Đồng chí Ngô Gia Tự

Phố Hàm Long, thuộc đất thôn cũ Hàm Châu và Hàm Khánh; thời thuộc Pháp gọi là Rue Doudard de Lagrée. Trong phố trước đây có ngôi chùa cổ ở số nhà 18 gọi là Chùa Hàm Long xây từ đời Lý (thế kỷ 11), chùa bị phá hoại hoàn toàn cuối năm 1946, chỉ còn sót lại mấy tấm bia lớn.

Phố Hàm Long, thuộc đất thôn cũ Hàm Châu và Hàm Khánh; thời thuộc Pháp gọi là Rue Doudard de Lagrée. Trong phố trước đây có ngôi chùa cổ ở số nhà 18 gọi là Chùa Hàm Long xây từ đời Lý (thế kỷ 11), chùa bị phá hoại hoàn toàn cuối năm 1946, chỉ còn sót lại mấy tấm bia lớn.

Cuối tháng 3/1929, những người tiên tiến trong Kỳ bộ Bắc kỳ và Tỉnh bộ Hà Nội thuộc Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí hội gồm 7 hội viên là Ngô Gia Tự, Nguyễn Đức Cảnh, Đỗ Ngọc Du, Trịnh Đình Cửu, Trần Văn Cung, Nguyễn Tuân, Dương Hạc Đính, đã họp tại nhà 5D phố Hàm Long để thành lập Chi bộ Cộng sản VN đầu tiên. Đồng chí Trần Văn Cung, tức Quốc Anh, được cử làm Bí thư, riêng đồng chí Nguyễn Phong Sắc vì bận công tác đột xuất nên vắng mặt nhưng vẫn được công nhận là thành viên chính thức.

Chùa Hàm Long

Chi bộ Cộng sản đầu tiên của Việt Nam được thành lập ở Hà Nội là một thắng lợi quan trọng của tư tưởng vô sản trong cuộc đấu tranh với tư tưởng phi vô sản và các xu hướng quốc gia khác. Tại Đại hội Kỳ bộ Thanh niên Bắc kỳ lần thứ II ngày 28/3/1929, chủ trương thành lập Đảng cộng sản được nhiệt liệt tán thành. Nhưng đến Đại hội Thanh niên toàn quốc họp ở Hương Cảng (Trung Quốc) ngày 01/5/1929, đề nghị thành lập Đảng Cộng sản của đoàn Bắc Kỳ do đồng chí Ngô Gia Tự dẫn đầu đã bị Tổng bộ Thanh niên bác bỏ.

Ngay sau đó, đoàn Bắc Kỳ bỏ đại hội ra về, triệu tập cuộc họp tại ngõ chùa Hương Tuyết (Bạch Mai) để bàn việc xúc tiến thành lập Đảng. Ngày 17/6/1929, tại số nhà 312 phố Khâm Thiên, Đông Dương cộng sản Đảng chính thức thành lập. Chính cương và Tuyên ngôn của Đảng được công bố. Tờ báo Búa Liềm, cơ quan Trung ương của Đảng và các tổ chức quần chúng của Đảng cũng lần lượt ra đời tại Hà Nội.

Nhà số 5D Hàm Long

Ngôi nhà 5D Hàm Long có 1 tầng, mái lợp ngói ta, một bên giáp nhà số 5C, một bên là ngõ nhỏ thông sang phố Lê Văn Hưu, cạnh nhà thờ Hàm Long. Chính địa thế này đã giúp cho các đồng chí của Đảng hoạt động an toàn khá lâu. Căn nhà 5D hiện được giữ làm nhà trưng bày của Bảo tàng Hà Nội, các đồ đạc bày biện trong nhà còn lại gần như xưa. Diện tích và mặt bằng vẫn được giữ nguyên.

Nhà thờ Hàm Long đêm Noel

Ngày 25.11.1959, ngôi nhà 5D được khôi phục làm nhà lưu niệm.