Blog Đông Tác

Nguyễn Chí Công, CFLS

Trang nhà > Bắc Bộ > Phố cũ > Phố Lý Quốc Sư

Tên thời Pháp: Rue Lamblot

Phố Lý Quốc Sư

Đông Tỉnh

Thứ Năm 7, Tháng Mười Một 2013, bởi Cong_Chi_Nguyen

Phố Lý Quốc Sư dài 244m, đi từ ngã tư Hàng Bông—Hàng Mành đến ngã tư Nhà Thờ—Nhà Chung, nay thuộc phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội. Điểm dừng xe bus gần nhất: đoạn giữa phố Lê Thái Tổ (xe 09, 31, 36), đoạn đầu phố Quán Sứ và đoạn cuối phố Đường Thành (xe 01).

Lược sử

Vào đầu thế kỷ XIX, khu phía nam ngã phố Hàng Bông—Hàng Gai đã là nhiệm sở của các tri phủ, tri huyện, lúc nào cũng tấp nập dân đến trình việc quan. Tương truyền nữ sĩ Hồ Xuân Hương từng mở một ngôi hàng nước ở đây để thử tài thiên hạ. Năm Minh Mạng thứ 14 (1833), lỵ sở huyện Thọ Xương từ thôn Văn Hương đã chuyển tới đây và tồn tại đến tận khi thực dân Pháp chiếm Hà Nội rồi giải thể huyện Thọ Xương (1898), cho nên về sau mới có các tên như phố Phủ Doãn, Ngõ Thọ Xương và Ngõ Huyện.

Chùa Lý Triều Quốc Sư. Panorama ©NCCong 2014

Tên phố Lý Quốc Sư bắt nguồn từ ngôi chùa Lý Triều Quốc Sư tọa lạc ở số 50, quãng giữa hai phố Ngõ Huyện và Ấu Triệu, rất gần Nhà thờ Lớn và chùa Bà Đá. Theo nhiều tư liệu, chùa trước kia vốn là một ngôi đền thuộc thôn Tiên Thị, tổng Tiên Túc, huyện Thọ Xương. Chùa được lập vào năm 1131 theo lệnh của Vua Lý Thần Tông và mang tên Lý Triều Quốc Sư, tức “quốc sư triều nhà Lý”, là tước hiệu của thiền sư Minh Không (1066—1141), được coi là tổ nghề đúc đồng.

Phố Lý Quốc Sư còn có một ngôi đền cổ ở số nhà 25, do chính dân làng Phù Ủng di cư lên Thăng Long xây dựng vào thế kỷ XIX để thờ vọng Phạm Ngũ Lão, người anh hùng áo vải trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên. Đền này từng bị quân Pháp phá hoại hồi đầu năm 1947 rồi được dân sửa lại vào năm 1949.

Đền Phù Ủng ở đầu phố Lý Quốc Sư. Panorama ©NCCong 2014

Cuối thế kỷ 19, Nhà thờ Lớn đã được xây trên nền chùa Báo Thiên cũ ở phía tây-nam ngôi đền. Và rồi dưới sự cai trị của thực dân Pháp, phần lớn khu vực quanh đây đã trở thành những cơ sở của giáo dân Hà Nội.

Nhà in Ngô Tử Hạ thời Pháp thuộc, nay là Cty in Thống Nhất, 24-26 Lý Quốc Sư

Thời Pháp thuộc, phố này gọi là Rue Lamblot. Những năm 1920 dãy nhà số 24-26 từng là trường tư thục Trung Bắc do nhà báo Nguyễn Văn Vĩnh sáng lập. Bị Pháp o ép, phá sản, ông Vĩnh bán lại cho ông Ngô Tử Hạ chuyển nhà in từ Hàng Gai về đây [1]. Nhà in tồn tại mãi tới năm 1955 thì hợp doanh thành Công ty in Thống nhất. Cũng trong thời kỳ tiền chiến, trên phố còn có nhà Tân Việt ở số 29, nơi đã xuất bản sách triết học của Nguyễn Đình Thi, sách dịch các tác phẩm văn học Trung Quốc của Nhượng Tống và các đặc san với bài của Trương Tửu, Nguyễn Tuân, Đinh Hùng, Phiêu Linh Nguyễn Đức Chính…

Ngã phố Lý Quốc Sư—Ngõ Huyện. Panorama ©NCCong 2014

Di tích

—Chùa Lý Triều Quốc Sư ở nhà số 50, thờ thiền sư Minh Không—tổ nghề đúc đồng,
—Đền Phù Ủng ở nhà số 25, thờ vọng Phạm Ngũ Lão—danh tướng thời Trần.

Trưa ngày 6/10/1972, máy bay Mỹ đã bắn tên lửa xuống các nhà số 37, 39B, sát hại nhiều người dân. Ngay sau đó, ở bức tường trước ngôi nhà 39B có đặt tấm bảng ghi lại tội ác này. Những năm 1980 nhà hàng đặc sản nổi tiếng Nguyên Sinh từ phố Thuốc Bắc đã chuyển về số 17 phố Lý Quốc Sư. Ngoài ra, số nhà 43 từng là nơi ở cuối cùng trong một thời gian rất lâu của Hoàng Cầm—thi sĩ xứ Kinh Bắc.

Đông Tỉnh


[1Ngô Tử Hạ (1882—1973), quê ở Qui Hậu, Kim Sơn, Ninh Bình, lên Hà Nội làm thợ cho nhà in IDEO của Pháp từ năm 1898. Năm 1907, ông trở thành tư sản dân tộc có 2 nhà in riêng ở Hà Nội và Huế. Sau đó ông còn là chủ nhiệm báo Đông Thanh và tham gia trị sự báo Nam Phong. Là người công giáo nhưng Ngô Tử Hạ rất căm ghét thực dân Pháp và thường giao hảo với những chí sĩ yêu nước như Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn Văn Tố, Bùi Bằng Đoàn v.v... Năm 1946 ông được bầu là ủy viên Ban thường trực của Quốc hội khóa I nước VNDCCH và là đại biểu cao tuổi nhất.