CHẾ NGỰ STRESS

Con người rất dễ để mình sa vào những thói quen xúc cảm. Hầu hết những nỗi sợ hãi đều không xuất phát từ hiểm nguy thể xác; chúng phát sinh từ sự thiếu thích nghi của chúng ta vào thế giới, khiến ta ngỡ ngàng trước một thế giới với những con người khiến ta phải bối rối.

Tại sao sự thiếu thích nghi lại có thể tác động đến cảm xúc, não cầu của chúng ta ? Đơn giản vì sự không thích nghi này là cội nguồn của những thất vọng và xung đột nội tâm. Trong cùng một lúc chúng ta ước muốn và khước từ, ta muốn được hưởng lương nhưng đồng thời cũng muốn thoát khỏi những ràng buộc của công ty. Vì không thể có được cả 2 thứ nên ta bị rối rắm tâm trí, bị ức chế ….

Đó là cái giá mà chúng ta phải trả cho nền văn minh hiện đại.

Con người chẳng có mấy lúc được thư giãn, nghỉ ngơi, chúng ta như thể đang sống trên vùng đất phì nhiêu của những sự ganh tức, giận dữ… Các khát vọng và ham muốn không ngừng mọc lên. Và Stress là vấn đề đã, đang và sẽ tồn tại song hành với sự phát triển của xã hội như một điều tất yếu.

STRESS ĐI VÀO TRONG CUỘC SỐNG MỖI CÁ NHÂN, GIA ĐÌNH

Cuộc sống hiện đại đòi hỏi chúng ta phải vận động liên tục và rất khó giữ được trạng thái cân bằng. Trong một đời sống mà con người không chỉ đối diện với những thách thức về sự thành đạt ở xã hội, mà việc duy trì, nuôi dưỡng đời sống tình cảm, gia đình đã làm nhiều người kiệt quệ về thể xác, hoang mang về tinh thần và… Stress xuất hiện.

Theo một nghiên cứu của Northwestern National Life thì 40% tỉ lệ người lao động cho rằng “công việc làm cho họ cực kỳ Stress”, cứ 4 người thì có 1 người cho công việc là nguyên nhân hàng đầu gây Stress. Cũng cứ 4 người thì 3 người cho công việc ngày nay gây Stress nhiều hơn so với công việc của các thế hệ trước.

Thống kê của văn phòng tư vấn Tâm lý HỒN VIỆT có 68,7% nội dung các ca tư vấn là về vấn đề Stress, cho thấy Stress đang là vấn đề nguy cấp đáng lo ngại hiện nay. Stress từ công việc có thể làm cho con người bị biến đổi tâm trạng, buồn vui cáu gắt vô cớ; điều này ảnh hưởng rất lớn đến bầu không khí tâm lý của gia đình. Tuy nhiên, stress vẫn chưa là đề tài được quan tâm, nghiên cứu, được nhận dạng và ngăn ngừa đúng mức cho nhân sự ở các doanh nghiệp.

Bằng thực tế tư vấn tại Hồn Việt, tôi có một nhận xét: “Giới doanh nhân là đối tượng dễ rơi vào Stress nhất, họ là người phải đối mặt với việc giải quyết hàng loạt vấn đề khó khăn trong công việc mỗi ngày, thời gian làm việc nhiều gây mất cân bằng giữa đời sống công việc và đời sống tình cảm gia đình. Vị thế xã hội buộc họ phải luôn tự chủ, kiềm chế biểu lộ cảm xúc, ít cơ hội chia sẻ khó khăn, hoặc chủ quan tự cho rằng mình đủ bản lĩnh và sự thông tuệ để giải quyết mọi vấn đề… là những nguyên nhân làm cho tình trạng Stress của họ trầm trọng hơn.

STRESS LÀ GÌ ?

Stress là một trạng thái căng thẳng mà một cá nhân phải đối đầu với một sự thúc ép, đòi hỏi, liên quan đến cái được mong muốn và liên quan đến kết quả nhận được, kể cả thành công hay không thành công. Đây là một khái niệm phức tạp. Chúng ta hãy phân tích từng phần để làm rõ ý nghĩa của khái niệm trên.

