SoftBank đang đau vì Son đánh cược vào Trung Quốc

Có lẽ không vị giám đốc điều hành nào trải qua tháng 8/2022 thê thảm như Masayoshi Son của SoftBank. Quỹ đầu tư Vision Fund báo lỗ kỷ lục, phải bán bớt cổ phần tại Alibaba Group Holding. Trong khi đó Elliot Management, một quỹ phòng hộ ở Mỹ cũng bán tháo hầu hết cổ phần SoftBank đang nắm giữ.

Đằng sau đó là một câu chuyện lớn: các công ty công nghệ Trung Quốc mà ông Masayoshi Son từng khám phá ra cách đây 22 năm trước, cũng là nơi mà ông coi là tương lai của quỹ đầu tư Vision trị giá gần 100 tỉ USD, giờ đây đang trở lại làm hại quỹ này.

Giai thoại về nhà đầu tư mạo hiểm có tầm ảnh hưởng nhất thế giới của ông Son bắt đầu từ quyết định có phần bốc đồng mà ông đưa ra vào năm 2000: Trao cho người giáo viên tiếng Anh bí ẩn Jack Ma (Mã Vân) ở Hàng Châu, Trung Quốc khoản tiền đầu tư 20 triệu USD.

Vào thời điểm Jack Ma chính thức bán cổ phiếu của Alibaba ra công chúng (IPO) vào năm 2014, lợi tức của khoản đầu tư ấy đã lên tới 58 tỉ USD. Tầm nhìn của Son đã giúp ông thu về khoản lợi nhuận thậm chí còn lớn hơn so với Warren Buffet.

Lý do mà ông Son lập ra quỹ Vision Fund vào năm 2016 chính là muốn nhân bản pha ’đặt cược’ thành công vào Alibaba thêm nhiều lần nữa. Arab Saudi, quốc gia đang mong muốn đa dạng hóa nền kinh tế vốn dựa vào dầu mỏ, đã quyết định nhập cuộc khi rót cho quỹ này khoản tiền khổng lồ 45 tỉ USD.

Nhưng các chính sách của Trung Quốc giờ đây đang gây ảnh hưởng ngược với SoftBank, trong bối cảnh chính quyền Bắc Kinh thắt chặt quản lý ’Big Tech’. Cạnh đó, các lệnh phong tỏa kéo dài do chính sách zero-COVID làm suy giảm đà tăng trưởng, trong khi căng thẳng thương mại với Mỹ cũng bắt đầu gây ra nhiều tác động.

Biến cố với Alibaba bắt đầu vào cuối năm 2020, khi Jack Ma lọt tầm ngắm của chiến dịch thắt chặt quản lý các tỉ phú công nghệ ở Trung Quốc. Tập đoàn thương mại điện tử khổng lồ của ông cũng bị Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ liệt vào danh sách chờ theo dõi để ’xóa sổ’ trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung.

Cũng giống như Alibaba, một nơi khác mà ông Son đầu tư là công ty ứng dụng đặt xe Didi Global, cũng vấp phải nhiều khó khăn. Công ty được mệnh danh là “Uber Trung Quốc” này đã bị cơ quan Quản lý Không gian Mạng Trung Quốc (CAC) mở cuộc điều tra do các vi phạm về dữ liệu trong năm ngoái.

Khoản đặt cược của SoftBank vào công ty trí tuệ nhân tạo SenseTimes cũng trở nên bất ổn. Washington quan ngại về các chính sách dữ liệu người dùng của ByteDance (công ty mẹ của TikTok), trong khi hoãn đợt IPO mà quỹ của ông Son rất mong chờ.

Điều này khiến cho Alibaba trở thành “khoản đầu tư siêu thắng lợi” duy nhất trong danh mục đầu tư của SoftBank, theo nhận định của chuyên gia phân tích Travis Lundy đến từ hãng Quiddity Advisors trong một bài bình luận trên nền tảng trực tuyến SmartKarma.

Việc Son bán bớt cổ phần của SoftBank tại Alibaba từ 23,7% xuống còn 14,6% từ 23,7% để ổn định tình hình tài chính của tập đoàn cho thấy mức độ mà ông đã hạ nhiệt đối với công nghệ Trung Quốc.

Nếu không có khoản đầu tư hàng đầu này, Lundy kết luận, tập đoàn của Son sẽ kém thú vị hơn bởi vì cổ phần của nó bao gồm "rất ít ... [trong số] bất kỳ loại nước sốt đặc biệt nào của đầu tư có tư duy tương lai."

