Trang nhà > Tư duy > Đổi mới > Steve Jobs: người muốn thay đổi thế giới
Steve Jobs: người muốn thay đổi thế giới
Nhân ḍip NARAS truy tặng ông giải Grammy tài năng đặc biệt 2012
Chủ Nhật 5, Tháng Hai 2012
Công nghệ tin học ra đời vào thập niên 50 thế kỷ XX. Những nhân vật đi đầu trong lĩnh vực này giờ đây đều đã ở độ tuổi 80 trở lên. Họ đang nối tiếp nhau nói lời chia tay với chúng ta.
Hôm 23/12/2011 vừa rồi, mạng eWeek công bố danh sách 17 nhà tiên phong về công nghệ tin học qua đời trong năm 2011. Đứng đầu danh sách là một nhân vật chào đời cùng thời với công nghệ tin học — đó là Steve Jobs, sinh năm 1955, đồng sáng lập và nhà cựu lãnh đạo công ty Apple lừng danh. Ông từ giã chúng ta khi còn quá trẻ, mới 56 tuổi.
Sự nghiệp Steve Jobs hoàn thành trong cuộc đời ngắn ngủi ấy có ý nghĩa to lớn. Ông đã làm thay đổi thế giới trên nhiều lĩnh vực và điều đó được mọi người ghi nhớ. Dù ông đã qua đời nhưng Viện Quốc gia nghệ thuật và khoa học ghi âm Mỹ (NARAS) hôm 23/12 tuyên bố sẽ truy tặng ông giải Grammy tài năng đặc biệt (Special Merit Award) năm 2012 với lý do Jobs — bằng các sản phẩm iPods và iTunes của mình — đã « làm cuộc cách mạng thay đổi ngành âm nhạc cùng phương thức truyền bá và tiêu dùng âm nhạc ». Đúng thế, các sản phẩm và công nghệ do Jobs sáng tạo đã làm thay đổi phương thức chúng ta tiêu dùng âm nhạc, truyền hình, điện ảnh và sách; bộ đôi sản phẩm iPod và iTunes đã thay đổi tận gốc ngành âm nhạc. Máy tính bảng do Apple sáng tạo được 8% dân Mỹ sử dụng đang làm thay đổi cách thức đọc sách của người Mỹ.
Steve Jobs sẽ được vinh danh trong Lễ trao giải Grammy lần thứ 54 vào ngày 12/2/2012 sắp tới. Năm 2002, công ty Apple do Steve Jobs lãnh đạo từng được tặng giải Grammy Mỹ thuật vì những cống hiến xuất sắc trong lĩnh vực âm nhạc và ghi âm.
Tiếp bước các doanh nhân tài ba Henry Ford, Lee Iacocca, Roberto Goizuet v.v.., Steve Jobs được tôn vinh là một thiên tài có sức sáng tạo vô tận và tư duy đi trước thời đại, người cầm lái công ty Apple hiện có giá trị thị trường lớn nhất thế giới (303 tỷ USD; so với Microsoft 240 tỷ, IBM 184 tỷ). Apple đã mở ra một thời đại mới của công nghiệp tin học; các sản phẩm Apple ảnh hưởng tới phần lớn cư dân Trái Đất.
Thực ra Steve Jobs sinh thời chưa được ca ngợi nhiều. Sau khi ông qua đời, thiên hạ mới hiểu rõ giá trị của con người có lắm cá tính khó chịu và cuộc đời lắm bí ẩn này. Nhiều nhân vật danh tiếng trên thế giới đưa ra những tuyên bố đánh giá Jobs rất cao, dù trước đây họ không ưa ông lắm, như Bill Gates, Barack Obama.
Ngày 5/10, ba tiếng đồng hồ sau khi công ty Apple công bố tin Steve Jobs từ trần, Tổng thống Obama xúc động tuyên bố tại Nhà Trắng: “Michelle (vợ Obama) v̀a tôi ŕât đau bùôn khi bíêt tin Steve Jobs qua đ̀ơi. Ông l̀a ṃôt trong nh̃ưng nh̀a ph́at minh ṽi đ̣ai nh́ât nứơc M̃y, ông ́ây ćo đ̉u d̃ung cảm đ̉ê suy ngh̃i ṃôt ćach kh́ac người, đ̉u ṃanh m̃e đ̉ê tin r̀ăng m̀inh ćo th̉ê thay đ̉ôi th́ê gíơi v̀a đ̉u t̀ai năng đ̉ê tḥưc hịên đì̀êu đ́o”.