VỀ CẢM XÚC

Stress là khi con người mất kiểm soát suy nghĩ, cảm xúc, mất khả năng sử dụng thời gian. Mất kiểm soát suy nghĩ là không biết suy nghĩ … . Dấu hiệu đầu tiên: chỉ suy nghĩ ở một khía cạnh tư duy.

Cho nên chúng ta phải quản lý thời gian và suy nghĩ của mình cho cân đối với những nhiệm vụ, thách thức.

Chúng ta sử dụng 80% thời gian của mình vào những suy nghĩ mà ta không kiểm soát được nên dễ dẫn đến lo âu, căng thẳng. Điều gì ta kiểm soát được thì tập trung sự quan tâm và giải quyết, những gì không kiểm soát được ta phải biết chấp nhận và làm tăng sức mạnh nội tâm để chịu đựng.

VỀ THỂ LÝ

Stress xảy ra là do có sự mâu thuẫn giữa hai nguồn lực bên trong cơ thể, một sự “va chạm” giữa hai cảm xúc đối nghịch, nếu ta cho Stress là do áp lực từ sếp thì cơ chế đối phó với tình trạng Stress là: đổ lỗi cho hoàn cảnh, nếu ta bị giằng co giữa nhiệm vụ phải hoàn thành và sợ sếp là không ổn.

Trong trường hợp này, ta phải tự mình đặt ra “deadline” (hạn cuối) cho mình, phải giành quyền sở hữu hạn cuối thì hai lực đó mới không đấu tranh nhau. Hãy chỉ nắm lấy quyền sở hữu và kiểm soát cảm xúc của chính mình, đừng nắm lấy cảm xúc của người khác vì đó là điều không thể.

Stress tự nó không phải là xấu hoàn toàn. Thật vậy, người ta đã phân biệt giữa eustress và distress. Eustress là một sự vui thích ví dụ như trúng số, được hôn, hoặc vui thích vì làm được việc tốt, và distress là sự không vui, ví dụ như mất việc, kết thúc một mối quan hệ, hoặc bị áp lực nặng nề từ công việc. Trong khi stress thường được nói đến là một tình huống tiêu cực, thì nó cũng có những giá trị tích cực. Nó là một tình huống mà tiềm tàng sự hữu ích. Ví dụ như một vận động viên muốn biểu diễn tốt hơn ở Olympic hay ở cuộc thi đấu thể thao khác. Vì thế nhiều người đã thường dùng mặt tích cực của stress để giúp cho việc thể hiện bản thân ở mức độ tốt nhất.

Đặc trưng hơn, stress là sự kết hợp của những thúc ép và đòi hỏi. Trước tiên là sự ngăn cản bạn từ việc bạn làm cho đến bạn muốn. Sau đó là sự liên quan đến việc mất đi cái gì đó mà bạn đã mong muốn. Vì thế khi bạn làm một bài kiểm tra ở ĐH hay là việc bạn chịu đựng một cuộc kiểm tra năng lực hàng năm ở chỗ làm việc, bạn cảm thấy bị căng thẳng vì bạn đang bị đối đầu với những thời cơ, những thúc ép và những đòi hỏi. Một kết quả tốt trong đợt kiểm tra năng lực có thể sẽ dẫn đến một sự thăng chức, nhiều trách nhiệm hơn và được trả lương cao hơn.

NHẬN DẠNG STRESS: KHI NÀO THÌ BỊ STRESS ?

Khi bạn thường xuyên cáu kỉnh, dễ nổi giận, mất tập trung, hay quên, ăn không ngon, mất ngủ, căng cơ, mệt mỏi thể xác và tinh thần, khó thở, lãnh đạm về tình dục, khóc vô cớ, loét dạ dày … là bạn đã bị Stress.

NGUỒN GỐC CỦA STRESS

Cái gì gây nên Stress? Hậu quả của nó gây ra cho mỗi cá nhân người lao động là gì? Tại sao điều kiện gây ra Stress thì giống nhau nhưng ảnh hưởng tới mỗi người là khác nhau? Phần này sẽ giúp chúng ta trả lời tất cả những câu hỏi trên.

Stress gây ra do hai nguồn lực khác nhau, xung đột nhau

Chúng ta cho stress là do áp lực từ sếp của mình, cơ chế đối phó với tình trạng stress là đổ lỗi hoàn cảnh làm chính chúng ta thất bại.

