Chí sĩ Huỳnh Thúc Kháng (1876-1947)

Nhà báo và thi sĩ cách mạng, tên chữ Huỳnh Hanh, tự Giới Sanh, hiệu Mính Viên, bút danh khác: Sử Bình Tử, Tha Sơn Thạch, Khỉ Ưu Sinh, Xà Túc Tử, Thúc Tự Dân, Ưu Thời Khách, Hải Âu, Ngu Sơn, Khách Quan.

Ông quê làng Thanh Bình, tổng Tiên Giang Thượng, phủ Thăng Bình, sau đổi là phủ Tam Kỳ (nay thuộc xã Tiên Cảnh, huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam). Thi đỗ Tiến sĩ 1904, lúc 28 tuổi, nhưng không ra làm quan nhà Nguyễn, mà tham gia hoạt động trong phong trào Duy tân, bị giặc Pháp bắt 1908, đày ra Côn Đảo suốt 13 năm, đến 1921 mới được trả tự do.

Huỳnh Thúc Kháng

"Lịch sử dân biểu của tôi, kể từ tháng 7/1926 đắc cử ở Trung Kỳ diễn thuyết một lần đầu tiên; đến tháng 10/1928 có một bài diễn văn cuối cùng, trong hai năm ấy, có hai lần phản kháng, người đời truyền là vụ D’Elloy - Huỳnh Thúc Kháng và vụ Huỳnh Thúc Kháng - Jabouille".

Năm 1927, ông đứng ra sáng lập và làm chủ nhiệm kiêm chủ bút tờ báo Tiếng Dân, chủ nhà in Tiếng Dân tại Huế. Đến năm 1943 báo Tiếng Dân bị thực dân Pháp ra lệnh đóng cửa. Sau Cách mạng tháng Tám 1945, ông nhận chức Bộ trưởng Bộ Nội vụ.

Trong cuộc họp báo 3 giờ chiều 21-3-1946 tại Phủ Bắc Bộ, Bộ trưởng Nội vụ Huỳnh Thúc Kháng thay mặt Hồ Chủ tịch và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, tuyên bố một dự định mới của Chính phủ về việc mở rộng quyền tự do báo chí [1]

Năm 1946, ông làm Quyền Chủ tịch nước trong thời gian Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Pháp đàm phán tìm độc lập. Ngày 21/04/1947, trên đường công tác kháng chiến, ông lâm bệnh nặng rồi mất, hưởng thọ 71 tuổi.

Ngoài hoạt động chính trị, Huỳnh Thúc Kháng còn là một nhà thơ, ông đã để lại các tác phẩm: Thi tù tùng thoại [2] , Thi văn với thời đại, Thi văn các nhà chí sĩ Việt Nam, Phan Tây Hồ tiên sinh lịch sử, Huỳnh Thúc Kháng niên phổ, Bức thư gửi Cường Để, Cuộc kháng thuế ở Trung Kỳ.