Ai thúc đẩy và dẫn đầu giáo dục số ở Việt Nam?

Khi bàn về giáo dục nâng cao kỹ năng số cho nhân lực Việt Nam, một trong những băn khoăn lớn nhất mà đại diện Ngân hàng Thế giới đặt ra là “Ai là người đang thúc đẩy và dẫn đầu cho giáo dục số ở Việt Nam?”. Dưới tư cách là một người quan sát quốc tế, ông Morriset thú thực rằng đây là một điểm quan trọng nhưng chưa thực sự rõ ràng.

Việt Nam là một nước có lực lượng lao động trẻ. Ngày nay, hầu hết thanh thiếu niên Việt Nam chỉ nhận được một nền giáo dục phổ thông, ra đời làm trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp hoặc dịch vụ cấp thấp, và kiếm được thu nhập trung bình hằng tháng khoảng 220-270 USD. Trong khi đó, nhu cầu về kiến thức kỹ thuật số và các kỹ năng như công nghệ thông tin, kỹ thuật phần mềm, khoa học dữ liệu dự kiến sẽ chỉ tăng lên khi các công nghệ mới được tích hợp vào những ngành nghề truyền thống.

Các công ty quốc tế đã nhanh chóng nhận ra sự cần thiết phải giải quyết khoảng trống này. Ví dụ, vào năm 2020, Google đã hỗ trợ Việt Nam bằng cách mở chương trình “Bệ phóng Việt Nam Digital 4.0” cùng với Bộ Công thương để đào tạo kỹ năng số cho 500.000 doanh nghiệp nhỏ và vừa và sinh viên. Công ty khổng lồ này cũng đang tìm cơ hội hợp tác với các trường đại học ở Việt Nam để làm ra các chương trình đào tạo nhỏ (Micro certification) được các doanh nghiệp công nhận để cấp cho sinh viên trong những ngành phù hợp.

Trong đại dịch Covid, một công ty công nghệ lớn khác trong Đông Nam Á là Grab cũng cho ra đời nền tảng cung cấp các công cụ số đơn giản giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ thiết lập một cửa hàng trực tuyến chỉ trong vòng 24h. Cả Amazon Web Services cũng đang cạnh tranh để triển khai các chương trình đào tạo điện toán đám mây cấp chứng chỉ nhắm vào sinh viên và doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, những khoản đầu tư này chỉ là một giọt nước trong biển cần thiết để cải thiện các kỹ năng số của Việt Nam.

Trên thực tế, đối tượng cần nhắm tới trong công cuộc giáo dục và đào tạo kỹ năng số này có thể rộng hơn. Ông Hoàng Nam Tiến, Chủ tịch Hội đồng quản trị FPT Telecom cho rằng có bốn nhóm nhân lực mà Việt Nam cần đặc biệt quan tâm. Đó là hàng triệu người lao động trẻ trong các lĩnh vực thâm dụng lao động như may mặc, da giày, lắp ghép linh kiện điện tử, chế biến chế tạo… sẽ mất việc làm trong vòng 10 năm tới do máy móc được đem vào thị trường; những tài năng trẻ có khả năng trở thành công dân toàn cầu, cạnh tranh sòng phẳng với thế giới về công nghệ, về trình độ số; những người làm chủ (bao gồm cả các quan chức nhà nước, các lãnh đạo địa phương và đặc biệt là chủ các doanh nghiệp) cần sử dụng kỹ thuật số và công nghệ trong việc ra các quyết sách liên quan đến lĩnh vực hoạt động của mình; và cuối cùng là trẻ em – khoảng 25 triệu người đã được sinh ra trong thời đại số và sẽ trở thành thế hệ làm chủ đất nước trong vài thập kỷ tới.

Trước bức tranh rộng lớn này, các chuyên gia nghiên cứu về kinh tế số đều cho rằng câu chuyện nhân lực là một vấn đề phức tạp và cần sự hợp tác, điều phối tốt giữa các bên. Nó không chỉ là việc của Chính phủ, Bộ GD&ĐT hay Bộ LĐTB&XH, mà còn phải có sự tham gia của cả xã hội, đặc biệt là các doanh nghiệp và người lao động.