Làng Đông Ngạc

Đông Ngạc là một trong những làng cổ nhất Hà Nội, còn được gọi là "làng tiến sĩ" và nổi tiếng về một số nghề thủ công truyền thống như làm nem, làm quang gánh, nặn nồi đất...

Làng Đông Ngạc (tên nôm là làng Vẽ hay Kẻ Vẽ) là một làng cổ ở nằm sát chân cầu Thăng Long, cách trung tâm Hà Nội khoảng 10 km.

Di sản

Làng nổi tiếng với đình làng Đông Ngạc, một ngôi đình có quy mô to lớn, nhiều hạng mục với các thành phần kiến trúc cổ kính và chuẩn mực đã tồn tại từ 500 năm nay. Đình được xây dựng trên một thế đất cao ráo, đắc địa ở phía Bắc làng, sát với đê sông Hồng. Tương truyền, thời xưa đình vốn là một toà miếu cổ có từ thời Đường vào thế kỷ 7. Năm 1635, dân làng đã cải tạo và mở rộng thành đình để thờ thành hoàng làng. Đình thờ 3 vị thần tượng trưng cho cả Thiên-Địa-Nhân:
 Thiên thần: Thần Độc Cước, do Phan Phu Tiên rước về từ Sầm Sơn, Thanh Hoá;
 Nhân thần: Lê Khôi, cháu vua Lê Thái Tổ, là một tướng lĩnh làm đến chức Nhập nội tư mã, Thượng tướng quân, mất sau trận thắng thành Đồ Bàn. Thần được người làng là Đô đốc Đồng Xuyên Hầu rước về từ Nghệ An;
 Địa thần: Bản thổ Thành hoàng. (trong các sắc phong còn giữ được đều ghi là Bảo Vệ Chương Hòa đôn ngưng thổ địa hiển trưng chi thần). Thần trừ tai chống hạn cầu cúng linh ứng. Kể từ khi có dân đến ở đến nay thì thần đã là Thành hoàng. Các triều đại đều có sắc phong, sự tích đã bị mai một, nay người dân không còn nhớ rõ nữa.

Ngoài ra Đình còn thờ tiến sĩ Phạm Quang Dung là người làng có công đứng ra trùng tu đình năm 1718 và ông Phạm Thọ Lý, người đã cung tiến đất làm đình lần đầu năm 1635. Trong đình hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật quí, có giá trị, như bia đá và bộ tranh sơn mài thời Lê.

Làng có chùa Tư Khánh với phong cách nghệ thuật thế kỷ 18-19. Chùa có quả chuông đúc năm Diên Hựu thứ 2 (1315). Trong chùa hiện còn có tấm bia có niên đại Thịnh Đức ghi rõ công đức của vợ chồng ông Nguyễn Phúc Ninh, cúng gia tư điền sản để tu bổ, dựng lại chùa, và được dân làng tôn làm Hậu Phật.

Làng hiện còn trên 100 ngôi nhà cũ có thời gian xây dựng trên 100 năm, trong đó có nhiều ngôi nhà gỗ được đục chạm công phu. Nhà thờ Đỗ Thế Giai, một quan chức cao cấp thời Lê Trịnh là nơi còn giữ được khá nhiều những di vật có giá trị, là ngôi nhà được chọn làm bối cảnh quay nhiều phim truyện, phim truyền hình.

Làng có 9 bài thơ dài để đọc lên lúc thưởng lụa và tiền cho các đào nương tron nghi lễ hát ca trù xưa đã được tổ chức vào dịp hội làng ngày 09 tháng 2 âm lịch hàng năm. 9 bài thơ này do Lê Đức Mao (1462-1529) một người hay chữ trong làng đã thay mặt các giáp soạn ra. Đây cũng là tư liệu chữ viết đầu tiên về ca trù trong kho tàng di sản Hán Nôm, và cũng là cứ liệu sớm nhất về thơ lục bát và song thất lục bát trong lịch sử văn học Việt Nam.

Con người

Làng Đông Ngạc đã là nơi xuất thân của 25 vị Tiến sĩ thời cổ, 6 vị đỗ sĩ vọng (tức thi hội chỉ vào đến tam trường nhưng nổi tiếng là hiền tài nên cũng coi như tiến sĩ), 7 tiến sĩ thời Pháp, và thời nay đã có tới hơn 50 tiến sĩ.

Xưa làng Đông Ngạc có câu ngạn ngữ “Đất Kẻ Giàn, quan Kẻ Vẽ” để bày tỏ niềm tự hào có nhiều người thành đạt làm quan. Các tộc họ ở đây, tộc họ nào cũng có người đỗ đại khoa, ít nhất là một người, nhiều họ như họ Phạm là 16 người (kể cả Hán học, Tây học).

Làng nổi tiếng với các danh nhân như thời phong kiến có Phan Phu Tiên, Đỗ Thế Giai, Lê Đức Mao, Phạm Gia Chuyên, Hoàng Nguyễn Thự... thời cận đại với Phan Văn Trường, Hoàng Tăng Bí...