Mình sẽ tự đặt ra deadline, mình đã sở hữu hạn cuối và hai lực đó sẽ không đấu tranh nhau. Nếu chúng ta bị giằng co giữa nhiệm vụ hoàn thành và sợ sếp, không được, vì áp lực đó do chính mình đề ra, mình phải giành lấy cái quyền ra hạn cuối cho chính mình.

Nhận diện 3 yếu tố gây ra Stress

+ Môi trường,

+ Tổ chức và công việc,

+ Đời sống cá nhân, gia đình.

Đó là những nguồn gốc tiềm tàng của Stress. Và những yếu tố này có thực sự gây ra stress hay không là còn tuỳ thuộc vào sự khác nhau ở mỗi cá nhân. Ví dụ như kinh nghiệm trong công việc, khả năng và tính cách của người ấy. Khi stress xảy ra thì triệu chứng của nó có thể biểu hiện ra bên ngoài cơ thể, tâm lý và hành vi.

+ Những yếu tố từ môi trường:

Một cách chính xác là khi môi trường không ổn định sẽ ảnh hưởng đến thiết kế cấu trúc của một tổ chức, nó cũng ảnh hưởng đến các mức độ căng thẳng giữa những người lao động và tổ chức.

Việc thay đổi chiến lược (chính sách) kinh doanh sẽ tạo ra sự không ổn định về kinh tế. Khi một chính sách (chiến lược) kinh tế mới được chính thức đưa vào, mọi người thường sẽ trở nên lo lắng về sự an toàn của họ. Sự giao động trong kinh tế thường kéo theo sự suy giảm sâu rộng cho người lao động như sự ngừng sản xuất tạm thời, giảm tiền lương, thời gian làm việc ngắn hơn và nhiều thứ khác tương tự như thế.

Chính trị bất ổn: ví dụ cụ thể là người lao động ở những nước như Thái Lan, Irag, Iran, Palestin, Israel, … Việc chính trị bất ổn sẽ làm tăng căng thẳng giữa nhiều người, vì họ cảm thấy không an toàn trước những biến đổi sâu sắc của chính trị và xã hội

Sự thay đổi công nghệ: Sự đổi mới công nghệ có thể làm cho các kỹ năng và kinh nghiệm của người lao động bị lỗi thời nhanh chóng trong thời gian rất ngắn. Vì thế sự thay đổi công nghệ là một trong 3 loại yếu tố của môi trường gây nên sự căng thẳng. Máy tính, máy móc, sự tự động hoá và những hình thức đổi mới công nghệ khác đã thực sự làm cho nhiều người cảm thấy căng thẳng. Schutz đã chỉ ra rằng việc thay đổi công nghệ không chỉ gây ra nguy cơ mất việc vì những kỹ năng lạc hậu mà còn làm thay đổi mối quan hệ xã hội tự nhiên và sự tương tác lẫn nhau trong công việc.

LÀM GÌ KHI BỊ STRESS ? ĐỐI PHÓ VỚI NÓ!

- Hãy tĩnh lặng:

Cuộc sống sôi động không cho chúng ta tĩnh lặng, trong khi sức mạnh nội tâm tĩnh lặng làm tăng sự bình an, yêu thương, tăng khả năng thu thập và lưu trữ thông tin, kiểm soát tốt suy nghĩ, tăng sức sáng tạo, tăng trực giác giúp khả năng ra quyết định chính xác.

Hãy tĩnh lặng, nghỉ ngơi, quan sát thời gian. Mang sự thư giãn, tốt lành, vào bầu không khí của tình huống đó.

Tích luỹ tình yêu thương, mở vòi nước tình yêu thương đó cho nó tuôn tràn, hãy tin như vậy.

- Thay đổi cách nhìn, quan điểm của cá nhân về một vấn đề nào đó:

Bất cứ tình huống nào cũng có nhiều lựa chọn, giải pháp… Người có quan điểm sống cầu toàn là người dễ bị stress.

- Biết quản lý thời gian:

Lập kế hoạch cho công việc, sắp xếp thứ tự ưu tiên. Chia nhỏ nhiệm vụ công việc, đừng ôm đồm mà phải giải quyết lần lượt từng việc.

