Chùa Quán Huyền Thiên

Chùa Quán Huyền Thiên được hình thành từ một quán đạo Giáo vào cuối thời Lê. Xếp hạng: Di tích quốc gia (2007). Vị trí: 54 phố Hàng Khoai, 2RQX+GJ, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 2km (hướng 1h). Trạm bus lân cận: Đd 16 Phùng Hưng (xe 01, 18, 23, 36ct), 22c Hàng Lược (31)

Lược sử

Tương truyền quán Huyền Thiên được lập từ thời Lý và sớm nổi tiếng là một trong “Thăng Long Tứ quán” của đạo Giáo. Quán vốn là nơi thờ Huyền Thiên Thượng Đế, vị thần trấn phương Bắc còn được thờ ở đền Quán Thánh và vài nơi khác tại kinh đô. Trong quán có một pho tượng của ngài bằng gỗ quý.

• Chùa Huyền Thiên sau trùng tu. Panorama ©NCCong 2015

Cuối thời Lê sơ, đạo Giáo suy, đạo Phật thịnh, dân trong thôn đưa tượng Phật vào thờ chung. Rồi từ đó quán chuyển thành chùa, dân quen gọi là chùa Quán Huyền Thiên. Văn bia "Trùng sáng Huyền Thiên bi minh" mang niên hiệu Vĩnh Tộ 10 ghi rõ rằng vào hồi đó (năm 1628) nơi đây đã có 13 gian thờ Phật, thờ Mẫu và thờ thần Huyền Thiên.

Tam quan chùa Quán Huyền Thiên năm 1936

Văn bia đó còn cho biết “…Đây thuộc về phường Đồng Xuân, huyện Thọ Xương, Phụng Thiên … tên là Huyền Thiên cổ quán… Phía đông gối vào sông Nhị Hà trắng xoá, phía tây nhìn sang non Tản xanh lơ, phía nam có cầu Hà Kiều, phía bắc có chùa Hồng Phúc, thật là thắng tích …. Quán có từ thời Lê năm Thiệu Bình 7 (1439)”.

Tấm bia dựng năm Cảnh Trị 6 (1668) đời vua Lê Huyền Tông ghi: quán được tô tượng, trùng tu tam quan, gác chuông, hành lang, thiêu hương, thượng điện, tương tự như kiểu các ngôi chùa lớn thời Trần-Lê. Lại được “đúc chuông mới và san khắc sách Thánh đạo giáo kinh khoa, cả thảy 4 quyển lưu tại bản quán”. Việc trùng tu với quy mô lớn lần này là do chính chúa Trịnh ban lệnh chỉ, nên có các cung tần trong phủ chúa cùng quan lại trong triều đóng góp công đức.

Tượng thần Huyền Thiên. Photo ©NCCông 2023

Thời tiếp theo cũng có nhiều danh sĩ đến chùa này vịnh cảnh, trong đó có tiến sĩ Trần Bá Lãm (1775-1858) với bài thơ được dịch như sau:
“Xe hạc năm nao nay đã khuất
Nam du vết cũ mọc rêu phong
Thôn hoa ẩn hiệu trang còn đó
Luyện thạch gò xưa nắng rọi hồng”

Thời Tây Sơn chùa được trùng tu và đúc chuông vào năm Cảnh Thịnh 1 (1793). Đến thời Nguyễn, nhà chùa lại cho cất thêm 7 gian nhà hậu vào năm Tự Đức 21 (1868). Đầu thế kỷ XX, chùa bị thu hẹp khi người Pháp lấp hồ Đồng Xuân và mở rộng phố xá. Năm Bảo Đại 5 (1930) phần lớn công trình này được xây dựng lại và định hình đến nay. Những ngày kháng chiến đầu năm 1947, chùa bị tàn phá, tượng thần Huyền Thiên bị cháy.

Sân chùa Quán Huyền Thiên. Ảnh tư liệu

Năm 2007 chùa Quán Huyền Thiên được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Kiến trúc

Năm 1948 dân sở tại cùng khách thập phương quyên góp khôi phục chùa theo bố cục cũ kiểu "nội Công, ngoại Quốc". Từ ngoài vào bao gồm cổng nghi môn, gác chuông, qua sân đến hai nhà bia, hai giếng cổ và nhà bái đường 7 gian xây kiểu vọng lâu 2 tầng 8 mái, nơi thờ thần Huyền Thiên. Thiêu hương chạy dọc như thượng điện, nối với 2 gian nhà ngang phía sau. Áp vào hai đầu hồi là hai dãy hành lang, nay dùng làm nhà khách. Năm 2014 chùa lại được trùng tu sau nhiều năm bị lấn chiếm và xuống cấp.

Trong chùa Quán Huyền Thiên. Photo ©NCCông 2023

Di vật

Hai bên sân trước nhà bái đường có 2 bia đá lớn được đặt trong nhà bia. Tấm bia cổ mang niên hiệu Cảnh Trị 6 (1668) bị vỡ nứt, nhiều chữ không còn. May rằng bản rập đã được Học viện Viễn đông Bác cổ cho in trước năm 1945, hiện lưu tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm. Văn bia cho biết quy mô kiến trúc của ngôi chùa quán thời đó cùng nhiều thông tin khác. Ngoài ra còn có 40 tấm bia to nhỏ khác nhau khắc chữ Hán Nôm được ốp lên tường dọc theo hai bên tòa bái đường và chính điện.

Trong chùa hiện còn lưu giữ được nhiều tượng Phật giáo, tượng Thánh, tượng Mẫu, tượng đạo Lão cùng các đồ tế khí và trang trí đẹp đẽ. Điện Phật ở sau bái đường được thiết đặt trang nghiêm với nhiều pho tượng gỗ có giá trị nghệ thuật như tượng hai vị Hộ pháp cao 3m và tượng các vị Bồ tát: Quán Thế Âm, Đại Thế Chí, Văn Thù, Phổ Hiền, v.v... Điện Mẫu ở trong hậu cung cũng được bài trí đầy đủ các tượng.

Tam quan chùa Quán Huyền Thiên. Photo ©NCCông 2015

Một quả chuông nặng 500kg, cao 1m60, đúc năm Cảnh Thịnh 1 (1793) và treo ở gác chuông sau cổng. Cũng như các minh văn thời Tây Sơn khác, dòng niên đại Cảnh Thịnh ở đây bị đục bỏ vào thời Nguyễn. Lại có mấy chục văn bia quốc ngữ, chủ yếu khắc sau năm 1954.

Di tích lân cận

• Chợ Đồng Xuân: 2RQX+5J, số 1 phố Đồng Xuân.
• Chùa Cầu Đông: 2RPX+CR, số 38B phố Hàng Đường.
• Chùa Vĩnh Trù: 2RPX+X8F, số 59 phố Hàng Lược.
• Đền Cổ Lương: 2VP2+HM, ngõ 28 Nguyễn Văn Siêu.
• Đình Đức Môn: 2RPX+CR, số 38A phố Hàng Đường.
• Ga Long Biên: 2VR2+24, số 2 phố Gầm Cầu.

225 Quan Huyen Thien pagoda ©NCCông 2015-2023