Bill Gates viết trong lời điếu Jobs: « Rất ít người có ảnh hưởng sâu rộng đến thế giới như Jobs; nhiều thế hệ sau ông sẽ vẫn còn cảm nhận được những thay đổi do ông đem lại. »
Tổng thống Nga Mevedev nói: « Jobs đã thay đổi cả thế giới, tất cả mọi người đều ngưỡng mộ tài hoa và trí tuệ của ông. » Cựu Thủ tướng Anh Blair cho rằng: « Steve Jobs là một con người phi thường, một nhân vật cực kỳ có sức sáng tạo, xứng đáng gọi là kỳ tài trong giới KHKT. » Báo Wall Street Journal bình luận: Steve Jobs sánh vai với Edison và Ford.
Tóm lại, mọi người đều ca ngợi sự nghiệp làm thế giới thay đổi của Steve Jobs.
10 lĩnh vực Steve Jobs đã làm thay đổi thế giới
1. Thiết kế: Jobs hiểu rằng người tiêu dùng đều ưa thích các sản phẩm có ngoại hình đẹp, dù là ô tô hay máy tính cũng vậy. Ông đã thiết kế các sản phẩm quyến rũ người tiêu dùng về chất lượng và cả về ngoại hình. Thí dụ trong khi vỏ mọi máy tính cá nhân đều làm bằng plastic thì chiếc iMac của Apple làm bằng nhôm và kính rất bắt mắt, thanh thoát và sáng láng.
2. Âm nhạc: Năm 2003 Apple đưa ra iTunes, một dạng kho âm nhạc trực tuyến khổng lồ, làm thay đổi cách hưởng thụ âm nhạc của cả thế giới. Kết hợp iTunes với máy nghe nhạc iPod trở thành bộ sản phẩm hoàn mỹ không người tiêu dùng nào có thể bỏ qua. Hiện nay iTunes là nhà tiêu thụ âm nhạc bán lẻ lớn nhất toàn cầu với hơn 200 triệu hộ sử dụng và lượng mua ca khúc vượt 15 tỷ.
3. Máy tính cá nhân (PC): Máy tính Apple II do Jobs và Wozniak sáng tạo là một trong những PC thành công nhất thời kỳ đầu của hãng Apple. Với giao diện đồ họa, ứng dụng hệ điều khiển bằng chuột và click cực kỳ tiện dụng, nó đã thay đổi phương thức làm việc và sinh hoạt của mọi người trên toàn cầu.
4. Dẫn thế giới đi vào thời đại « Hậu PC »: Jobs sáng suốt sớm dự kiến thời đại máy tính cá nhân sẽ chấm dứt, ông đưa ra máy tính bảng iPad thay thế PC. Người ta có thể dùng iPad như một dạng sách điện tử, máy chơi games và màn hình xem phim ảnh. Nó có tất cả những yếu tố thành công: thiết bị cầm tay tiện lợi, hệ điều hành hoàn mỹ và mức giá hợp lý. Năm 2011 Apple bán được 14,7 triệu chiếc iPad. Thiết bị cầm tay quả là rất có giá !
5. Quảng cáo: Apple đặc biệt thành công về chiến lược tiêu thụ; đó là nhờ họ đã làm tốt việc quảng cáo. Cách thức quảng cáo của Jobs cực kỳ thu hút, đem lại hiệu quả « bùng nổ ». Năm 1984, khi Jobs giới thiệu máy tính Macintosh, người xem luôn vỗ tay hoan hô với nhiệt tình hiếm có. CEO Apple hồi ấy là John Sculley nói đây là mẫu quảng cáo hay nhất trong lịch sử Apple.
