên liên kết bỏ phiếu như trên các vấn đề Iran, Sudan, Zimbabue ...

Hai bên cũng rất gần gũi nhau trên các vấn đề khu vực. Các thành viên Tổ chức Hợp tác Thượng Hải hầu như không có chia rẽ về nội chính và ngoại giao, nhưng về mặt kinh tế thì tình hình phức tạp nhiều: Nga cảm thấy rất không tốt, cho rằng ông bạn Trung Quốc đang có kế hoạch loại mình ra khỏi thị trường Trung Á.

Trung Quốc thì cảm thấy khó hiểu trước sự chỉ trích này. Điều đó chưa chắc là giả tạo, vì chính sách của Trung Quốc tại Trung Á thì không khác gì tại các nơi khác trên thế giới, tức không ngoài mục đích giành nguồn năng lượng và thị trường tiêu thụ. Do kinh tế suy thoái, Nga chưa thể cạnh tranh được với Trung Quốc tại thị trường Trung Á. Bắc Kinh không cho rằng mình sai lầm; rốt cuộc cạnh tranh thị trường là thế đó.

Song le mức độ lô-gic nói trên chi phối mối quan hệ Nga-Trung Quốc sẽ chỉ ngày một tăng. Đầu thế kỷ XXI, các công ty lớn của Trung Quốc cố gắng mua cổ phần của các doanh nghiệp năng lượng Nga, nhưng họ đều thất bại trở về. Giờ đây Trung Quốc áp dụng chiến thuật mới: cung cấp những khoản vay khổng lồ cho các công ty năng lượng lớn của Nga, làm cho các công ty này ngày một phụ thuộc vào vốn Trung Quốc.

Con đường tư duy thứ hai là bằng mọi cách mở rộng thị trường tiêu thụ, điều này thể hiện hết sức rõ trên vấn đề chợ Cherkyzovo. Tuy thuần túy là cách làm kinh tế song cách làm đó sẽ đem lại hậu quả chính trị. Vì Bắc Kinh cho rằng sự nhận thức chung (của hai bên) về trật tự quốc tế thì gắn liền với việc bảo vệ lợi ích của thương gia người Hoa tại Nga*.

Việc hợp tác kinh tế toàn diện với Trung Quốc khó tránh khỏi sẽ tác động đến chính sách ngoại giao của nước mình mà Australia là một minh chứng. Trung Quốc là nước nhập khẩu lớn thứ hai của Australia, mà Australia là quốc gia có nền chính trị, văn hoá phương Tây, nhưng bất cứ thái độ nào của nước này đối với Trung Quốc đều không thể không cực kỳ thận trọng, vì rốt cuộc điều đó có liên quan tới lợi ích thương mại to lớn.

Mới đây vụ án gián điệp Rio Tinto đang làm cho Australia lúng túng. Hiện nay Thủ tướng Rudd đang cố gắng tìm kiếm sự cân bằng lợi ích giữa các bên. Rudd vừa phải giải quyết vấn đề lại vừa phải không để mất thể diện, đồng thời không được phá hoại mối quan hệ với một đối tác thương mại quan trọng. Bắc Kinh giữ thái độ cứng rắn, không có ý định giúp Thủ tướng Rudd.

Moscow cần phải có sự phòng bị trước, cần nghiêm chỉnh học tập bài học kinh nghiệm của Australia, làm tốt công tác chuẩn bị cho việc rơi vào tình huống như vậy trong tương lai.

Nguyễn Hải Hoành lược dịch và ghi chú

Ghi chú:

* Có nghĩa là nếu quyền lợi của thương gia Trung Quốc tại Nga không được đảm bảo thì Trung Quốc sẽ có thể không phối hợp với Nga trong thái độ chính trị đối với phương Tây.