- Nhờ chuyên gia tư vấn tâm lý:

Lắng nghe, chia sẻ, gợi mở khi gặp bế tắc hay khó khăn trong các mối quan hệ.

- Thư giãn bằng cách giải toả cảm xúc:

Hãy ghì xuống tất cả cảm xúc trong tình huống đó, không phán xét, giải thích, biện hộ, đánh giá…. Thư giãn bằng âm nhạc và đi bộ giúp ta dẫm bước trên những phiền muộn.

Thực hành bài tập thư giãn sẽ làm:

+ Tăng sức mạnh tập trung

+ Tăng kinh nghiệm thu thập thông tin và lưu giữ thông tin

+ Tăng trực giác, ảnh hưởng và khả năng ra quyết định của bạn.

Căng thẳng ở ngực, những khủng hoảng tình cảm trong quá khứ không bỏ qua được. Đôi tay cứ vận động liên tục… Vai, cổ, mặt , hàm, … Hãy thả lỏng và hãy tự bảo “Tôi tĩnh lặng…”.

- Hít thở sâu và xả những suy nghĩ căng thẳng, thả lỏng các cơ và tự bảo “Tôi tĩnh lặng ... tôi thư giãn… hãy buông thả đi !”. Massage thư giãn.

- Đề ra những ưu tiên:

Ví dụ một phóng viên chỉ có 5 phút để lưu thông tin và viết một mẩu tin ngắn. Anh ta viết tin được ngay và in nó ra, đọc lại một cách chậm rãi rõ ràng, ngồi trước máy vi tính. Bởi vì trong tâm trí phóng viên đã hình dung ra công việc của mình nên anh ta biết được sản phẩm cuối cùng như thế nào? Anh ta thư giãn.

Vở kịch của cuộc đời không phải diễn ra một cách tình cờ, không có gì là tình cờ cả. Phóng viên chọn viết câu chuyện ấy vì anh ta biết mình có năng lực để viết.

Anh ấy bị stress nên cứ lần lữa hẹn hoãn. Tôi sẽ làm, nhưng sau này tôi sẽ làm, bây giờ tôi hút thuốc, tôi uống ly bia cái đã. Phóng viên cũng đã viết xong câu chuyện. Và anh ta đã học cách thư giãn, ở trạng thái thoải mái.

- Cần phải quản lý thời gian và suy nghĩ của mình cho cân đối với những nhiệm vụ và những thách thức:

Nếu sếp quá stress và nhân viên stress theo thì giống như cái đồng hồ lên dây quá mức sẽ đứt. Hãy làm điều gì đó vì mình chứ nếu làm vì áp lực, yêu cầu, chúng ta sẽ bị stress ngay, tất cả những cảm xúc đều như bản nhạc hoà tấu vui buồn, còn bản thân chúng ta vẫn im như thế.

Ví dụ nói chuyện trình diễn trước công chúng. Tôi đầy tự tin vì tôi nghĩ tất cả là một gia đình, tôi sở hữu, luôn luôn nắm lấy quyền sở hữu trong tất cả những gì bản thân tôi có và quyền sở hữu đó là nắm lấy cảm xúc của chính mình, đừng bao giờ nắm cảm xúc của người khác, nếu chúng ta nắm cảm xúc của người khác, chúng ta sẽ bị căng thẳng.

Hãy chỉ sở hữu và kiểm soát cảm xúc của mình:

Ví dụ mẹ yêu cầu đi đến đó, bạn nói vâng thưa mẹ. Bạn đã dành quyền làm chủ sở hữu quyết định đi đến đó của mình, bạn không bị căng thẳng.

Một tâm trí tĩnh lặng, một tâm trí có thể làm chủ, sẽ không bị lỡ đi một điều tuyệt vời nào vì chính mình tự tạo ra điều tuyệt vời.

Ví dụ sự đến trễ hoặc chờ người khác. Nếu bạn đến trễ, đừng áy náy « xin lỗi, xin lỗi ... ». Đừng bao giờ chờ thụ động, nếu trong thời gian đó chúng ta đọc, suy nghĩ, ... thì chúng ta sẽ không căng thẳng, không giận dữ.