6. iPhone. Năm 2007, Apple tung ra điện thoại thông minh iPhone, bước ngoặt vĩ đại trong sự nghiệp của Jobs, làm thay đổi khái niệm smartphone. Apple dám đầu tư 150 triệu USD vào việc nghiên cứu iPhone. Jobs quả là có tầm nhìn khi quyết định bỏ máy tính cá nhân để chiếm lĩnh ngành truyền thông đa phương tiện, chủ yếu là điện thoại di động, lĩnh vực có nhu cầu tiêu dùng lớn nhất. iPhone ra đời lập tức gây sốt khi 6 triệu chiếc được mua hết ngay. Hầu hết lính Mỹ tại Iraq đều kè kè chiếc iPhone bên mình, nó thực sự góp phần nâng cao hiệu suất chiến đấu của họ; khi họ rảnh rỗi, nó là phương tiện giải trí tuyệt vời của họ.
7. Hệ sinh thái Apple: Khái niệm « Hệ sinh thái » có lẽ là di sản KHKT lớn nhất mà Steve Jobs để lại cho thế hệ sau. Ý tưởng đó thật ra rất đơn giản: chỉ cần kết hợp chặt chẽ phần cứng và phần mềm của sản phẩm trong một kết cấu bọc kín gọn nhẹ, qua đó đem lại cho người dùng sự tiện dụng tốt nhất. Nhiều người dùng iTunes để download âm nhạc rồi save vào trong iPod hoặc iPhone, qua đó hình thành một hệ thống sinh thái.
8. Mac OS X (Macintosh Operating System 10). Hệ điều hành này của Apple đơn giản hơn các sản phẩm của công ty khác và là một trong những hệ điều hành mang tính cách mạng và bảo mật cao nhất từ trước đến nay. Tất cả các phiên bản hệ Mac OS X đều phái sinh từ thành quả nghiên cứu sản phẩm NeXT của Steve Jobs. Do dễ sử dụng và ổn định nên Mac OS được người tiêu dùng ưa chuộng.
9. Apple store: 10 năm trước, khi cửa hàng Apple store đầu tiên đưa vào vận hành chẳng ai tin là nó có thể thành công. Hiện nay, Apple đã mở 345 cửa hàng Apple store trên phạm vi toàn cầu; nhiều cửa hàng đã trở thành biểu tượng kiến trúc của địa phương, thu hút du khách. Rõ ràng, thành công to lớn ấy gắn liền với công phu nghiên cứu của Jobs thời gian đầu về bố cục của cửa hàng.
10. Công ty Apple: Cống hiến lớn nhất trong đời Steve Jobs không đơn giản chỉ là các sản phẩm ông sáng tạo ra như điện thoại thông minh, máy tính bảng hoặc hệ điều hành, mà chính là công ty Apple tỏa sáng toàn cầu do ông đồng sáng lập. Năm 1997 Jobs trở lại tiếp tục lãnh đạo Apple và dốc sức vực nó từ suýt phá sản trở thành công ty tin học số một thế giới.
« Phải thay đổi thế giới » — động lực thành công của Steve Jobs
Do đâu Steve Jobs có sức mạnh làm nên những thành tựu vẻ vang kể trên? Tất cả là do ông luôn nung nấu ý tưởng phải thay đổi thế giới.
Ý nghĩ ấy thúc đẩy Steve Jobs năm 21 tuổi đi đến quyết định cùng bạn là Steve Wozniak 26 tuổi thành lập công ty Apple Computer Inc. ngay trong garage của bố nuôi. Sau 10 năm, Apple từ chỗ chỉ có hai người phát triển thành công ty có hơn 4000 nhân viên và giá trị sản phẩm 2 tỷ USD. Công ty tung ra thị trường máy tính Apple I và Apple II, là một trong những dòng máy tính cá nhân thành công thương mại đầu tiên trên thế giới. Nhờ thế Jobs và Wozniak trở thành tỷ phú khi Apple phát hành cổ phiếu (1980).
Khi bị hất ra khỏi Apple do mâu thuẫn với John Sculley (do chính Jobs mời về làm CEO Apple từ 1983), ông vẫn theo đuổi mục tiêu thay đổi thế giới. Jobs lập công ty NeXT rồi công ty Pixar, đều ăn nên làm ra. Pixar trở thành xưởng làm phim hoạt hình thành công nhất thế giới. Khi công ty Walt Disney chi 7,4 tỷ USD mua lại Pixar, Jobs trở thành cổ đông lớn nhất của Disney và là một trong những người giàu nhất nước Mỹ hồi ấy.
