Blog Đông Tác

Nguyễn Chí Công, CFLS

Trang nhà > Khoa học > Không gian > Phát hiện bong bóng và tiếng hát của vũ trụ

Phát hiện bong bóng và tiếng hát của vũ trụ

Thứ Sáu 12, Tháng Mười Một 2010

Phát hiện bong bóng khổng lồ trong vũ trụ

Những bong bóng này mới được phát hiện bởi nhà thiên văn học Doug Finkbeiner thuộc trung tâm Harvard-Smithsonian của Viện Vật lý thiên văn tại trường Cambridge, bang Massachusetts, Mỹ, bằng cách sử dụng kính viễn vọng Fermi Gamma-Ray Telescope của NASA.

Hai quả cầu rộng lớn nằm trải dài về phía bắc và nam ở trung tâm của dải Ngân Hà. Chúng là những quả cầu ánh sáng lớn di chuyển với tốc độ 168.282 dặm/giây (198.051 km/giây) và khoảng cách từ đầu này tới đầu kia của bóng sáng vào khoảng 50.000 năm ánh sáng.

Hai bong bóng ánh sáng này có thể được nhìn thấy nằm gần chòm sao Virgo và chòm sao Grus và được cho là đã có hàng triệu năm tuổi. Nhưng chúng đã không được biết tới cho tới những ngày gần đây do chúng bị che khuất trong một đám sương mù bức xạ gamma trên bầu trời.

Ông Finkbeiner và nhóm nghiên cứu của ông phát hiện ra bong bóng nhờ các dữ liệu thu được từ kính viễn vọng Fermi - kính viễn vọng được đưa vào sử dụng trong năm 2008 và được coi là kính viễn vọng sử dụng tia gamma mạnh nhất hiện nay để có thể phát hiện ra các chùm ánh sáng ở hình thức di chuyển nhanh nhất. Ông thừa nhận:

"Chúng tôi cũng hoàn toàn chưa thể hiểu được bản chất hay nguồn gốc của những chùm ánh sáng này".

Một số nhà thiên văn học dự đoán rằng các bong bóng ánh sáng này được tạo ra bởi một vụ phun trào từ hố đen siêu lớn ở trung tâm thiên hà của chúng ta.

Nguyễn Hường (Theo Telegraph)

Tái tạo thành công vụ nổ Big Bang trong phòng thí nghiệm

Các nhà khoa học châu Âu tuyên bố, họ vừa tái tạo thành công một vụ nổ Big Bang mini trong phòng thí nghiệm bằng cách sử dụng "máy nghiền nguyên tử" lớn nhất thế giới, tạo ra một mức nhiệt độ "nóng hơn một triệu lần" so với vùng trung tâm mặt trời.

Theo BBC, trong một đường hầm dưới lòng đất gần Geneva, các chuyên gia thuộc Tổ chức nghiên cứu hạt nhân châu Âu đã cho nghiền nát cùng lúc các hạt vật chất bên trong máy gia tốc trị giá 10 tỉ USD có tên gọi Large Hadron Collider.

Thông qua thí nghiệm trên, các nhà khoa học muốn tìm hiểu nhiều hơn về các plasma đã hình thành nên vũ trụ ngay sau vụ nổ Big Bang cách đây 13,7 tỉ năm. Các nhà khoa học cho biết, một quả bóng vật chất nhỏ đã phát nổ, rồi nhanh chóng tạo thành một món "súp" vật chất tan chảy và sau đó tự tái sắp xếp thành những gì hiện nay là vũ trụ.

Báo Telegraph đưa tin, cuộc thí nghiệm sử dụng các ion chì thay vì các hạt proton. Nó đã tạo ra những mật độ dày đặc nhất và nhiệt độ cao nhất từng được "nhào nặn" dưới tay của các nhà khoa học cũng như chế ra một dạng vật chất chưa từng được nhìn thấy trước đây trên Trái đất.

"Ở những nhiệt độ như thế, ngay cả proton và neutron - các thành phần tạo nên hạt nhân nguyên tử - cũng tan chảy, dẫn đến kết quả là một món súp nóng, đặc gồm các hạt quark và gluon được biết đến như một plasma quark-gluon", chuyên gia nghiên cứu David Evans thuộc Đại học Birmingham (Anh) cho hay.

Tờ Guardian giải thích thêm rằng, giây phút mà các nhà khoa học đang tái tạo từng xảy ra khoảng một phần trăm tỉ giây sau vụ nổ Big Bang, một khoảng thời gian khi "các hạt proton và neutron thậm chí có thể không còn nguyên vẹn".

