Mỹ sắp thả 2,4 tỷ con muỗi biến đổi gene

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) vừa cấp phép cho công ty Oxitec thả hàng tỷ con muỗi biến đổi gene ở Florida và California để ngăn truyền bệnh sốt xuất huyết và Zika. Các thử nghiệm trước đây từng vấp phải sự phản đối của người dân. Hiện nay Oxitec có thể nộp đơn xin phép triển khai cho các nhà làm luật ở từng tiểu bang.

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có thể gây thành dịch do vi rút Dengue gây ra. Bệnh lây lan do muỗi vằn đốt người bệnh nhiễm vi rút sau đó truyền bệnh cho người lành qua vết đốt. Hai loại muỗi vằn truyền bệnh có tên khoa học là Aedes aegypti và Aedes albopictus, trong đó chủ yếu là do Aedes aegypti.

Virus Zika cũng do muỗi truyền, chủ yếu xảy ra ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Khi bị bệnh, các triệu chứng thường nhẹ và kéo dài chưa đến một tuần. Triệu chứng bao gồm sốt, phát ban, đau khớp và mắt đỏ. Không có vắc-xin hay cách điều trị cụ thể. Trong một số trường hợp, Zika có thể gây ra bệnh bại liệt. Ở phụ nữ mang thai, nó có thể gây dị tật bẩm sinh.

Sau khi vượt qua đánh giá rủi ro, công nghệ của Oxitec được cấp phép sử dụng thử nghiệm, có nghĩa tổng cộng 2,4 tỷ con muỗi biến đổi gene sẽ được thả ở California (hơn 2 tỷ con) và Florida (gần 400 triệu con) trong hai giai đoạn riêng biệt giữa năm 2022 và 2024. Giấy phép này được đưa ra sau khi thí điểm ở khu vực Florida Keys năm 2021.

Tuy công nghệ của Oxitec đã trải qua hàng chục thử nghiệm, không phải ai cũng tán thành ý tưởng thả hàng đàn muỗi biến đổi gene vào tự nhiên. Một nguồn gây tranh cãi là bài nghiên cứu công bố năm 2019 về muỗi biến đổi gene của Oxitec ở Brazil, kết luận dự án không hiệu quả như dự kiến bởi nhiều ấu trùng sống sót tới thời kỳ trưởng thành và khiến vấn đề muỗi trong khu vực trở nên trầm trọng hơn.

"Sau khi thả vào môi trường, muỗi biến đổi gene không thể thu hồi", tiến sĩ Robert Gould, chủ tịch tổ chức San Francisco Bay Physicians for Social Responsibility, nhấn mạnh. "Thay vì xúc tiến thí nghiệm di truyền ngoài trời, chúng ta cần hành động cẩn trọng, dữ liệu công khai thông suốt và đánh giá rủi ro phù hợp".

Oxitec đang cố gắng thuyết phục công chúng và đảm bảo muỗi biến đổi gene của họ cung cấp giải pháp an toàn và bền vững để kiểm soát côn trùng gây hại, đồng thời không gây ảnh hưởng tới côn trùng có ích như ong và bướm.

Kế hoạch của Oxitec là thả hàng tỷ con muỗi vằn (Aedes aegypti) đực đã biến đổi gene để biểu thị protein tTAV-OX5034. Muỗi vằn không phải loài bản xứ ở California hay Florida, nhưng chúng là vật trung gian truyền một số loại bệnh nguy hiểm bao gồm sốt xuất huyết, chikungunya, Zika, và sốt vàng. Sau khi muỗi đực biến đổi gene giao phối với muỗi cái hoang dã, protein tTAV-OX5034 sẽ được truyền sang thế hệ sau và giết chết ấu trùng trước khi chúng trưởng thành, qua đó làm giảm số lượng muỗi địa phương và ngăn dịch bệnh lan truyền.