Tháng 12/1996 Apple chi 429 triệu USD và 1,5 triệu cổ phần mua NeXT rồi mời Steve Jobs về lãnh đạo công ty. “Tôi trở lại Apple không phải để làm giàu” — Jobs tuyên bố. Ông dùng công nghệ từng nghiên cứu ở NeXT để phục hưng Apple, biến nó từ chỗ sắp phá sản trở thành công ty tin học thành công nhất toàn cầu, cũng nhằm để thay đổi thế giới.
Có thể học được gì từ Steve Jobs ?
« Truyện Steve Jobs » do Walter Isaacson chấp bút cho thấy Jobs là người đa tính cách; ông có những cá tính khiến người khác khó chịu, chẳng hạn trong đối xử với mọi người, ông thường tỏ ra lạnh nhạt, cổ quái, thô lỗ, kiêu ngạo, cố chấp, hay nói lời cay độc, nhưng ý chí hào hùng quyết thay đổi thế giới và tinh thần hăng say sáng tạo cùng những tài hoa về chuyên môn của ông được nhiều người khâm phục. Đọc xong sách này, họ xúc động post lên mạng những điều cảm nhận được từ cuộc đời phi thường của Jobs. Sau đây xin tóm lược điểm lại một số ý kiến đó.
1. Tính quyết đoán. Từ nhỏ Jobs đã có tính quả quyết muốn làm gì là làm ngay. Năm 12 tuổi, khi định lắp máy đếm tần số, Jobs liền tra danh bạ điện thoại và gọi ngay cho Bill Hewlett nhà sáng lập công ty HP, đề nghị ông bán cho cậu bé một số chi tiết để lắp máy.
2. Dùng sản phẩm do mình sáng tạo ra để thay đổi thế giới. Từ bé Jobs đã hiểu rằng khi mình không thích thứ gì thì phải tìm cách thay đổi nó. Ông chọn cách dùng sản phẩm do mình sáng tạo ra để biến đổi thế giới. Quả thật Jobs đã thành công lớn khi đổi mới cách thức nghe nhạc, tiêu thụ âm nhạc cũng như cách đọc sách của hàng tỷ người thông qua những sản phẩm điện tử thông minh như iTunes, iPod, iPhone. Jobs coi sản phẩm là sự nối dài cuộc đời của mình. Thử hói mấy ai có được ý nghĩ kỳ diệu như thế ?
3. Nhận sai lầm. Jobs đôi lúc nghiêm khắc tới mức tàn nhẫn, thí dụ trong thái độ đối với Lisa, cô con gái bị ông bỏ rơi. Khi sang tuổi trung niên và bắt đầu bị bệnh tật đe dọa cướp đi sinh mạng của mình, ông chân thành muốn nhận lỗi. « Tôi từng làm nhiều chuyện không thể tự hào, như năm 23 tuổi làm bạn gái của mình mang thai, sau đó xử lý chuyện ấy rất không ổn. » — Jobs tự trách mình.
4. Dành lại một cánh cửa cho những sự vật không thể hiểu nổi. Tuy không phải là tín đồ cuồng nhiệt của một tôn giáo nào nhưng Jobs cũng không phủ nhận những chuyện tồn tại bên ngoài nhận thức của loài người. Ông nói: « Tôi cho rằng các tôn giáo tựa như những cánh cửa vào cùng một tòa nhà. Có lúc tôi nghĩ tòa nhà ấy thực tế có tồn tại, nhưng có lúc tôi lại không nghĩ thế. Đây thật là bí ẩn vĩ đại. » Nghĩa là Jobs dành lại một cánh cửa cho những sự vật không thể hiểu nổi.
5. Xây dựng ê-kíp thượng hạng. Biết đánh giá ai giỏi ai kém và coi trọng người tài, Jobs luôn cho rằng trong một công ty toàn nhân tài thượng hạng thì mọi mâu thuẫn nội bộ đều có thể tự giải quyết ổn thỏa. Khi làm sản phẩm Mac, ông kết hợp với Wozniak chính là vì đánh giá người này giỏi gấp 50 lần các kỹ sư bình thường. « Tôi phát hiện nhân viên loại A chỉ thích cộng sự với nhân viên loại A chứ không muốn làm việc với các nhân viên loại C » — Jobs nói, « Tôi hiểu rằng nếu có những nhân viên xuất sắc thì bạn chẳng cần coi sóc họ như coi sóc trẻ em mà vẫn có được những kết quả tuyệt vời. » Nhờ xây dựng được một ê-kip toàn người giỏi nên Apple đã sáng tạo ra những sản phẩm thượng hạng.