BẺ CONG THỜI GIAN

Làm sao bẻ cong được thời gian ? Chúng ta ai cũng có một quỹ thời gian 24 giờ một ngày, làm thế nào kéo dài được thời gian ?

Chúng ta hãy bỏ cái suy nghĩ về nhiều hướng của nhiều cách giải quyết vấn đề khác nhau, chỉ suy nghĩ đến sản phẩm cuối cùng, liệt kê tất cả mọi việc, công đoạn đưa đến sản phẩm cuối cùng. Trong danh sách liệt kê, chỉ chọn làm từng việc một, việc ưu tiên làm trước.

Làm cho thời gian ngắn lại là làm nhiều việc cùng một lúc, chúng ta có thể vừa làm việc vừa suy nghĩ một việc khác.

Ví dụ : chúng ta vừa đi bộ hoặc tập thể dục, vừa suy nghĩ sắp xếp cho công việc của ngày hôm sau. Hoặc vừa tập thể dục, vừa nghe nhạc, ta sẽ không cảm thấy thời gian tập luyện là khổ cực, lâu dài…

Khi chúng ta bị Stress trong một tình huống khó khăn trong cuộc sống, nếu chúng ta vượt qua được tức là đã thích nghi stress với điều kiện phải thực sự vượt qua để trở về với trạng thái hoàn hảo. Khi đó ta sẽ ngủ ít, vì luôn được thư giãn, tâm hồn thanh khiết, đầy yêu thương …

STRESS TRONG CÔNG VIỆC ẢNH HƯỞNG TỚI CUỘC SỐNG CÁ NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

Cuộc sống chúng ta ngày càng trở nên khẩn trương và bận rộn, vì thế thời gian dành cho nhau, để các cặp vợ chồng gần gũi bên nhau, thời gian để thư giãn sau một ngày làm việc vất vả thật vô cùng hiếm hoi quý giá… Nhưng tiếc thay nhiều gia đình đã vì bị cuốn vào vòng xoáy công việc, vì những căng thẳng áp lực công việc theo chân họ về nhà, vào bữa cơm, lên giường ngủ, đã làm cho cuộc sống vợ chồng dễ sinh cáu gắt, cãi cọ, bất hoà.

Khi gia đình xảy ra những xung đột vợ chồng thường là do hai yếu tố tạo nên: Con người và Stress. Hai người cộng với Stress có thể biến một cuộc cãi cọ thành cuộc chiến, vì thế các cặp vợ chồng phải luôn ý thức được việc giảm Stress, làm thế nào để khi về đến nhà phải cùng nhau giảm tối đa những lo âu căng thẳng.

Một khi cuộc sống quá cuồng nhiệt, việc vợ chồng cùng nhau chia sẻ dễ bị sao nhãng, những cuộc tranh luận giữa vợ chồng đem lại nhiều phiền muộn hơn là đem lại những quan điểm thống nhất đồng sở thích.

ĐỂ NGĂN CHẶN STRESS GÂY ẢNH HƯỞNG TỚI HẠNH PHÚC GIA ĐÌNH

- Làm việc, vui chơi có kế hoạch

Khi có kế hoạch đi đâu đó hoặc gặp gỡ một người nào đó, phải sắp xếp thời gian thật thích hợp cho cả hai người, để làm điều này, bạn phải định trước ngày giờ rõ ràng, trao đổi bàn bạc với người bạn đời để khỏi rơi vào lúng túng khiên cưỡng.

Nếu cả hai vợ chồng cùng có địa vị thì giải pháp tối ưu để có thời gian gần gũi bên nhau là sự giải trí hoặc chơi thể thao, nếu giải trí bằng du lịch thì phải sắp xếp thởi gian hợp lý và nội dung cho cuộc giải trí thật phong phú, hấp dẫn. Tranh thủ thời gian bên nhau không đem những vấn đề nhà cửa, công việc, xã hội ra tranh luận mà hãy nói về mình, về nhu cầu, hy vọng, nỗi lo sợ… để làm sống lại cảm giác gần gũi, chia sẻ. Bằng cách nào thực hiện điều này phụ thuộc rất nhiều vào sở thích của bạn, cả hai vợ chồng cùng đi dạo, cùng nấu một bữa ăn, cùng thưởng thức một đĩa nhạc mới đều là những cách thư giãn tốt nhất.