Đây là một hành động tàn bạo đối với người đàn ông từng tuyên bố sẽ hoạt động trong khoảng thời gian 300 năm. Rốt cuộc, Son tự tưởng tượng rằng mình đã định vị SoftBank cho "điểm kỳ dị", thời điểm mà AI vượt qua con người như những người theo chủ nghĩa tương lai đã mặc định kể từ thời của các văn sĩ viễn tưởng Isaac Asimov và Arthur C. Clarke.

Nhưng những bộ phim truyền hình của Son hiện nay không liên quan đến khoa học viễn tưởng mà rơi vào tình huống hư cấu thực tế.

Sức mạnh mà Son tích lũy được sau khi phát hiện ra Jack Ma đã tan biến với vụ IPO của WeWork bị hủy bỏ vào năm 2019. Một tầm nhìn lạ đã khiến người sáng lập WeWork là Adam Neumann ảo tưởng về việc biến công ty chia sẻ văn phòng của mình thành đại công ty Apple thứ hai.

Steve Jobs đã thay đổi thế giới với những sản phẩm tiên tiến. Tất cả những gì Neumann tạo ra là một vấn đề lớn về uy tín đối với tỷ phú Son mà anh ta lừa được. "WeCrashed", chương trình của Apple TV về sự thất bại được công chiếu vào tháng 3, có thể dễ dàng có tựa đề, "Làm thế nào Adam lừa được Masa-san."

Một công ty khởi nghiệp có giá trị cao nhất trong lịch sử và bị sụt giảm 75% giá trị chỉ trong nháy mắt, WeWork là ngọn lửa đáng xấu hổ nhất của SoftBank. Đặt cược vào Coupang, DoorDash và các tên tuổi công nghệ khác đã góp phần khiến SoftBank thua lỗ 23,4 tỷ USD trong quý từ tháng 4 đến tháng 6. Đứng đầu về khoản lỗ khổng lồ trong quý trước, điều này có nghĩa là SoftBank đã thua lỗ nhiều hơn trong nửa đầu năm 2022 so với vốn ban đầu mà Saudi giao cho Son.

Những bước lùi này bây giờ đã buộc ông Son phải gánh vác vị trí của một ông chủ điển hình ở Nhật, điều mà ông từng thề là sẽ không bao giờ làm. Trong lúc khoản lỗ của SoftBank tăng dần, ông Son bắt đầu trở thành một CEO thường phải cúi đầu xin lỗi trước ống kính camera.

“Tôi rất hổ thẹn khi quá kích động trước những khoản lợi nhuận lớn trong quá khứ,” ông Son nói trong hội nghị công bố kết quả kinh doanh của tập đoàn trong tháng này, hứa hẹn sẽ hạn chế “đánh cược lớn”, tích lũy tiền và xây dựng lại niềm tin của các nhà đầu tư.

Đối với bất kỳ ai theo dõi các vở kịch của Olympus, Toshiba và thậm chí cả Toyota Motor trong những thập kỷ gần đây, sự cúi đầu của Son nghe có vẻ quen thuộc một cách đau đớn. Sau khi thu được 34 tỷ USD từ việc bán cổ phiếu Alibaba, các giám đốc điều hành của SoftBank đang tìm cách bán công ty cổ phần tư nhân Fortress Investment Group mà Son đã mua lại vào năm 2017.

Những người khác cũng có thể theo xu hướng này. Tuần trước, Financial Times báo cáo rằng Elliott Management đã bán phần lớn cổ phần của SoftBank, vốn trước đó lên tới gần 2,5 tỷ USD. Đây là một lời nhắc nhở rõ ràng rằng các nhà đầu tư đang buộc Son nghĩ ít hơn về năm 2323 so với năm 2023.

Nhà báo tài chính người Mỹ Matt Taibbi, người đã từng gọi Goldman Sachs là "con mực ma cà rồng vĩ đại", nói rằng thật vô cùng tỉnh táo khi thấy người chơi đầu tư mạo hiểm được theo dõi nhiều nhất thế giới chuyển từ vung tiền qua rào sang khẳng định rằng SoftBank có đủ tiền mặt để giữ mọi thứ lại với nhau. Đặc biệt là vì đây là "lời nhắc lại gần như từng chữ" với những gì Giám đốc điều hành Richard Fuld của Lehman Brothers đã nói vào năm 2008, Taibbi lưu ý.

Quỹ Vision (Tầm nhìn) của Son có thể không phải đối mặt với số phận như Lehman, nhưng Trung Quốc không phải là điều duy nhất Son nghĩ mình thực sự hiểu rằng hiện đang trở nên tồi tệ. Vì vậy, ông tin rằng tầm nhìn của mình sẽ đủ để tái tạo một thế giới doanh nghiệp với những ý tưởng lớn của riêng nó.

(William Pesek: SoftBank suffers as Son’s bets on China tech backfire)