6. Tin vào trực giác. Tuy không phải là lập trình viên hoặc kỹ sư giỏi, nhưng Jobs có tài tổ chức Apple làm ra những sản phẩm theo ý ông. Đó là nhờ ông có trực giác nhạy bén đối với công nghệ và thiết kế. Như Jobs đưa ra ý tưởng « thân thiện » với máy tính; mới đầu chẳng ai hiểu điều đó có ý nghĩa gì, nhưng ông đã hướng dẫn mọi người thực hành ý tưởng này rất thành công. Mac, iMac, iPod, iPhone, iPad thật tiện dụng, thân thiện biết bao với người sử dụng. Triết lý sống của ông là không được lãng phí đời mình vào việc lặp lại những gì người khác đã làm. Hãy lắng nghe trực giác và những ý nghĩ trong nội tâm để từ đó tìm ra điểm xuất phát cho sự nghiệp của mình. Qua nhiều lần khám phá nội tâm mình, Jobs chọn được điểm xuất phát ấy: đó là sáng tạo những sản phẩm có thể thay đổi thế giới.
7. Dám mạo hiểm. Jobs là người luôn khám phá, sáng tạo cái mới. Ông lập được nhiều thành tựu là nhờ dám mạo hiểm làm những chuyện khác người. Đầu tiên là bỏ học đại học về nhà lập công ty Apple. Năm 1997 khi trở lại lãnh đạo Apple, Jobs dám đi ngược trào lưu chung, ông cắt giảm công việc của công ty, chỉ tập trung làm một ít sản phẩm chất lượng cao và tiện dụng. Ông dám cắt giảm khâu chế tạo sản phẩm, chỉ lo làm thiết kế là chính; nhờ đó giảm được nhu cầu nhân công mà lợi nhuận lại tăng. Thí dụ iPhone4 hoàn toàn lắp ráp tại nước ngoài, nhưng lợi nhuận Apple thu được chiếm tới 60% giá sản phẩm. Triết lý quản lý của ông là thỉnh thoảng phải gieo con xúc xắc, đánh cược công ty vào một ý tưởng hoặc một công nghệ nào đó. « Chỉ có mạo hiểm, mơ ước và sống đúng với đam mê của mình thì mới có thể thật sự thành công và mãn nguyện » — ông nói.
8. Nghệ thuật trình diễn giỏi. Jobs có tài trình diễn các ý tưởng và sản phẩm của mình. Nghệ thuật giới thiệu quảng cáo sản phẩm của ông đạt trình độ siêu giỏi. Trên mạng hiện vẫn giới thiệu video clip Jobs quảng cảo máy tính Mac năm 1984. Jony Ive, nhà thiết kế của Apple nói : « Quảng cáo sản phẩm là cả một sàn diễn. Nó có thể sáng tạo một câu chuyện mới. »
9. Ý chí chiến đấu tới phút cuối cùng. Những năm cuối đời, Jobs đau ốm triền miên, bệnh ung thư tuyến tụy đe dọa cướp mạng sống của ông vào bất cứ lúc nào. Nhưng ông không hề chùn bước, ngược lại càng gấp rút hoàn tất các mơ ước của mình. « Hãy nhớ mình sắp chết là lời răn quan trọng nhất trong đời tôi ; nó giúp tôi đưa ra được những quyết định then chốt. » Nó « giúp tôi tránh rơi vào bẫy cho rằng mình sắp bị mất cái gì đó » — Jobs tâm sự. Kết thúc bài nói với các sinh viên tốt nghiệp ĐH Stanford năm 2005, ông dặn họ « Hãy khát khao, hãy dại khờ » (Stay Hungry. Stay Foolish). Nghĩa là phải luôn khát khao học hỏi, chiến đấu tới phút cuối cùng vì sự nghiệp của mình như Steve Jobs đã làm.
Hồ Anh Hải