- Nếu bạn phải làm việc 8 giờ một ngày thì cần phải giải lao một mình trước khi về nhà gặp vợ/ chồng con cái.

Nó giúp bạn có một thời gian ngắn đủ để giải toả những căng thẳng bực dọc của một ngày làm việc.

- Nói lên những căng thẳng của mình.

Giao tiếp tốt giữa vợ chồng có thể mang lại một cách gỡ rối cho nhau, những căng thẳng ở nơi làm việc thường là kết quả của nỗi lo sợ (làm nhầm điều gì đó) hay vì quá lo lắng bận tâm (quá nhiều trách nhiệm) hay nỗi tức giận (bị cản mũi bởi quá nhiều cấp trên) và làm việc quá sức...

Đó cũng là cách giúp vơi đi những nỗi bực tức, lo âu nhưng phải nói làm sao để người nghe không cảm thấy động chạm tự ái, giận dữ, phát cáu với những gì họ nghe được. Cho nên khi thổ lộ bức xúc với người bạn đời cần phải mở nắp từ từ, nếu không chẳng giải toả được gì mà còn dồn thêm căng thẳng vào đầu bạn đời.

Nếu áp lực tạo ra cơn xoáy trong đầu bạn không liên quan gì đến người bạn đời, nhưng việc trút hết những bức xúc với người bạn đời cũng nguy hiểm. Có người cho thổ lộ hết cơn giận, căng thẳng với người bạn đời sẽ là liều thuốc giảm Stress hiệu nghiệm. Ở một nghĩa nào đó thì đúng thật vì hai vợ chồng thiết lập được mối quan hệ thân tình, bè bạn có thể lắng nghe nhau, chia sẻ cảm thông nhau nhưng lại có một rủi ro là khi đó bạn sẽ có thể trở thành người “Nghiện sự giận dữ”. Khi ta trút hết cơn giận, căng thẳng… cơ thể tiết ra chất Adrenaline và Noradrenaline. Các chất này sẽ làm cho bạn trở thành người giận dữ cao độ.

- Có một cách làm giảm Stress an toàn là người này nhổ cơn giận hoặc căng thẳng ra khỏi người kia và làm chệch hướng giận đi

Chẳng hạn như người chồng hằng đêm về nhà thường hay cáu kỉnh than phiền về sự căng thẳng trong cư xử với một đồng nghiệp, phản ứng tự nhiên của người còn lại là làm sao để người bạn đời của mình quên đi nỗi bận tâm đó, hay đơn giản hoá vấn đề đó.

Nếu bạn biết tổ chức cuộc sống để hướng nó vào việc thực hiện những hoài bão của bạn, một trong những điều đầu tiên bạn phải làm là biết học cách thư giãn. Một khi đã lên đường xây dựng cuộc đời, bạn không nên cau mày nhăn mặt như kẻ bị buộc phải uống thuốc độc !

Đối với mỗi người chúng ta đời sống phải là một cái gì đó thật ngọt ngào, thích thú, chúng ta phải nếm trải và thưởng thức nó đến giọt cuối cùng, lúc đó ta sẽ không cảm thấy đang mang nặng hàng tấn ưu phiền trên vai, lúc đó ta sẽ hiểu được thế nào là tự do và hạnh phúc đích thực của đời sống.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. BS HAROLD FINK - Bí quyết để xua đi những lo âu căng thẳng –NXB Phụ nữ - 2004

2. STRESS & GIẢM STRESS – NXB Y học - 2001

3. Trung tâm nghiên cứu y học - Tâm bệnh học – NXB Y học – 1992

4. Rối loạn thần kinh chức năng – NXB Y học – 2005

5. Trish – Summer Fielt - Giáo trình tư duy tích cực - 2004

6. Nguyễn Khắc Viện - Trung tâm nghiên cứu NT - Tạp chí Tâm lý học - 2005

7. Philip C. Mc Graw - Chiến lược bản thân - NXB Tổng hợp TPHCM

8. Hải Thanh biên dịch - Giáo dục hôn nhân gia đình –NXB Đồng Tháp

Theo : Hồn Việt