(VNN, Theo Telegraph: Large Hadron Collider creates ’mini Big Bang’ with lead ions)

Phát hiện "giọng hát" của những ngôi sao

Từ xa xưa, những ngôi sao trên bầu trời đã thu hút đôi mắt con người bởi ánh sáng nhấp nháy của nó. Thế nhưng bạn có biết rằng những ngôi sao đó hoá ra cũng biết "hát"?

Đây là những phát hiện mới nhất của các nhà vật lý thiên văn tại Đại học Birmingham và một số nhà khoa học của NASA. Họ phát hiện ra tiếng hát của những ngôi sao khi đo độ thay đổi của độ nhấp nháy ngôi sao KIC 11026764 hay còn được biết đến với tên gọi là "Gemma.” Ngôi sao này có kích thước lớn khoảng gấp đôi kích thước của Mặt trời.

Các nhà khoa học thấy ngôi sao cách Trái đất khoảng 3.100 tỷ dặm này có thể rung lên như một nhạc cụ. Những rung động này là do quá trình như động đất hay còn gọi là “starquake” và gây tiếng vang từ bề mặt đến phần lõi của ngôi sao.

Bạn tò mò muốn nghe sao ca hát? Hãy nghe ở đây.

Với việc sử dụng 1 kỹ thuật gọi là astroseismology, các nhà khoa học có thể phát hiện ra sự rung động đó và tái tạo lại âm thanh mà ngôi sao phát ra.

Kết quả là những âm thanh hài hoà mà chúng ta nghe như một cơn gió nhẹ thổi qua microphone. Không phải là một tổ hợp âm thanh thông thường, Tiến sĩ Bill Chaplin, một nhà vật lý thiên văn của Đại học Birmingham cho biết điều này có thể làm xuất hiện thông tin mới về cấu trúc bên trong của các ngôi sao.

Những rung động giúp các nhà thiên văn học tìm hiểu thêm về tuổi, kích cỡ, và thành phần của các ngôi sao khác.

"Về cơ bản những ngôi sao cộng hưởng giống như một dàn nhạc cụ khổng lồ. Một cách tự nhiên, ngôi sao phát ra âm thanh, nhưng chúng tôi không thể nghe thấy chúng, ngoại trừ cách phải đi vào không gian và tiếp cận chúng", ông Chaplin cho biết theo trích dẫn của tờ Telegraph.

Tại sao ngôi sao có thể phát ra âm thanh?

Chaplin giải thích rằng vì sao không được cấu tạo rắn và đặc cho đến phần lõi.

"Điều này khiến những ngôi sao rung rinh, run rẩy. Mặc dù chúng ta không thể nghe thấy những âm thanh đó từ Trái đất, nhưng chúng ta có thể phát hiện nó một cách trực quan từ những ánh sáng nhấp nháy và tái cấu trúc nó thành âm thanh," Chaplin giải thích thêm.

Nghiên cứu gần đây nhất là sáu tháng trước sau khi các nhà khoa học Đại học Sheffield đã ghi lại những âm nhạc hài hoà và đáng sợ từ bề mặt của Mặt trời.

Tiến sĩ Chaplin đã làm việc với một nhóm các nhà khoa học quốc tế sử dụng dữ liệu được chụp bởi kính thiên văn Kepler của NASA.

Từ độ nhấp nháy của những ngôi sao có thể biết được rằng, âm thanh của chúng giống như sự so sánh giữa âm thanh của violin và cello- ngôi sao càng lớn càng có tần số dao động thấp hơn. Điều này dẫn đến việc chúng ta có thể biết kích thước của những ngôi sao.

Trong khi đó, về các vật liệu hình thành nên ngôi sao, các nhà khoa học đã dựa vào nguyên tắc sóng âm thanh truyền đi thông qua lõi heli rắn sẽ nhanh hơn so với hydro. Rung động sau đó sẽ ảnh hưởng đến ánh sáng phát ra từ những ngôi sao.

Tiến hành việc đo lường như trên, các nhà khoa học có thể tính được rằng sao Gemma có độ tuổi là hơn 5,94 tỷ tuổi – hay còn gọi là “già hơn” mặt trời 1 tỷ năm.

Gemma đang tiếp tục phát triển trở thành một quả bóng khổng lồ và đang bước vào giai đoạn cuối cùng.

Các nhà khoa học cũng phát hiện ra rằng Gemma có lõi có thành phần chủ yếu là heli và được bao quanh bởi một phần vỏ mỏng, nơi diễn ra phản ứng tổng hợp của hydrogen trở thành một nguồn sức mạnh của chính nó.

(BEE, Theo Telegraph: Star’s song captured by scientists)