Trang nhà > Bạn đọc > Liên kết > Nguyễn Phước tộc

Nguyễn Phước tộc

Thứ Năm 27, Tháng Sáu 2019, bởi Cong_Chi_Nguyen

Theo cụ Tôn Thất Hân, Phụ Chánh Thân Thần, thì họ Nguyễn-Phước là một nhánh của họ Nguyễn. Lúc trước, vào những năm 1400, đến lập nghiệp tại làng Gia-Miêu Ngoại-Trang 嘉苗外庄, huyện Tống-Sơn 宋山, phủ Hà-Trung 河中, tỉnh Thanh-Hoa (Hóa) 倩化, thì danh xưng họ Nguyễn-Phước là Nguyễn, như Nguyễn Biện 阮汴, Nguyễn Sừ 阮儲, hay đôi khi có thêm chữ lót giữa họ và tên, như Nguyễn Công Duẫn 阮公笋, Nguyễn Đức Trung 阮德忠, hay Nguyễn Văn, như Nguyễn Văn Lang 阮文郎, Nguyễn Văn Lưu 阮文溜, thân phụ của Triệu-Tổ Nguyễn-Kim 阮淦. (Bulletins des Amis du Vieux Huế - BAVH. Juillet-Septembre 1920, trang 296-299).

Năm Quý-Hợi (1563), khi Hy-Tông Nguyễn-Phước Nguyên 阮福源 (Chúa Sãi) ra đời, thì Thái-Tổ Nguyễn Hoàng 阮潢 (Chúa Tiên) mới đổi danh xưng họ Nguyễn ra Nguyễn-Phước 阮福. Đến năm Canh-Tý (1600), Nguyễn Hoàng có để lại người con thứ năm là Nguyễn Hải 阮海 và người cháu là Nguyễn Hắc 阮潶 (con trưởng của Nguyễn Hán 阮漢, Nguyễn Hán là con thứ hai của Thái-Tổ), làm con tin ở ngoài Bắc cho chúa Trịnh Tùng. Nguyễn Hải làm quan với nhà Lê tới chức Tả-Đô-Đốc, tước Cẩm Quận-Công; Nguyễn Hán cũng làm quan với nhà Lê tới chức Tả-Đô-Đốc, tước Lỵ Quận-Công.

Sau nầy, Thế-Tổ Nguyễn-Phước Ánh 阮福映 đổi danh xưng họ Nguyễn của con cháu hai ông Nguyễn Hải và Nguyễn Hán ra Nguyễn-Hựu 阮祐. Vậy họ Nguyễn ở làng Gia-Miêu Ngoại-Trang, huyện Tống-Sơn, tỉnh Thanh-Hóa, có hai danh xưng là Nguyễn-Phước và Nguyễn-Hựu.

Đến năm Quý-Mùi, Minh-Mạng thứ ba (1823), Thánh-Tổ Nguyễn-Phước Kiểu 阮福晈 mới phân biệt là Tông-Thất Nguyễn-Phước 宗室阮福 và Công-Tánh Nguyễn-Hựu 公姓阮祐, cùng phân chia ra Tiền-Hệ, Chánh-Hệ. Tiền-Hệ là các đời từ Triệu-Tổ Nguyễn Kim (1468- 1545) đến Thế-Tông Nguyễn-Phước Khoát 阮福 (Võ Vương, 1714-1765). Chánh-Hệ là các đời từ Thế-Tổ Nguyễn-Phước Ánh (1762-1820) cho đến sau nầy, và định mỗi hoàng-tử có con cháu thì lập ra một Phòng 房.

Ví dụ: Con cháu của Triệu-Tổ thuộc Đệ Nhất Tiền-Hệ. Con cháu của Thái-Tổ thuộc Đệ Nhị Tiền-Hệ, hệ nầy có 3 phòng, v.v...

Con cháu của Thế-Tổ thuộc Đệ Nhất Chánh-Hệ, hệ nầy có 9 phòng. Con cháu của Thánh-Tổ thuộc Đệ Nhị Chánh-Hệ, hệ nầy có 56 phòng. Con cháu của Hiến-Tổ thuộc Đệ Tam Chánh-Hệ, hệ nầy có 15 phòng, v.v...

Cũng nên nhắc là vì kỵ trọng húy của Hiến-Tổ Nguyễn-Phước Miên-Tông 阮福綿宗, nên đến năm Tân-Sửu, Thiệu-Trị nguyên niên (1841), chữ tông 宗 được đổi ra chữ tôn 尊, và Tông-Thất 宗室 đổi thành Tôn-Thất 尊室.

Việc kỵ húy, Hiến-Tổ đã nhiều lần dạy, tuy vì phong tục phải tôn kính vua, cha, thì chỉ nên tránh húy tên gọi, chứ không tránh húy tên tự, phải giảm bớt đi, đừng có câu nệ nhiều, để cho « văn tự kém nghèo nàn, để cho văn chương thêm sáng sủa ». Nhưng tục lệ đã có lâu đời, nên người xưa ít tuân thủ (Khâm Định Đại Nam Hội Điển Sự Lệ. Tập 8, quyển 121). Đến năm Giáp-Thân, Minh-Mạng thứ tư (1824), Thánh-Tổ lại ban các bài Phiên-Hệ Thi, bài Đế-Hệ Thi để phân biệt giữa con cháu của chính mình và con cháu của anh, em mình.

Ở đây cũng nên nói rõ âm Hán-Việt của chữ 福 là Phúc ở phía bắc Thanh-Hóa và Phước ở phía nam Thanh-Hóa, chứ không phải kỵ húy chữ Phúc trong nhóm chữ Nguyễn-Phúc mà phải đọc trại ra Nguyễn-Phước. Bằng chứng, bây giờ, trong Nam, có những âm phước, như Tống Phước Khải, Nguyễn Hữu Phước, phước lành, đầy ơn phước lạ..., nhưng hiện nay, một số người, ngay cả những người trong họ Nguyễn-Phước đã đổi họ mình ra Nguyễn-Phúc cho hợp thời, cho « đương đại », cho « thời thượng » chăng ?

GS Nguyễn Vĩnh Tráng

Nguyễn Chí Công, CFLS

Nguyễn Phước tộc

Bạn đọc

Trong cùng đề mục