Đình Ninh Sơn (Chúc Sơn)

Điện thờ Lý Ông Trọng, thành hoàng làng Ninh Sơn. Ảnh ©NCCong 4-2014

Theo Minh sử, ngày 5 và 7 tháng 11 năm 1426 đã diễn ra một loạt trận đánh chặn các cánh quân cứu viện của Vương Thông từ thành Đông Quan vượt sông Đáy (Ninh Giang) lên vùng núi Tốt Động – Chúc Động[3].

Quân Lê Lợi đại thắng và chuyển từ thế phòng ngự sang tiến công Đông Quan. Sang năm sau hạ thành và đuổi hết giặc xâm lược khỏi bờ cõi. Nguyễn Trãi viết:
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh hôi vạn dặm;
Tụy Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm.
(Trích bản dịch Bình Ngô đại cáo của Ngô Tất Tố)

Cổng làng Ninh Sơn. Ảnh ©NCCong 4-2014

Hôm nay tôi đến thăm Ninh Sơn, cổng làng mới xây đồ sộ, hai mặt trong ngoài tam quan đắp nổi 4 đôi câu đối ca ngợi quê hương. Sau cổng là một đoạn đường tốt mà phần lớn hai bên vẫn còn có những mặt ao hồ nom khá sạch sẽ. Đi hết đoạn này mới gặp khu vực dân cư đông đúc xung quanh chân núi Phượng Hoàng.

Chiều tà trên Vực Ninh. Ảnh ©NCCong 4-2014

Bụng đã lo lo từ lúc thấy khúc sông Đáy dưới cầu Mai Lĩnh (phải chăng xưa là Ninh Kiều?) đã bị cạn và biến thành ruộng rau muống, nhưng đến Vực Ninh thì tôi vững dạ hơn. Dân làng cho biết đầm này chưa bao giờ hết nước và có những con cá rất to ẩn náu khôn ngoan dưới vực sâu, không dễ bắt được.

Ngõ xóm và đường làng Ninh Sơn. Ảnh ©NCCong 4-2014

Ninh Sơn trù phú nhờ vị thế ven QL 6 và trực thuộc lỵ sở Chúc Sơn của huyện Chương Mỹ. Dân làng trước kia ngoài nghề nông còn làm nghề cá, nay lại có thêm các xưởng mộc và cơ khí, v.v.. Bên cạnh những nhà lợp tôn với cột chống sét cao lô nhô và hàng rào sắt nhọn hoắt, vẫn thấp thoáng nhiều mái ngói ta dưới bóng tre, nhãn, mít... sau bức tường xây bằng gạch hoặc đá ong.

Cổng đình Ninh Sơn nhìn từ trong ra. Photo © NCCong 4-2014

Đường làng Ninh Sơn nay đã được lát bê tông, ô-tô chạy thông thoáng. Đi thẳng là lên núi. Rẽ sang phải hơn 100m kể từ chỗ ngã ba đầu làng, du khách sẽ thấy một ngôi đình với những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi nằm ở phía tây-bắc đầm Vực Ninh. Nếu đi tiếp sẽ đến danh thắng chùa Trầm, cách đó khoảng 2km.

Cụ thủ từ cho biết đình Ninh cùng với đình Chèm (ở Cổ Nhuế, cách đây 20km) đều thờ chung Lý Ông Trọng làm thành hoàng. Theo cổ sử, Ngài là một võ tướng kỳ tài người Việt thời trước công nguyên. Danh tiếng và bức tượng khổng lồ của Ông Trọng sau khi khuất bóng đã vượi qua biên ải đế quốc Tần để tiếp tục thay Ngài trấn giữ vùng thảo nguyên Mông Cổ mênh mông ở phương Bắc xa xôi.

Gian bên phải đình Ninh Sơn. Ảnh ©NCCong 2014

Đình được làm theo kiểu kiến trúc hình chuôi vồ, tiền đường rộng ba gian hai chái, mặt trước gắn 3 tấm bia. Trên chính điện có bức hoành phi chạm nổi 4 chữ Hán đại tự đã bị tróc sơn son thếp vàng, dọc các cột cái treo ba đôi câu đối, tất cả đều bằng gỗ. Hậu cung khoá kín, bên trong cất bộ bát cống vào loại quý hiếm nhất, có từ thế kỷ 17, hàng năm đến dịp hội làng mới được phép lấy ra để rửa bụi và chuẩn bị cho lễ rước kiệu.

Bậc thềm sân trên của đình Ninh Sơn. Ảnh ©NCCong 4-2014

Nền đình cao, sân trên được lát gạch to, phía trước mới đặt một đôi rồng đá bên bậc thềm. Sân dưới rộng đến mức thích hợp cho loại hình bóng đá mini. Địa thế của đình rất đẹp, cổng nghi môn nhìn ra Vực Ninh qua mặt con đường chạy ven đầm. Bên tay phải, ngoài nghi môn là bến tắm cũ, nay trẻ con thường đến bơi và câu cá. Bên trái cũng mới xây một thuỷ đình lục giác với hai chiếc cầu đá như đôi tay dang rộng ôm lấy bờ.

Gian bên trái đình Ninh Sơn. Ảnh ©NCCong 4-2014

Làng Ninh Sơn còn có một cảnh đẹp khác là chùa Cao, tên chữ Linh Thông tự, nằm giữa đỉnh núi Phượng Hoàng, cách ngôi đình này khoảng 300m. Trong dịp lễ hội mừng xuân diễn ra hàng năm, dân chúng thường đứng dọc đường từ sân đình lên đỉnh núi để xem các cỗ kiệu quay, kiệu chạy, kiệu bay.

Thuỷ đình trên đầm Vực Ninh. Ảnh ©NCCong 4-2014

Đông Tỉnh

[1] Bản đồ Google ghi nhầm là Linh Sơn.
[2] Nếu đi từ Hà Đông thì có xe bus số 72, tuyến Bx Yên Nghĩa - Chúc Sơn - Xuân Mai.
[3] Động: chữ Hán chỉ vùng gò núi, viết chữ “Sơn” trên chữ “Đồng”, phiên âm theo từ điển Thiều Chửu là “Đỗng”.