Sau 15 năm khảo cứu một bộ xương hominid (sinh vật cổ giống người), nhóm 47 nhà khoa học Đại học California (Mỹ) cho biết chúng ta có thể không tiến hoá từ loài tinh tinh. Hoá thạch này tên Ardipithecus ramidus, gọi tắt “Ardi”, có 4,4 triệu năm tuổi và do đó lịch sử nhân loại có thể đã bắt đầu sớm hơn một triệu năm, khác với kiến thức trong sách giáo khoa hiện nay.

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng đó có thể là hoá thạch hominid cổ xưa nhất mà giới khoa học từng phát hiện. "Ardi" là một hominid giống cái sống ở vùng núi thuộc lãnh thổ Ethiopia ngày nay, cao khoảng 1,2 m và nặng 50 kg. Mẩu đầu tiên trong số 125 mẩu xương của “Ardi” được tìm thấy vào năm 1994 tại một nơi cách thủ đô Addis Ababa không xa lắm. Các nghiên cứu cho thấy hominid này leo trèo trên cây bằng cả 4 chi và dành khoảng một nửa cuộc đời trên cây. “Ardi” có thể bước bằng hai chân và vươn thẳng người khi di chuyển trên mặt đất.

Hình dáng của "Ardi" được dựng lên nhờ máy tính. Ảnh: Lovejoy, BBC

Răng của “Ardi” không dài và sắc như răng của tinh tinh hiện đại. Điều đó có nghĩa là “Ardi” hiền lành hơn, vì răng là vũ khí lợi hại của tinh tinh trong các cuộc chiến. Não của “Ardi” tuy khá nhỏ nhưng lại nằm ở vị trí giống hệt người hiện đại.

Răng người, Ardi, tinh tinh

"Đây không phải hoá thạch bình thường. Nó không phải tinh tinh, cũng chẳng phải người". Tim White, trưởng nhóm nghiên cứu của Đại học California, nói.

Trước khi tìm thấy “Ardi”, giới khoa học cho rằng “Lucy” – bộ xương của một loài khác có tên Australopithecus afarensis - là hominid cổ xưa nhất từng được phát hiện. “Lucy” có niên đại 3,2 triệu năm và được phát hiện vào năm 1974 tại một vị trí cách "Ardi" khoảng 70 km. Người ta từng coi "Lucy" là "tổ tiên của loài người" và là giai đoạn trung gian trong quá trình con người tiến hoá từ tinh tinh.

Tuy nhiên, “Ardi” có niên đại cao hơn “Lucy” tới hơn một triệu năm. Điều đó có nghĩa là lịch sử của loài người đã bắt đầu sớm hơn nhiều.

"Nhiều nhà khoa học cho rằng loài người tiến hoá từ tinh tinh. Nhưng hoá thạch của Ardi cho thấy cả người và tinh tinh đều cùng tiến hoá từ một tổ tiên chung và tổ tiên chung đó xuất hiện sớm hơn chúng ta tưởng", White nhận xét.

Kết quả phân tích gien của "Ardi" cho thấy loài người và tinh tinh bắt đầu tiến hoá theo hai hướng khác nhau cách đây 6-7 triệu năm. Một số nghiên cứu cũ cho rằng tổ tiên của loài người tách khỏi tinh tinh từ 4 triệu năm trước.

Xương chậu tái hiện nhờ máy tính

Trong một bài viết trên tạp chí Science (Mỹ), nhóm nghiên cứu cho rằng “Ardi” là một tổ tiên của loài người song hậu duệ của bà không tiến hoá thành tinh tinh hay bất kỳ loài linh trưởng nào khác. “Ardi” có đầu giống động vật linh trưởng và các ngón chân đối diện nhau để có thể leo trèo dễ dàng. Nhưng bàn tay, cổ tay và xương chậu cho thấy dáng đi của bà giống người hiện đại, chứ không lom khom như tinh tinh hay khỉ đột.

“Đây là một trong những phát hiện quan trọng nhất trong nghiên cứu về sự tiến hoá của loài người. Các bộ phận của bộ xương này, như tay và chân, còn khá nguyên vẹn”, David Pilbeam, một chuyên gia làm việc tại Bảo tàng Khảo cổ và Dân tộc của Đại học Harvard (Mỹ), khẳng định, tuy ông không tham gia nhóm nghiên cứu của Đại học California.

Khi được hỏi liệu "Ardi" có phải tổ tiên trực tiếp của con người hay không, Tim White cho rằng ông và cộng sự cần phải nghiên cứu thêm. Nhưng ông nhận xét: "Có thể Ardi không phải là tổ tiên chung của người và tinh tinh, nhưng là sinh vật có quan hệ gần gũi nhất với tổ tiên của chúng ta".

Còn nhà nhân chủng học C.Owen Lovejoy thuộc trường Đại học Kent (Mỹ) nói rằng, cuộc khảo cứu cho thấy cả 2 loài người và vượn đều tiến hoá từ 1 loài chung. “Người ta thường nghĩ chúng ta tiến hoá từ vượn, nhưng không – nhiều khi vượn lại cũng tiến hoá từ chúng ta nữa là khác”. Lovejoy nói tiếp, “Qua nghiên cứu Ardi thì biết chúng ta không thể nào tiến hoá từ vượn.”

Một công bố trong số đặc biệt của tạp chí danh tiếng Nature gồm 11 trang miêu tả kỹ về hoá thạch Ardi kèm các hình ảnh đã giúp tìm ra câu trả lời vì sao Ardi vừa có thể đi thẳng đứng, tuy chưa hoàn mỹ như người, vừa leo trèo cây tuy không khéo bằng tinh tinh.

Source: AP, BBC, Nature, Reuters, Science